İstanbul'un Bir İlçesinde Okul Çağı Çocuklarında Beslenme Alışkanlıkları ve Sıvı Tüketim Durumunun Vücut Kütle İndeksi İle İlişkisi: Kesitsel Bir Çalışma

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 3, 197 - 212, 29.12.2020

Bahar Çolak , Ayşe Ergün

Öz

Amaç: Bu araştırma, İstanbul’un bir ilçesinde okul çağı çocuklarında beslenme ve sıvı tüketim durumu ile vücut kütle indeksi ilişkisini belirlemek amacıyla yapıldı.
Gereç ve Yöntem: Araştırma kesitsel tipte olup toplam 501 öğrenci ile yürütüldü. Veriler beslenme alışkanlıkları ve sıvı tüketimi anketi ve “Beslenme Davranış Ölçeği” ile toplandı. Araştırmacı tarafından çocukların boy ve kilo ölçümleri yapılarak beden kütle indeksleri hesaplandı.Verilerin değerlendirilmesinde Mann Whitney U testi, Kruskal Wallis Testi, Ki- kare testi ve tanımlayıcı istatistikler kullanıldı.
Bulgular: Araştırmaya katılan 9-13 yaş öğrencilerin %22,0’ının fazla kilolu/obez olduğu belirlendi. İlkokul döneminde olan 9-10 yaş grubu öğrencilerde kilolu/obez öğrenci oranı, ortaokulda olan 11-13 yaş grubu öğrencilerden yüksekti. Sebze tüketim durumu bir porsiyon ve altında olan öğrencilerde fazla kilolu/obez öğrenci oranı (%31.7) sebze tüketimi iki porsiyon ve daha fazla olanlardan (%19.4) yüksek bulundu. Dokuz-10 yaş grubunda olan öğrencilerin beslenme davranış puanı 11-13 yaş grubunda olan öğrencilerden yüksekti. Evde abur cubur bulundurma durumu arttıkça öğrencilerin beslenme davranış puanının düştüğü tespit edildi. Öğrencilerin VKİ gruplarıyla beslenme davranış ölçeği puanları ve günlük sıvı tüketim miktarları arasında istatistiksel olarak anlamlı korelasyon bulunmadı.
Sonuç ve öneriler: Araştırmada çocukluk obezitesinde sebze tüketiminin etkisi olduğu, sıvı tüketiminin ise etkisi olmadığı belirlendi. Abur cubur tüketiminin beslenme davranışlarını olumsuz etkilediği saptandı. Bu sonuçlar doğrultusunda halk sağlığı hemşireleri ve okul hemşirelerinin okulda obeziteyi önlemek ve azaltmak için uygulayacakları programlarında sebze, meyve tüketimini arttırma ve evde abur cubur bulundurulmasını sınırlandırmaya özellikle yer vermesi önerilir. Ayrıca obezite önleme ve azaltma programlarına mümkün olan en erken yaşlarda başlaması önerilebilir.
Anahtar sözcükler: Beslenme davranışı, Obezite, Okul çocuğu, Sıvı tüketimi, Vücut kütle indeksi.

Anahtar Kelimeler

Beslenme davranışı, Obezite, Okul çocuğu, sıvı tüketimi, vücut kitle indeksi

Kaynakça

• Agadayı, E., Çelik, N., Çetinkaya., S. et al. (2019). Determination of the frequency and the affecting factors of obesity in school age children and adolescents in a rural area in Sivas province. Ankara Med J 19(2), 325-336.
• Ardıç, C. & Omar, E. (2019). Obesity frequency and related risk factors in primary school children. The European Research Journal, 5(3), 467 – 472.
• Arslan, N. & Ardi̇c, A. (2020). Okullarda obezite ve önleme programları: sistematik derleme. Halk Sağlığı Hemşireliği Dergisi, 2(2), 73-88.
• Başar, E. (2019). 11-14 yaş arası okul çağındaki çocuklarda obezite sıklığı. Sağlık Akademisi Kastamonu, 4(1), 53-66.
• Buluş, D., Aycan, Z. & Vi̇di̇nli̇san, S. (2017). İlköğretim çağındaki çocuklarda obezite ve hipertansiyon sıklığının sosyoekonomik düzey ve beslenme ile ilişkisi. Abant Tıp Dergisi, 6 (3), 100-106 .
• Carrillo-Larco, RM., Bernabe-Ortiz, A., Miranda, JJ. et al. (2017). Children's weight changes according to maternal perception of the child's weight and health: A prospective cohort of Peruvian children. PLoS ONE 12(4), 1-12.
• Çınar, S. (2013). Farklı sosyoekonomik düzeylerdeki 7-14 yaş grubundaki çocuklarda obezitenin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Commission on Ending Childhood Obesity. Available from: http://www.who.int/end-childhood-obesity/en/ [Erişim Tarihi: 10 Ağustos 2018].
• Edmundson, E., Parcel, G.S., Perry, C.L., Feldman, H.A., Smyth, M., Johnson, C.C., Layman, A., Bachman, K., Perkins, T., Smith, K. & Stone E. (1996) The effect of the child and adolescent trial for cardiovascular health intervention on psychosocial determinants of cardiovascular disease risk behaviour among third- grade students. American Journal of Health Promotion, 10(3), 217–225.
• Erdim, L., Ergun, A., & Kuğuoğlu, S. (2014). Çocuklarda obezitenin önlenmesi ve yönetiminde hemşirenin rolü. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 1(2), 115-126.
• Ersoy, S. & Özbaş, S. (2020). Çocukların gıda tüketimi üzerine televizyon reklamlarının etkisi. Akademik Gıda, 18(2), 172-179.
• Feferbaum, R., de Abreu, L. C., & Leone, C. (2012). Fluid intake patterns: an epidemiological study among children and adolescents in Brazil. BMC Public Health, 12(1), 1-7.1005 5.
• Forshee, R. A., & Storey, M. L. (2003). Total beverage consumption and beverage choices among children and adolescents. International Journal oOf Food sciencesSciences and Nutrition, 54(4), 297-307.
• Kalkım, A., Altuğ Özsoy, S., Emlek Sert, Z. (2020). İlkokul çağındaki çocuklarda obezite görülme sıklığı. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 29(1), 38-43.
• Karahan Yılmaz, S. & Özel, G.H. (2020). Okul çağı çocuklarında obeziteyle ilişkili etmenlerin değerlendirilmesi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 44(2), 90-96.
• Karki, A., Shrestha, A., & Subedi, N. (2019). Prevalence and associated factors of childhood overweight/obesity among primary school children in urban Nepal. BMC Public Health, 19(1), 1-12.
• Muslu, M. & Kermen S. (2020). Çocuk ve Adölesanlarda Şeker İlaveli İçeceklerin Tüketimi ve Sağlık Üzerine Etkileri. CBU-SBED, 7(2), 225-230.
• Neyzi, O., Günöz, H., Furman, A., Bundak, R., Gökçay, G., Darendeliler, F., & Baş, F.(2008). Türk çocuklarında vücut ağırlığı, boy uzunluğu, baş çevresi ve vücut kitle indeksi referans değerleri. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 51, :1-14.
• Öztürk, M. (2010). Çocukların Beslenme Alışkanlıklarının Sağlık Davranışı Etkileşim Modeline Göre İncelenmesi. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı, İstanbul.
• Pallant J (2017). SPSS Kullanma Klavuzu, SPSS ile Adım Adım Veri Analizi. İkinci baskı. Çeviren: Balcı S, Ahi B, Anı Yayıncılık, Ankara.
• Parcel, G.S., Edmundson, E., Perry, C.L., Feldman, H.A., O’Hara- Tompkins N., Nader, P.R., Johnson, C.C. & Stone, E.J. (1995). Measurement of self-efficacy for diet -related behaviours among elemantary school children. Journal of School Health, 65(1), 23–27.
• Peker, E., Topaloğlu, N., Şahin, E.M. et al. (2014). The comparison of parent’s perception on weight, appearance and appetite of their children with objective criteria. TAHUD 18(3), 142–148.
• Şanlıer, N., Konaklıoğlu, E., & Güçer, E. (2009). Gençlerin beslenme bilgi, alışkanlık ve davranışları ile beden kütle indeksleri arasındaki ilişki. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(2), 333-352.
• Şavaşhan, Ç., Sarı, O., Aydoğan, Ü. & Erdal, M. (2015). İlkokul çağındaki çocuklarda obezite görülme sıklığı ve risk faktörleri. Türk Aile Hek Derg, 19(1), 2-9.
• Spinelli, A., Buoncristiano, M., Kovacs, V. A., Yngve, A., Spiroski, I., Obreja, G., … Breda, J. (2019). Prevalence of severe obesity among primary school children in 21 european countries. Obesity Facts, 12(2), 244–258.
• TC Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü (2011). "Türkiye’de okul çağı çocuklarında (6-10 yaş grubu) büyümenin izlenmesi (TOÇBİ) projesi araştırma raporu." Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları.
• Törüner, E. K. .,& Şavaşer, S. (2010). Okul çağı çocuklarında şişmanlığın önlenmesi ve erken tedavisine yönelik okula dayalı girişimler: Lliteratür taraması. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 3(3), 153-160.
• Ulutaş, A.P., Atla, P., Say, Z.A. & Sarı, E. (2014). Okul çağındaki 6-18 yaş arası obez çocuklarda obezite oluşumunu etkileyen faktörlerin araştırılması. Zeynep Kamil Tıp Bülteni, 45, 192-196.