Türk Atasözleri Tanıklığında Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarına Bakış

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 45 - 54, 18.04.2021

Kader Mert , Mahmut Esat Harmancı

Öz

Amaç: Kültürel değerlerin anlaşılması, davranış değişikliği teorilerinin önemli bir bileşendir. Araştırmanın amacı, Türk toplumundaki mevcut sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını kültürel bağlamda atasözleri aracılığıyla incelemektir.
Gereç ve Yöntem: Bu araştırma, doküman analizini içeren kalitatif bir çalışmadır. Araştırma verileri, Türkçe’nin en kapsamlı ve en güncel atasözleri veri tabanına sahip olan Türk Dil Kurumu atasözleri veri tabanı ve Türkçe atasözleri ve deyimler sözlüklerinden toplanmıştır. Toplanan veriler, betimsel analiz yöntemi ile değerlendirilmiştir.
Bulgular: Sağlık ve hastalık algısını yansıtan atasözleri “sağlık algısı” ve “hastalık algısı” olmak üzere incelenmiştir. Sağlık sorumluluğu teması, “kadercilik” ve “değişime direnç” alt temaları ile ele alınmıştır. Toplumdaki sağlık davranışları ise; “beslenme alışkanlıkları”, fiziksel aktivite”, “stresle baş etme”, “sosyal destek”, “güvenlik”, “uyku” ve “temizlik” olmak üzere yedi tema altında incelenmiştir.
Sonuç ve öneriler: Türk atasözlerinin stresle baş etme, fiziksel aktivite, uyku ve temizlik ile ilgili sağlık davranışlarını olumlu yönde desteklerken; sağlık sorumluluğu, beslenme alışkanlıkları, güvenlik ve sosyal destek ile ilgili davranışları her zaman olumlu yönde desteklemediği belirlenmiştir. Hemşireler, sağlık davranışlarının kazandırılmasında, davranışların altında yatan kültürel özellikleri dikkate almalıdır.

Anahtar Kelimeler

Atasözleri, Sağlık davranışları, hemşirelik

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Looking in to Healthy Lifestyle Behaviors against The Backdrop of Turkish Proverbs

Öz

Objective: Understanding cultural values is an important component of theories on behavioral change. The aim of the study is to examine current healthy lifestyle behaviors in the Turkish population in the context of cultural values through a review of well-known proverbs.
Materials and Methods: The study is of qualitative design and encompasses a document review. The data for the study was drawn from the database of proverbs compiled by the Turkish Linguistic Society, which is the most comprehensive and updated such source; various Turkish idiom dictionaries were also used. The data collected were analyzed by descriptive analysis.
Results: Proverbs that reflect people’s current perception of health and illness were examined such as: “perception of health” and “perception of illness.” Proverbs related to “health responsibility” were collected under two themes: “those that spoke of “fatalism” and those that referred to “resistance to change.” Proverbs in the context of health behavior in the population were examined under seven types of behavior, those having to do with “eating habits,” “physical activity,” “coping with stress,” “social support,” “safety,” “sleep,” and “hygiene”.
Conclusion and recommendations: When the Turkish proverbs are examined; it is observed that they provide positive support to behaviors such as hygiene, sleeping, exercise and coping with stress; whereas behaviors including health responsibility, eating habits, safety, and social support are not always positively supported. Nurses should not overlook underlying cultural characteristics when working to promote positive health behaviors.

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Aksoy, Ö.A. (1991). Atasözleri ve deyimler sözlüğü, İnkılap kitapevi, Türk Dil Kurumu Yayınları, 325/3.
• Aksoy, T., & Uçar, H. (2014).Hemşirelik öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları, Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 53–67.
• Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational Behavior And Human Decision Processes. 50(2), 179–211.
• Bahar, Z., Beşer, A., Özbıçakcı, Ş., & Öztürk Haney, M. (2013). Health promotion behaviors of Turkish women, Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 6 (1), 9-16.
• Baltaş, Z. (2000). Sağlık psikolojisi halk sağlığında davranış bilimleri, Remzi Kitabevi.
• Bandura, A. (1998). Health promotion from the perspective of social cognitive theory. Psychology and Health, 13(4), 623–49.
• Botoseneanu, A. & Liang, J. (2012). The effect of stability and change in health behaviors on trajectories of body mass index in older Americans: A 14-year Longitudinal study, The Journals of Gerontology Series A Biological Sciences and Medical Sciences, 67(10),1075-1084.http:// doi.org/10.1093/gerona/gls073.
• Ergün, A. & Erol, S. (2007). Lise öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Hemşirelik Forumu. Ocak Şubat/Mart Nisan: 46 51.
• Hayman, L.L., & Worel, J.N. (2014). Healthy lifestyle behaviors; The importance of individual and population approaches, Journal of Cardiovascular Nursing, 29(6),477-478. http:// doi.org/10.1097/JCN.000000000000199.
• İlhan, N., Batmaz, M., & Utaş Akhan, l. (2010).Üniversite öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları, Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 3 (3), 34-43.
• Loef, M., & Walach, H. (2012).The combined effects of healthy lifestyle behaviors on all cause mortality: A systematic review and meta-analysis, Preventive Medicine, 55,163-170. http:// doi.org/10.1016/J.ypmed.2012.06.017.
• Mert, K., & Aksayan, S. (2016). Olumlu sağlık davranışlarının kazandırılmasında okul sağlığı hemşireliği uygulamaları, Türkiye Klinikleri Okul Sağlığı Hemşireliği Özel sayısı, 2(1), 1-6.
• Öncel, S. (1997). Kültürel yapı ile sağlık-hastalık ilişkisi, Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 13(1-3), 177-184.
• Panczyk, M., Iwanow, L., Zarzeka, A., & Gotlibto, J. (2018, Mart 3 ). Validation of the positive health behaviors scale: A Native survey of nurses in Poland, https://www.researchgate.net/publication/322904546_Validation_of_the_Positive_Health_Behaviors_Scale_A_Nationwide_Survey_of_Nurses_in_Poland.
• Polat, Ü., & Bayrak Kahraman, B. (2013). Yaşlı bireylerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve algılanan sosyal destek arasındaki ilişki, Fırat Tıp Dergisi, 18(4), 213-218.
• Prochaska, J.O., DiClemente, C.C., & Norcross, J. C. (1992). In search of how people change: applications to addictive behaviors. American Psychologist Journal, 47(9),1102–14. http://doi.org/ 10.1037//0003-066x.47.9.1102.
• Redding, C. A., Rossi, J.S., Rossi, S.R., Velicer, W.F., & Prochaska, J.O. (2000). Health behavior models, The International Electronic Journal of Health Education, 2000; 3 (Special Issue), 180-193.
• Ryan, R.M., Patrick, H., Deci, E.L. & Wiliams, G.C. (2008). Facilitating health behaviour change and its maintenance: Interventions based on Self-Determination Theory, The European Health Psycchologist, 10, 2-5.
• Rosenstock, I.M. (1966). Why people use health services. Milbank Memorial Fund, 44, 94–124
• Seviğ, Ü, & Tanrıverdi, G. (Eds) (2011). Kültürlerarası hemşirelik, 1. Baskı. İstanbul Kitapevi.
• Sheeran, P., Klein, W.M.P., & Rothman, A.J. (2017). Health behaviour change: Moving from observation to intervention, Annual Review of Psychology, 68(1), 8.1-8.28.
• Simpson, V. (2015). Models and theories to support health behavior ıntervention and program planning, health and human science, Purdue University.
• Singer, M.K. (2016). Culture: The Missing link in health research, Social Science & Medicine, 1-10. http://doi.org/ 10.1016/j.socscimed.2016.07.015.
• Sönmezer, H., Çetinkaya, F., & Nacar, M. (2012). Healthy life-style promoting behaviour in Turkish women aged 18-64. Asian Pacific Journal Cancer Prevention, 13(4),1241-5.
• Türk Dil Kurumu (TDK) (2004). Bölge ağızlarında atasözleri ve deyimler I -II, Baskı no: 279. 3. Baskı.
• Türk Dil Kurumu (TDK) (2018, Şubat 20 ). https://sozluk.tdk.gov.tr
• Yalçınkaya, M., Özer, F.G., & Karamanoğlu, A.Y. (2007).Sağlık çalışanlarında sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6(6): 409-420.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2000). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Gözden geçirilmiş 2. Baskı. Seçkin Yayıncılık.