Precede-Proceed Modeline Temellendirilmiş “Sigarayı Bırakıyorum Geleceğimi ve Sağlığımı Koruyorum” Programının Hemşirelik Öğrencilerinin Sigara İçme Davranışına Etkisi: Tek Merkezli Yarı Deneysel Çalışma Protokolü

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 169 - 189, 28.08.2023

Erdal Akdeniz , Selma Öncel

https://doi.org/10.54061/jphn.1212136

Öz

Amaç: Bu çalışma Preced-Proceed Modeline temellendirilmiş Sigarayı Bırakıyorum Geleceğimi ve Sağlığımı Koruyorum (SiBGeSaK) programının hemşirelik öğrencilerinin sigara içme davranışına etkisini belirlemek amacıyla yapılmıştır.
Yöntem: Araştırma iki grupta ön test-son test-izlem düzeninde yarı deneysel bir çalışma olarak uygulanmıştır. Araştırmanın uygulanması Ekim 2021-Nisan 2022 tarihleri arasında bir üniversitede eğitim gören hemşirelik öğrencileri ile yapılmıştır. Etik kurul, kurum izni alınmış ve öğrencilerden bilgilendirilmiş onam alınmıştır. Çalışma 40 girişim, 40 kontrol grubu olmak üzere 80 hemşirelik öğrencisi ile yapılmış, girişim grubuna SiBGeSaK Programı uygulanmış girişim bitene kadar kontrol grubuna herhangi bir uygulama yapılmamıştır. Verilerin toplanmasında Sigara İçenleri Tanılama Formu, Bireysel Bilgi Formu, Davranış Değiştirme Süreci Ölçeği, Karar Denge Ölçeği, Öz Etkililik/Yeterlik Ölçeği, Teşvik Eden Faktörler Ölçeği, Değişim Aşamalarının Sınıflandırılması Ölçeği, Fagerström Nikotin Bağımlılık Testi kullanılmıştır. Verilerin istatistiksel analizinde Frekans analizi, betimsel analizler, Wilcoxon, ANOVA, Bağımlı gruplarda t testi, ANCOVA analizi ve eta-kare değeri kullanılmıştır.
Sonuç: SiBGeSaK Programının hemşirelik öğrencilerinin sigara içme davranışı üzerinde olumlu etkisi beklenmektedir. Bağımlılık düzeyinin düşmesi ve sağlık algısı üzerinde olumlu etkisi olacağı varsayılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Halk sağlığı hemşireliği, hemşirelik modelleri, hemşirelik öğrencileri, precede proceed modeli, sigarayı bırakma

Teşekkür

Çalışmaya katılan tüm öğrencilere teşekkür ederiz.

The Effect of the Precede-Proceed Model-Based "I Quit Smoking, Protecting My Future and Health" Program on Smoking Behavior of Nursing Students: Single-Center Quasi-Experimental Study Protocol

Öz

Objective: This study was conducted to determine the effect of Smoking Cessation, Protecting My Future and Health (SiBGeSaK) program based on the Preced-Proceed Model on the smoking behavior of nursing students.
Methods: The research was applied as a quasi-experimental study in two groups in the order of pre-test-posttest-follow-up. The implementation of the research was carried out with nursing students studying at a university between October 2021 and April 2022. Ethics committee, institutional permission was obtained and informed consent was obtained from the students. The study was conducted with 80 nursing students, 40 of which were interventions and 40 of which were control groups, SiBGeSaK Program was applied to the intervention group, and no application was made to the control group until the intervention was completed. Smokers Diagnosis Form, Individual Information Form, Behavior Change Process Scale, Decision Balance Scale, Self-Efficacy/Efficacy Scale, Encouraging Factors Scale, Classification of Stages of Change Scale, Fagerström Nicotine Addiction Test were used to collect the data. Frequency analysis, descriptive analysis, Wilcoxon, ANOVA, t test for dependent groups, ANCOVA analysis and eta-square value were used in the statistical analysis of the data.
Conclusion: The SiBGeSaK Program is expected to have a positive effect on the smoking behavior of nursing students. It is assumed that the level of addiction will decrease and it will have a positive effect on the perception of health.

Anahtar Kelimeler

Nursing models, nursing students, precede proceed model, public health nursing, smoking cessation

Kaynakça

• Abd elKawi1Asst, E. A. E. S., Mohamed, H. A.-K., & Farg, H. K. (2022). Smoking habit profile and health related quality of life among smokers students in suez canal university. Trends in Nursing and Health Care Journal, 3(1), 66-81. https://doi.org/10.21608/TNHCJ.2022.248090
• Alzyoud, S., Kheirallah, K. A., Weglicki, L. S., Ward, K. D., Al-Khawaldeh, A., & Shotar, A. (2014). Tobacco smoking status and perception of health among a sample of Jordanian students. International Journal of Environmental Research and Public Health, 11(7), 7022-7035. https://doi.org/10.3390/ijerph110707022
• Anatchkova, M. D., Redding, C. A., & Rossi, J. S. (2007). Development and validation of transtheoretical model measures for Bulgarian adolescent non-smokers. Substance Use & Misuse, 42(1), 23-41. https://doi.org/10.1080/10826080601094140
• Arslan, Y. T., Pirinççi, S., Okyay, P., & Döger, F. K. (2016). Adnan Menderes Üniversitesi tıp fakültesi birinci sınıf öğrencilerinde sigara kullanımı ve ilişkili faktörler. Meandros Medical & Dental Journal, 17(3), 146-152. https://doi.org/10.4274/meandros.2384
• Asif, H. M., Akhtar, N., Sultana, S., Ahmad, K., Qureshi, T., Ateeb, M., & Hussain, A. (2017). Prevalence and factors related to cigarette smoking initiation and use among university students of Bahawalpur Pakistan: A cross sectional study. RADS Journal of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences, 5(3), 11-16.
• Bakan, A. B., & Erci, B. (2018). Comparison of the effect of trainings based on the transtheoretical model and the health belief model on nurses’ smoking cessation. International Journal of Caring Sciences, 11(1), 213-224.
• Buturak, Ş. V., Günal, N., Özçiçek, G., Rezaki, H. Ö., Koçak, O. M., Kırıcı, A. G., Kabalcı, M., Dural, K., & Özpolat, B. (2016). Sigara bırakma polikliniğine başvuran hastaların sosyodemografik özellikleri ve sigara bağımlılık şiddetleri.Türkiye Klinik ve Labaratuar Dergisi, 7(3), 72-76. https://doi.org/10.18663/tjcl.05665
• Chan, A.-W., Tetzlaff, J. M., Altman, D. G., Laupacis, A., Gøtzsche, P. C., Krleža-Jerić, K., Hróbjartsson, A., Mann, H., Dickersin, K., & Berlin, J. A. (2013). SPIRIT 2013 statement: defining standard protocol items for clinical trials. Annals of Internal Medicine, 158(3), 200-207. https://doi.org/10.7326/0003-4819-158-3-201302050-00583
• Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Çapık, C., & Cingil, D. (2013). Hemşirelik öğrencilerinde sigara kullanımı, nikotin bağımlılık düzeyi ve ilişkili etmenler. Kafkas Tıp Bilimleri Dergisi, 3(2), 55-61. https://doi.org/10.5505/kjms.2013.91885
• Çifçi, S., Değer, V., Saka, G., & Ceylan, A. (2018). Sağlık yüksekokulu hemşirelik bölümü öğrencilerinde sigara içme sıklığı ve etkileyen faktörler. Van Tıp Dergisi, 25(2), 89-99. https://doi.org/10.5505/vtd.2018.81994
• Çilingir, D., Hintistan, S., & Öztürk, H. (2012). Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin sigara kullanma alışkanlıkları ve etkileyen faktörler. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(2), 69-87.
• Dağıstan, F. (2016). Sigara bırakma tedavisinin ortalama trombosit hacmi, lipit profili ve depresif belirtilere etkisi [Uzmanlık tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. Konya.
• DiClemente, C. C., Prochaska, J. O., Fairhurst, S. K., Velicer, W. F., Velasquez, M. M., & Rossi, J. S. (1991). The process of smoking cessation: an analysis of precontemplation, contemplation, and preparation stages of change. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 59(2), 295-304. https://doi.org/10.1037/0022-006X.59.2.295
• Duran, S. (2018). Hemşirelik öğrencilerinin sigara içme davranışının aile ilişkileri ve bağlanma stilleri ile ilişkisi. Genel Tıp Dergisi, 28(1), 6-13.
• Elshatarat, R. A., Yacoub, M. I., Khraim, F. M., Saleh, Z. T., & Afaneh, T. R. (2016). Self-efficacy in treating tobacco use: A review article. Proceedings of Singapore Healthcare, 25(4), 243-248. https://doi.org/10.1177/2010105816667137
• Erol, S. (2005). Adölesanlarda sigara içme davranışını değiştirmede motivasyon görüşmelerinin etkisi [Doktora Tezi, İ.Ü]. İstanbul.
• Erol, S., & Erdogan, S. (2008). The application of a stage based motivational interviewing approach to adolescent smoking cessation: Transtheoretical Model-based study. Patient Education and Counseling, 72(1), 42-48. https://doi.org/10.1016/j.pec.2008.01.011
• Erol, S., & Erdoğan, S. (2007). Sağlık davranışlarını geliştirmek ve değiştirmek için transteoretik modelin kullanılması. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(2), 86-94.
• Esen, A. D., & Arıca, S. (2018). Sigarayı bırakmak için başvuranlarda nikotin bağımlılık düzeyi ve sosyodemografik özelliklerin değerlendirilmesi. Ankara Tıp Dergisi, 18(3), 328-336. https://doi.org/10.17098/amj.461371
• Fagerstrom, K.-O., & Schneider, N. G. (1989). Measuring nicotine dependence: a review of the Fagerstrom Tolerance Questionnaire. Journal of Behavioral Medicine, 12(2), 159-182.
• George, D., & Mallery, P. (2021). IBM SPSS statistics 27 step by step: A simple guide and reference. Routledge.
• Girma, E., Assefa, T., & Deribew, A. (2010). Cigarette smokers' intention to quit smoking in Dire Dawa town Ethiopia: an assessment using the Transtheoretical Model. BMC Public Health, 10(1), 1-7. https://doi.org/10.1186/1471-2458-10-320
• Granja, G. L., Lacerda-Santos, J. T., de Moura Brilhante, D., de Sousa Nóbrega, Í., Granville-Garcia, A. F., Junior, A. d. F. C., & dos Santos, J. A. (2020). Smoking and alcohol consumption among university students of the healthcare area. Journal of Public Health, 28(1), 45-52. https://doi.org/10.1007/s10389-018-01011-x
• Green, L., & Kreuter, M. (2005). Health promotion planning: An educational and environmental approach (4. Edition ed.). McGraw-Hill.
• Güngörmüs, Z., & Erci, B. (2012). Transtheorethical model-based education given for smoking cessation in higher school students. Southeast Asian Journal of Tropical Medicine and Public Health, 43(6), 1548-1559.
• Gür, B. S., Dalmış, İ., Kırmızıdağ, N., Çelik, Z., Boz, N. (2012). Türkiye’nin Gençlik Profili. Seta Yayınları.
• Havaçeliği Atlam, D., & Yüncü, Z. (2017). Üniversitesi öğrencilerinde sigara, alkol, madde kullanım bozukluğu ve ailesel madde kullanımı arasındaki ilişki. Klinik Psikiyatri Dergisi, 20(3), 161-170. https://doi.org/10.5505/kpd.2017.88598
• Koyun, A., & Eroğlu, K. (2016). The effect of transtheoretical model-based individual counseling, training, and a 6-month follow-up on smoking cessation in adult women: a randomized controlled trial. Turkish Journal of Medical Sciences, 46(1), 105-111. https://doi.org/10.3906/sag-1407-100
• Ma, H., Li, X., Zhang, M., Liu, H., Jin, Q., Qiao, K., & Akbar, A. (2020). Relationships among smoking abstinence self-efficacy, trait coping style and nicotine dependence of smokers in Beijing. Tobacco Induced Diseases, 18(72), 1-11. https://doi.org/10.18332/tid/125401
• Moxham, L., Dwyer, T., & Reid-Searl, K. (2013). Graduate nurses and nursing student's behaviour: Knowledge and attitudes toward smoking cessation. Nurse Education Today, 33(10), 1143-1147. https://doi.org/10.1016/j.nedt.2012.11.024
• Nasser, A. M., Salah, B. A., Regassa, L. T., Alhakimy, A. A., & Zhang, X. (2018). Smoking prevalence, attitudes and associated factors among students in health-related Departments of Community College in rural Yemen. Tobacco Induced Diseases, 16(31), 1-7. https://doi.org/10.18332/tid/92547
• Oğuz, S., Çamcı, G., & Kazan, M. (2018). Üniversite öğrencilerinin sigara kullanım sıklığı ve sigaranın neden olduğu hastalıkları bilme durumu. Van Tıp Dergisi, 25(3), 332-337. https://doi.org/10.5505/vtd.2018.02411
• Omu, F. E., Al-Marzouk, R., Al-Kandari, I., Paulraj, D., Rajagopal, M., & John, P. (2015). The prevalence of tobacco products use among Kuwait nursing college students. International Journal of Nursing, 2(2), 157-167. https://doi.org/10.15640/ijn.v2n2a15
• Öcek, Z. A., Çiçeklioğlu, M., & Gürsoy, Ş. T. (2009). Çevresel tütün dumanının önlenmesinde etkili tek strateji:% 100 dumansız ortamlar. Pamukkale Tıp Dergisi, 2(1), 45-53.
• Ravi, K., Indrapriyadharshini, K., & Madankumar, P. (2021). Application of health behavioral models in smoking cessation–a systematic review. Indian Journal of Public Health, 65(2), 103-109. https://doi.org/10.4103/ijph.IJPH_1351_20
• Saka, G., Şen, M. A., & Yakıt, E. (2016). Cigaratte use frequency of healthcare services vocational school of higher education students. Journal of Human Sciences, 13(3), 5423-5433. https://doi.org/10.14687/jhs.v13i3.4229
• Schulz, K. F., Altman, D. G., & Moher, D. (2010). CONSORT 2010 statement: updated guidelines for reporting parallel group randomised trials. Journal of Pharmacology and Pharmacotherapeutics, 1(2), 100-107. https://doi.org/10.4103/0976-500X.72352
• Sönmez, C. I., Başer, D. A., & Aydoğan, S. (2017). Düzce üniversitesi tıp fakültesi öğrencilerinin sigara içme sıklığı ve sigara ile ilgili bilgi tutum ve davranışları. Konuralp Tıp Dergisi, 9(2), 83-89. https://doi.org/10.18521/ktd.331480
• Tarı Selçuk, K., Avcı, D., & Mercan, Y. (2017). Üniversite öğrencilerinde sigara bağımlılığı, sigarayı bırakmaya yönelik istek ve öz-etkililik. Clinical and Experimental Health, 8(1), 36-43. https://doi.org/10.5152/clinexphealthsci.2017.420
• Terzi, H., Kitiş, Y., & Akın, B. (2019). Effectiveness of non-pharmacological community-based nursing interventions for smoking cessation in adults: Study protocol of a systematic review. Journal of Scientific Perspectives, 3(3), 215-222. https://doi.org/10.26900/jsp.3.022
• Uysal, M. A., Kadakal, F., Karşidağ, C., Bayram, N. G., Uysal, O., & Yılmaz, V. (2004). Fagerstrom test for nicotine dependence: reliability in a Turkish sample and factor analysis. Tuberk Toraks, 52(2), 115-121.
• Velicer, W. F., DiClemente, C. C., Prochaska, J. O., & Brandenburg, N. (1985). Decisional balance measure for assessing and predicting smoking status. Journal of Personality and Social Psychology, 48(5), 1279-1289. https://doi.org/10.1037/0022-3514.48.5.1279
• Velicer, W. F., Diclemente, C. C., Rossi, J. S., & Prochaska, J. O. (1990). Relapse situations and self-efficacy: An integrative model. Addictive Behaviors, 15(3), 271-283. https://doi.org/10.1016/0306-4603(90)90070-E
• Yalçınkaya-Alkar, Ö., & Karanci, A. N. (2007). What are the differences in decisional balance and self-efficacy between Turkish smokers in different stages of change? Addictive Behaviors, 32(4), 836-849. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2006.06.023
• Yiğit, Ü., & Öncü, E. (2019). Çalışan gençlerde sigara, alkol, uyuşturucu/uyarıcı madde kullanımı ve risk faktörleri. Addicta, 6(4), 49-66. https://doi.org/10.5152/addicta.2020.19081
• Yıldırım, C., & Mayda, A. S. (2017). Sağlık mesleği öğrencilerinde sigara kullanımı, problem çözme becerisi ve kontrol odağı algılarının değerlendirilmesi. Düzce Tıp Fakültesi Dergisi, 19(3), 70-74.