Bir Eğitim ve Araştırma Hastanesindeki Hemşirelerin Kanser Taramalarına Yönelik Tutumları ve Kadercilik Eğilimleri

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 3, 271 - 285, 23.12.2023

Nalan Bostan Akmeşe , Kübra Altunbaş

https://doi.org/10.54061/jphn.1308469

Öz

Amaç: Kütahya ilinde bir eğitim ve araştırma hastanesindeki hemşirelerin kanser taramalarına yönelik tutumları ve kadercilik eğilimlerini belirlemek ve ikisi arasındaki ilişkiyi değerlendirmektir.
Yöntem: Tanımlayıcı tipte olan çalışma, bir hastanede çalışan hemşireler ile yürütüldü. Araştırmanın örneklemini çalışmaya dâhil edilme kriterleri kapsamında 285 hemşire oluşturdu. Çalışmanın verileri 07/10/2021 – 01/01/2022 tarihleri arasında hemşirelerden gönüllü onam formları alınarak ve hemşireler ile yüz yüze görüşülerek araştırmacılar tarafından hazırlanan hemşireleri tanımlayıcı Sosyo-demografik Özellikler Veri Formu, Kanser Taramalarına Yönelik Tutum Ölçeği ve Kadercilik Eğilimi Ölçeği ile toplandı. Verilerin analizinde; tanımlayıcı istatistikler (ortalama, standart sapma, minimum, medyan, maksimum), Spearman korelasyon analizi, Mann Whitney U testi ve Kruskal Wallis testi kullanıldı.
Bulgular: Çalışmaya katılan hemşirelerin kanser taramalarına yönelik tutum ölçeği toplam puan ortalaması 99.93±13.89; kadercilik eğilimi ölçeği toplam puan ortalaması 65.25±12.96’dır. Kadercilik eğilimi ölçeğinin alt boyutlarından alınan puanlar sırasıyla; önceden belirlenmişlik 25.32±6.89, kişisel kontrol 14.76±5.62, batıl inanç 14.17±5.62, şans 11.0±3.39 olarak saptanmıştır. Kanser taramalarına yönelik tutum ölçeği toplam puan dağılımı açısından cinsiyete, alkol kullanım durumuna, kanserojen gıda tüketimine ve kanser tarama testlerinden herhangi birine katılma durumuna göre istatistiksel anlamlı bir fark bulunmuştur (p<.05).
Sonuç: Araştırma sonucunda hemşirelerin kadercilik eğilimleri puan ortalamalarının orta düzeyde, kanser taramalarına yönelik tutum puan ortalamalarının yüksek düzeyde olduğu saptanmıştır. Hemşirelerin kanser taramalarına yönelik tutumları ile kadercilik eğilimi ölçeği ve alt boyutları arasında anlamlı ilişki bulunmamıştır.

Anahtar Kelimeler

hemşire, kadercilik eğilimi, kanserde erken tanı

Attitudes Towards Cancer Screening and Fatalism Tendencies of Nurses in a Training and Research Hospital

Öz

Objective: To determine the attitudes and fatalism tendencies of nurses towards cancer screening in a training and research hospital in Kütahya and to evaluate the relationship between the two.
Methods: The descriptive study was conducted with nurses working a Hospital. The sample of the study consisted of 285 nurses within the scope of inclusion criteria. The data of the study were collected with the Socio-demographic Characteristics Data Form, the Attitude Scale towards Cancer Screening and Fatalism Tendency Scale prepared by the researchers by taking voluntary consent forms from the nurses and interviewing the nurses face to face between 07/10/2021 and 01/01/2022. In the analysis of data; Descriptive statistics (mean, standard deviation, minimum, median, maximum), Spearman'srho correlation analysis, Mann Whitney u test and Kruskal Wallis test were used.
Results: In the study, the total mean score of the nurses attitude scale towards cancer screening was 99.93±13.89; the mean total score of fatalism tendency scale was 65.25±12.96. The scores obtained from the sub-dimensions of fatalism tendency scale; predetermination is believed to be 25.32±6.89, self-control 14.76±5.62, superstition 14.17±5.62, luck 11.0±3.39. A statistically significant difference was found according to gender, alcohol use status, carcinogenic food consumption and participation in any of the cancer screening tests in terms of total score distribution of attitude scale towards cancer screening (p<.05).
Conclusion: As a result of the research, it was determined that the mean scores of the fatalism tendencies of the nurses were at a moderate level, and the mean scores of the attitudes towards cancer screening were at a high level. There was no significant relationship between nurses' attitudes towards cancer screening and the fatalism tendency scale and its sub-dimensions.

Anahtar Kelimeler

Early Diagnosis In Cancer, Fatalism Tendency, Nurse

Kaynakça

• Ağırman, E., Gençer, M. Z., & Arıca, S. (2019). Sağlık çalışanlarının kanseri önlemeye yönelik bilgi, tutum ve davranışları. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 6 (2), 220-227. https://doi.org/10.17681/hsp.424602
• Altuğ Özsoy, S., & Koca, B. (2015). Dünyada halk sağlığı hemşireliği. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 31 (3), 108-118.
• Arslan, E., Demirbaş, Ş., & Özçelik, F. (2013). Obezite ile ilişkili kanser türleri. Anatolian Journal of Clinical Investigation, 7 (3), 176-184.
• Baykara, O. (2016). Kanser tedavisinde güncel yaklaşımlar. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 5 (3), 154-165. https://doi.org/10.17681/hsp.42460210.5505/bsbd.2016.93823
• Constance, J. M., Caimiao, W., Joe, E. E., Derek, S. J., Christopher, A. I., Bernard, L., & Donald, A. B. (2013). Meta-analyses of colorectal cancer risk factors. Cancer Causes Control An International Journal of Studies of Cancer in Human Populations, 24 (6), 1207-1222. https://doi.org/10.17681/hsp.42460210.1007/s10552-013-0201-5
• Çakmak, R., & Güler, G. (2017). Kadın sağlık çalışanlarında kanser tarama davranışları. Türk Jinekolojik Onkoloji Dergisi, 20 (1), 25-32.
• Çavdar, M., & Çavdar, M. (2018). Besinler ve bazı besin öğelerinin akciğer kanseriyle ilişkisi. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 5 (1), 8-16.
• Eren, O. Ö. (2017). Kanser taramaları ve kanserden korunma. Klinik Tıp Aile Hekimliği Dergisi, 9 (2), 7-14.
• Ersin, F., & Kılıç Dedeoğlu, G. (2020). Hemşirelerin meme kanseri korku ve kadercilik algılarının meme kanseri erken tanı davranışlarına etkisi. Gevher Nesibe Journal of Medical & Health Sciences, 5 (9), 146-153. http://dx.doi.org/10.46648/gnj.166
• Fitzmaurice, C., Dicker, D., Pain, A., Hamavid, H., Lakeh, M. M., Maclntyre, M. F., ... Naghavi, M. (2015). The global burden of cancer 2013. JAMA Oncology, 1 (4), 505-27. https://doi.org/10.1001/jamaoncol.2015.0735.
• Global Cancer Observatory (GLOBOCAN) Database. (2020). Erişim Adresi:https://gco.iarc.fr/
• Karacan, R., & Kılıçkan, Z. (2016). Türkiye’de kanser hastalığının bütçeye getirdiği yük bakımından tarama ve tedavi edici sağlık harcamalarının karşılaştırılması. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 53 (613), 45-52.
• Kaya, A., & Bozkur, B. (2015). Kadercilik eğilimi ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 (3), 935-946. https://doi.org/10.17860/efd.55137
• Kaya, C., Üstü, Y., Özyörük, E., Aydemir, Ö., Şimşek, Ç., & Demirci-Şahin, A. (2017). Sağlık çalışanlarının kanser taramaları hakkındaki bilgi, tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. Ankara Medical Journal, 1 (17), 73-83. https://doi.org/10.17098/amj.95107
• Kazanç, F. K. (2007). İslâm kelâmında insan fiilleri bağlamında kader anlayışı. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 7 (1), 125-212.
• Köten, E. (2021). Kadercilik, sağlık davranışı ve Covid-19: Bir literatür incelemesi. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 10 (2), 515-528.
• Kuh, Z., & Erdem, R. (2019). Fatalizm eğiliminin sağlıklı yaşam biçimi davranışları üzerine etkisi. SDÜ Sağlık Yönetimi Dergisi, 1 (1), 1-16.
• Macit, M. (2014). Boyun eğme-başa çıkma sarkacında kadercilik: Sosyal psikolojik bir yaklaşım. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Özçam, H., Çimen, G., Uzunçakmak, C., Aydın, S., Özcan, T., & Boran, B. (2014). Kadın sağlık çalışanlarının meme kanseri, serviks kanseri ve rutin tarama testlerini yaptırmaya ilişkin bilgi tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. İstanbul Medical Journal, 15 (3), 154-60.
• Öztürk, Y., & Günay, O. (2011). Erciyes Üniversitesi Halk Sağlığı Genel Bilgiler. (1.Baskı). Kayseri: Önder Ofset.
• Pavlopoulou, A., Spandidos, D. A., & Michalopoulos, I. (2015). Human cancer databases (Review). Oncology Reports, 33 (1), 3-18.
• Suzuki, R., Ye, W., Rylander-Rudqvist, T., Saji, S., Colditz, G. A., & Wolk, A. (2005). Alcohol and postmenopausal breast cancer risk defined by estrogen and progesterone receptor status: A prospective cohort study. Journal National Cancer Institute, 97 (21), 1601-1608. https://doi.org/10.1093/jnci/dji341.
• Şahin, S. (2015). Kanserde erken tanı ve tarama programları. Ege Tıp Dergisi, 54 (0), 41-45.
• Şeker, N., Köksal Yasin, Y., Özaydın, E., Çapacı, B., & Okyay, P. (2017). Üçüncü basamak sağlık kuruluşundaki hemşirelerin kanser tarama programları bilgileri ile tarama testlerini yaptırma durumları. Düzce Tıp Fakültesi Dergisi, 19 (1), 14-18.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Kanser Dairesi Başkanlığı (HSGM). (2017). Kanser Taramaları. Erişim Adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/kanser-taramalari
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2020). Ölüm ve Ölüm Nedenleri İstatistikleri, 2019. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Olum-ve-Olum-Nedeni-Istatistikleri-2019-33710
• Ulamış, B., & Özmen, D. (2014). Bir kamu hastanesinde çalışan hemşirelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ile sağlık kontrol odağı arasındaki ilişki. Tepecik Eğitim Hastanesi Dergisi, 24 (2), 119-125.
• Uz, K., & Şenol, Y. (2020). Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi 2016-2017 Eğitim Dönemi intörn hekimlerinin kanser tarama testleri ile ilgili bilgi düzeylerinin saptanması. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 29 (3), 190-196. https://doi.org/10.17942/sted.620418
• World Health Organization (WHO). (2020). The Top 10 Causes of Death. Erişim Adresi: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/the-top-10-causes-of-death
• Yıldırım Öztürk, E. N., Uyar, M., & Şahin, T. K. (2020). Development of an Attitude Scale for Cancer Screening. Turkish Journal of Oncology, 35 (4), 394-404. https://doi.org/10.5505/tjo.2020.2341