Balkan Savaşları'nın Ardından Osmanlı ile Romanya'nın Politik Temasları ve Dâhiliye Nazırı Talat Bey’in Romanya Ziyaretleri

Yıl 2017, Cilt: 16 Sayı: 1, 162 - 181, 31.01.2017

Eminalp Malkoç

https://doi.org/10.21547/jss.277467

Öz

Özet

Dünyanın ilk büyük savaşına sürüklendiği
dönemde Türk-Romen ilişkilerinde ilginç/farklı bir etkileşim süreci yaşanmıştı.
Nitekim 1914 baharı, siyasal kaygıların şekillendirdiği resmi temaslara bağlı
olarak iki ülke arasında yoğun bir yakınlaşma çabasına sahne olmuştu. Nisan
ayında Romanyalı General Coanda, İstanbul’da çeşitli temaslarda bulunmuş;
ardından Mayıs ayı içinde Talat Bey, Romanya ziyaretini tamamlamıştı. Bu
ziyaret gündeme Türk-Romen ittifakını taşıyacaktı. Birinci Dünya Savaşı
başladıktan sonra 15 Ağustos’ta Talat Bey ile Meclis-i Mebusan Reisi Halil Bey,
Bulgaristan üzerinden Romanya’ya geçmek üzere yola çıkacaklardı.
Bulgaristan’daki ilk görüşmeler, Türk kamuoyuna Türkiye, Romanya ve Bulgaristan
arasında bir Balkan İttifakı’nın yapılacağı haberleriyle yansımıştı. Talat Bey,
Eylül’ün ilk günlerinde; Halil Bey ayın ortalarında Türkiye’ye döndüklerinde
artık dönemin gazeteleri, Yunanistan’ın katılmayacağı bir ittifakın
gerçekleşmesinin güç olduğu ve Romanya’nın tarafsızlık politikasına rağmen
savaşa katılabileceği yorumlarına yer veriyorlardı. Üstelik bu
değerlendirmeleri doğrulayacak şekilde Romanya, 30 Ağustos 1916’da Osmanlı
Devleti’yle ilişkisini kesecekti. Talat Bey ise anılarında “Romanya’nın savaşın sonuna kadar
tarafsızlığını korumaya kesin kararlı olduğuna inandık” diyecekti. Böylece
Türk-Romen ilişkilerinde Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar sürecek kesinti
ortaya çıkmıştı.Bu çalışma, arşiv belgeleri, süreli yayınlar ve diğer
kaynaklara dayanarak Balkan Savaşları sonrasında 1914 bahar başlarından büyük
savaşın ilk aylarına kadar uzanan dönemde, Osmanlı Devleti ile Romanya’nın
yakınlaşma çabalarını, Balkanların genel konjonktürü bağlamında inceleyerek,
özellikle Osmanlı Devleti’nin ittifak arayışları konusundaki literatüre katkıda
bulunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler: Birinci Dünya
Savaşı, Osmanlı Devleti-Romanya İlişkileri, Romanya Gezileri, Talat Paşa.

Abstract

In the period when the world was drifted into its first great war, there
was an interesting and different process of interaction in the Turkish-Romanian
relations. Indeed, the spring of 1914 witnessed an intense attempt for amity
between the two countries as a result of official visits shaped by political considerations.
In April, Romanian general Coanda had several visits in İstanbul; then, in the
same year, Talat Bey completed his visit to Romania in May. This visit would
carry the Turkish-Romanian alliance on the agenda. After WWI started, on August
15, Talat Bey and the Chairman of the Parliament, Halil Bey, would depart for
Romania through Bulgaria. The first talks in Bulgaria were reflected in the
Turkish public opinion in the form of news that there would be a Balkan
Alliance between Turkey, Romania and Bulgaria. When Talat Bey and Halil Bey
returned to Turkey in the first days and midst of September respectively,
newspapers of the period were interpreting that an alliance without Greece
would be difficult to materialize and Romania might join the war despite its
policy of impartiality. Furthermore, as if to verify these comments, Romania
would break off its relations with the Ottoman State on August 30, 1916. Yet
Talat Bey would later state in his memoir, “We
believed Romania to keep its impartiality definitely until the end of the war”.
Thus, the interruption in Turkish-Romanian relations, which would last until
the first years of the Republican period, emerged. Based on archival documents, periodicals and other sources, this
study aims to contribute to the literature particularly about the Ottoman
State’s search for alliance by examining the efforts of rapprochement between
the Ottoman State and Romania within the general conjuncture of the Balkans in
the period after the Balkan Wars, from the spring of 1914 until the first
months of the Great War.

Key Words: First World War, Ottoman-Romanian
Relations, Romania Visits, Talat Pasha.

Anahtar Kelimeler

Birinci Dünya Savaşı, Romanya-Osmanlı Devleti İlişkileri, Romanya Gezileri, Talat Paşa

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), BEO, Dosya No:4246, Gömlek No:318385.
• BOA, BEO, Dosya No:4249, Gömlek No:318660.
• BOA, BEO, Dosya No:4256, Gömlek No:319160.
• BOA, BEO, Dosya No:4313, Gömlek No:323448.
• BOA, DH.EUM.5.Şb, Dosya No:1, Gömlek No:41.
• BOA, DH.EUM.5.Şb, Dosya No:14, Gömlek No:7.
• BOA, DH.KMS, Dosya No:63, Gömlek No:64.
• BOA, MV, Dosya No:193, Gömlek No:14.
• Babacan, H. (1991). Mehmed Talât Paşa 1874-1921. Altınpost Yayıncılık, Ankara (2012).
• Bayur, Y. H. (1991). Türk İnkılâbı Tarihi. c.II/III, Türk Tarih Kurumu (TTK) Yayınları, Ankara.
• Bayur, Y. H. (1991). Türk İnkılâbı Tarihi. c.II/IV, TTK Yayınları, Ankara.
• Bayur, Y. H. (1991). Türk İnkılâbı Tarihi. c.III/I, TTK Yayınları, Ankara.
• Kader Yılları, S. Sazonov’un Anıları-Rusya Eski Dışişleri Bakanı (1910-1916), (2002). Çev.: Betil Önuçak, Haz.: Sabahattin Özel, Derin Yayınları, İstanbul.
• Esatlı, M. R. (2007). İttihat ve Terakki’nin Son Günleri, Suikastlar ve Entrikalar. Haz.: İsmail Dervişoğlu, Bengi Yayınları, İstanbul.
• Kurat, A. N. (2011). Türkiye ve Rusya, XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri (1798-1919). TTK Yayınları, Ankara.
• Özalp, K. (1998). Milli Mücadele 1919-1922. c.I, TTK Yayınları, Ankara.
• Talat Paşa’nın Anıları (2003). Haz.: Alpay Kabacalı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Tarihte Türk-Rumen İlişkileri (2006). Genelkurmay Atase ve Denetleme Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Til, E. T. (2004). Gazeteler ve Gazeteciler. Haz.: İbrahim Şahin, Bilge Yayınları, Ankara.
• Avcı, H. E. (2010). I. Dünya Savaşı Öncesinde Türk Hükümeti’nin Rus Baskısını Azaltma Girişimleri: Türk-Rus Komitesi’nin Kurulması ve Talat Bey’in Livadya Gezisi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, sy.18, s.87-112.
• Keleşyılmaz, V. (1999). Belgelerle Türkiye’nin Birinci Dünya Savaşına Giriş Süreci. Erdem, XII/31 (Mayıs), s.139-153.
• Malkoç, E. (2014). 1930’ların İlk Yarısında Türk Basınının Penceresinden Balkan Konferansları ve Arnavutluk. 3. Uluslararası Dil ve Edebiyat Kongresi (Tiran 30 Ekim-1 Kasım 2014), Bildiri Kitabı 1, Tiran, s.189-212.
• Malkoç, E. (2015). Birinci Dünya Savaşı’na Uzanan Süreçte Türk-Romen İlişkilerinden Bir Kesit: Türk ve Romen Öğrencilerin 1914 Gezileri/A Cross-Section from the Turkish-Roman Relations Approaching the First World War: The 1914 Tours of Turkish and Romanian Students. ICSS 2015 International Conference On Social Sciences (Pristina 10-11 April 2015), Conference Proceedings, Volume: I, s.463-470.
• Malkoç, E. (2011). Büyük Savaş Öncesi Üniversitelilerin Diyalog Örneği: Türk ve Romen Öğrencilerin 1914 Gezileri. Türkoloji Kültürü, c.4, sy.8, s.109-123.
• Malkoç, E. (2015). Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Balkanlarla Gayri Resmi Kültürel Temaslar: Darülfünun Öğrencilerinin Romanya Gezisi. 7. Uluslararası Atatürk Kongresi (Üsküp-Manastır 17-22 Kasım 2011), Bildiriler, c.III, Ankara, s.1945-1970.
• Özçelik, M. (2012). 1918 Bükreş Antlaşması. Turkish Studies, Volume:4/4 (Kasım/November), s.261-275.
• Özel, S. (1998). Balkan ve Birinci Dünya Savaşları Arasındaki Dönemde Osmanlı Devleti Rusya İlişkileri. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, sy.12, s.237-257.
• Sancaktar, F. M. (2011). Ali Fethi (Okyar) Bey’in Bulgaristan Sefirliği Dönemindeki Faaliyetleri (Ekim 1913-Aralık 1917). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, c.XXVII, sy.81 (Kasım), s.577-602.
• Cumhuriyet (8 Kasım 1946-19 Kasım 1946).
• İkdam (23 Nisan Efrenci 1914-7 Haziran Efrenci 1914).
• Peyam (22 Teşrin-i Sani Efrenci 1913-26 Teşrin-i Sani Efrenci 1913).
• Sabah (23 Nisan Efrenci 1914-14 Haziran Efrenci 1914).
• Tanin (28 Nisan Efrenci 1914-30 Teşrin-i Evvel Efrenci 1914).
• Tasfir-i Efkar (22 Nisan 1914-16 Eylül 1914).
• Tercüman-ı Hakikat (3 Teşrin-i Sani Efrenci 1913-16 Teşrin-i Evvel Efrenci 1914).