Akideden Mite: Antikite’den 20. Yüzyıla İlerleme Kavramı

Yıl 2018, Cilt: 17 Sayı: 1, 15 - 31, 31.01.2018

Sever Işık

https://doi.org/10.21547/jss.306358

Öz

İlerleme kavramı modern Batı
düşüncesinin ve tarih felsefelerinin temel kavramlarından biridir. Bu makalenin
amacı ilerleme kavramının Batı düşüncesindeki tarihsel gelişimini incelemektir.
Geleceğe dönük olarak sürekli bir
iyileşmeyi ifade eden ilerleme kavramı ilk olarak Hıristiyanlık ile birlikte
ortaya çıkmıştır. Bilim ve teknolojinin geliştiği yeniçağla birlikte kavram seküler
terimlerle yeniden formüle edildi. Aydınlanma ile birlikte kavram, doğa
dünyasından kültür dünyasına taşındı ve insanlığın bir bütün olarak, tüm
yönleri ile giderek ilerleyeceği ve yetkinleşeceği düşünülmüştür. İlerleme
fikri 19. yüzyılda zirveye ulaştı. Bilimin öncülük ettiği ilerleme fikrini
merkeze alan yeni tarih, toplum kuramları üretildi ve ilerleme politik
meşruiyet aracı olarak kullanıldı. 20. yüzyılda ilerleme daha çok ekonomik
gelişme ve üretimi ifade etmektedir.  Bu
yüzyılda yaşanan savaşlar ve yıkımlar sebebiyle ahlaki ilerleme düşüncesi
inandırıcılığını kaybetmiş ve ilerleme fikrine birçok eleştiri yöneltilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İlerleme, Tarih, Akıl, Bilim, Gelişme

From Faith To Myt: Concepts of Progress From Antiquity to the 20th Centur

Öz

The idea of progress, is one of the basic concepts of
modern western thinking. The
aim of this article is examine historical devolepment of the concept of
progress in western thought. The
concept of progress, that expresses getting better  constantly 
toward the future, was firs born with christianity. With modern ages
that one developed by science and technology, this concept has been formulated
again with secular terms. With einghlitement, this concept as brought to
cultural worl from nature and it was considered that humanity will improve with
all its aspects. The idea of progress reached top in the 19th century in the
wew era, that was founded on the edea of 
progress led by science, cociety theoires were made and progress was
used as a means for political legitimacy. In the 20th century,  progress mostly expressed economic growth and
production. Because of the wars took place in the 20th century, progress of
ethics lost its credibility and the notion of progress was criticised severely.

Anahtar Kelimeler

Progress, History, Reason, Science, İmprove

Kaynakça

• Akarsu, B. (1979). Çağdaş felsefe akımları, İstanbul: MEB.
• Aysevener, K. (2001). “Bir ilerleme tasarımı olarak tarih”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 41, C.1, 171-186
• Dauer, D. W. (1997). “Nietzsche ve zaman kuramı”, Çev. Alp Tümertekin, Cogito 11, s. 83-100
• Bıçak, A. (2005) Tarih düşüncesi-tarih metafizikleri, 4. cilt, İstanbul:Dergâh Yayınları.
• Bock, K. (2002). “İlerleme, gelişme ve evrim kuramları”, Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi, çev. Aydın Uğur, Ed. Mete Tunçay-Aydın Uğur, Ankara:Ayraç Yayınları.
• Bury, J.M.B. (1932). The ıdea of progress:an ınquiry ınto ıts origin and growth. New York:The Macmillan Company.
• Carr, E. H. (1996). Tarih nedir? Çev. Misket Gizem Gürtürk, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Collingwood, R.G. (1990). Tarih tasarımı, Çev. Kurtuluş Dinçer, Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Collingwood, R.G. (2000). Tarih felsefesi üzerine denemeler, Çev. Erol Özvar, İstanbul: Ayışığı Kitapları.
• Condorcet (1990). İnsan zekâsının ilerlemeleri üzerinde tarihi bir tablo taslağı, C.I-II, Çev. O. Peltek, MEB Yayınları.
• De Benoist, A. (2008). “A brief history of the ıdea of progress”, The Occidental Quarterly, Vol. 8, No. 1, pp. 7-16.
• Dark, T. E. (2007). “Reclaiming the future:space advocacy and the ıdea of progress”, Societal Impact of Spaceflight, Dick, Steven J., Roger D. Launius (Ed), NASA, p.555-573
• Eder, M. D. (1932). “The myth of progress”, The British Journal of Medical Psychology, Vol. 12,. p.1 http, s.//www.pep-web.org/document.php?id=ijp.014.0399a
• Fetscher, İ. (1997). “Tarih felsefesi”, Günümüz Felsefe Disiplinleri, Drl. ve Çev. D. Özlem, İstanbul: İnkılap Kitabevi, s. 441-473
• Gökberk, M. (1997). Kant ve Herder’in tarih anlayışları, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hegel, G.W. F. (1995). Tarihte akıl, Çev. Ö. Sözer, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Kant, I. (1984). “Aydınlanma nedir? sorusuna yanıt”, Seçilmiş Yazılar, Çev. ve Der. N. Bozkurt, İstanbul:Remzi Kitabevi Yayınları.
• Kant, I. (2006). “İnsanlık tarihinin tahmini başlangıcı”, Çev.M. Bal-G. Ateşoğlu, Tarih Felsefesi Seçme Metinler, Der. D. Özlem-G. Ateşoğlu, İstanbul:Doğu-Batı Yayınları.
• Kant, I. (2006a). “Dünya yurttaşlığı amacına yönelik genel bir tarih düşüncesi”, Çev. U. Nutku, Tarih Felsefesi Seçme
• Metinler, Der. D. Özlem- G. Ateşoğlu, İstanbul: Doğu-Batı Yayınları.
• Koselleck, R. (2007). İlerleme, Çev. M. Özdemir, Ankara:Dost Kitabevi Yayınları.
• Lacoste, Y. (2002). Tarih biliminin doğuşu ve İbn Haldun, Çev. Mehmet Sert, İstanbul: Corpus Yayınları.
• Madan, S. (1995).Post-yapisalcilik ve postmodernizm, Çev. A. Baki Güçlü, Ankara: Ark Yayınevi.
• Marks, K. (2003). 1844 Elyazmaları, Çev. M. Belge, İstanbul: Birikim Yayınları.
• Marks, K. (2004). Alman ideolojisi, Çev. Sevim Belli, Ankara: Sol Yayınları.
• Marks, K; F. Engels, (2006). Komünist manifesto, Çev. L. Kavas, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Maxfield, J. A. (2002). “Divine providence, history, and Progress in Augustine’s City of God”, Concordia Theological Quarterly, Volume 66:4, p. 339-360.
• Mazlish, B. (1996). “Progress: A historical and critical perspective,” in Progress: Fact or Illusion?, Ed. Leo Marx and Bruce Mazlish, University of Michigan Press, p.27-44
• Meier, C. (2007). “Antik dönemde ilerleme”, İlerleme (Reinhart Koselleck) içinde 2. Bölüm, Çev. M. Özdemir, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, s. 23-36
• Nisbet, R. (1980). History of ıdea of progress, Basic Books, Londra.
• Nisbet, R. (1979). “The ıdea of progress: a bibliographical essay”. Literature of Liberty, s. A Review of Contemporary Liberal Thought 2(1), p. 7-37,
• Nietzsche, F. (1995). Deccal:Hristiyanlığa lanet, Çev. Oruç Aruoba, İstanbul: Hil Yayınları.
• Özlem, D. (1996). Tarih Felsefesi, İstanbul: Anahtar Kitaplar.
• Özkan, C. İ. (2010). 19. Yüzyıl tarih felsefelerinde akıl ve ilerleme arasında kurulan ilişki:Hegel-Marx-Comte, Hacettepe Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Popper, K. R. (2006). Hayat problem çözmektir, Çev. Ali Nalbant, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Rifkin, J.; Howard, T. (2003). Entropi dünyaya yeni bir bakış, Çev. Hakan Okay, İstanbul: İz Yayıncılık
• Rossi, Paolo (2002). Gemi batıyor, seyreden yok ilerleme fikri, Çev, Durdu Kundakçı, Ankara, Dost Kitabevi Yayınları.
• Rousseau, J. J. (1998). Bilimler ve sanatlar hakkında nutuk, Çev.Sabahattin Eyuboğlu, İstanbul: Cem Yayınevi. Salvadori, M. (2006). Progress:Can we do without it?, London:Zed Books.
• Sorokin, P. A., (1997). Bir bunalım çağında toplum felsefeleri, (Çev. M. Tunçay), İstanbul: Göçebe Yayınları.
• Spengler, O. (1997). Batının çöküşü, Çev. Giovanni Scognamillo, Nuray Sengelli, İstanbul: Dergah Yayınları, 1997
• United Nations (1969). UN declaration on social progress and development,
• http://www1.umn.edu/humanrts/instree/s1dspd.htm
• Vattimo, G. (1999). Modernliğin sonu, Çev. Ş. Yalçın, İstanbul: İz Yayınları
• Yücel, T. (1983). “Claude Levi-Strauss ve felsefe”, Macit Gökberk Armağanı içinde, Ankara:TDK Yayınları.