The “Lie and Truth” Relationship in Turkish Poetry

Yıl 2019, Cilt: 18 Sayı: 4, 1266 - 1286, 18.10.2019

Selami Çakmakcı

https://doi.org/10.21547/jss.533949

Cited By: 1

Öz

Art is a
work of selection and arrangement. As an artistic design, poetry helps people make
sense of life and the World by establishing a dialectic relationship between  humans and the world. Aiming to implicate,
evoke and suggest, poetry aspires to reach invisible reality based on visible reality.
The reality in nature and reality in art are always different from each other.
Reality in art is not what is seen, but what is fictionalized. And poetry is an
art form that does not tell the truth as it is.

Art in
general and poetry in particular are an activity that contains mediation in
essence. Poetry is a game that aims at narration, but not composed of words only.
In this game, poet uses “lie” or “imagery”, an imaginary design, to implicate
“reality”. Opening the doors of association in a text to the reader, lie and imagery
go beyond the boundaries of language and present a different reality. Ancient
Greek philosophers argue that art consists of a fictitious World and imitates reality.
For instance, Plato proposes that art is an illusion while Aristo tle asserts that
art has a certain value even if it is lie.

In literary works,
“lie” and “truth” are not opposite of each other. The message intended by poet
is hidden in this dialectic relationship between lie and truth. “Lie” in poetic
texts, together with imagery as an interpretation of reality, both helps the reader
realize the truth, and hide the truth in itself. Serving to implicate and evoke
the truth, “lie” can be implicit in imagery. This study describes the dialectic
relationship between “lie and truth” in the journey “in poet’s country and around poetry” in the context of Turkish poetry.

Anahtar Kelimeler

Poetry, lie, imagery, truth, reality

Türk Şiirinde “Yalan-Gerçek” İlişkisi

Öz

Sanat bir seçme ve düzenleme işidir. Bir sanat tasarımı olarak şiir, insanla dünya arasında diyalektik bir ilişki kurarak insanın, yaşamı ve dünyayı anlamlandırmasını sağlar. Amacı sezdirmek, hissettirmek ve düşündürmek olan şiir, görünen gerçeklikten hareketle görünmeyen gerçekliğe ulaşmak ister. Doğadaki gerçek ile sanattaki gerçek her zaman birbirinden farklıdır. Sanattaki gerçek, görünen değil kurgulanan gerçektir. Şiir de gerçeği olduğu gibi anlatmayan bir sanat formudur.

Genel anlamda sanat özel anlamda şiir, özünde dolayım olan bir etkinliktir. Şiir, anlatımı amaçlayan ancak sözcüklerden ibaret olmayan bir oyundur. Şair, bu oyunda bir gerçeği veya gerçekliği sezdirmek için yalana veya bir hayâl tasarımı olan imgeye başvurur. Metinde okura çağrışımın kapılarını açan yalan ve imge, dilin sınırlarını aşarak farklı bir gerçekliği ortaya koyar. Eski Yunan düşünürleri sanatın itibarî âlemden ibaret olduğunu ve gerçeğin taklit edildiğini ileri sürerler. Örneğin Platon, sanatın bir göz aldanması olduğunu belirtirken; Aristo, yalan da olsa sanatın belli bir değeri olduğunu iddia eder.

Edebî metinde yalan ve gerçek birbirinin zıddı değildir. Şairin vermek istediği mesaj, yalan ile gerçek arasındaki bu diyalektik ilişkide saklıdır. Şiir metninde yalan, gerçekliğin yorumu olarak imgeyle birlikte hem okurun gerçeği kavramasını sağlayan hem de gerçeği içerisinde saklayan bir unsurdur. Şiirde gerçeği sezdirmeye ve hissettirmeye yarayan yalan, bir imgenin içerisinde saklı olabilir. Bu çalışmada şairin ülkesinde ve şiirin dolaylarında yapılan gezintide yalan-gerçek arasındaki diyalektik ilişki Türk şiiri bağlamında yorumlanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Şiir, yalan, imge, gerçek, gerçeklik

Kaynakça

• Akarsu, B. (1998), Dil-kültür bağlantısı, İnkılâp Yayınevi, İstanbul.
• Akay, H. (2009), Şiiri yeniden okumak, Akademi Kitaplar Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul.
• ,, , ,, (1998), Servet-i fünûn estetiği, Kitabevi Yayınevi, İstanbul.
• ,, , ,, (2006), Şiir alâmetleri, 3 F Yayınevi, İstanbul.
• Aksan, D. (2013), Şiir dili ve türk şiir dili, Bilgi Yayınevi, İstanbul.
• Aktaş, Ş.(2009), “Edebi Metin ve Özellikleri”, AÜ, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 39, Erzurum, Prof . Dr. Hüseyin Ayan Özel Sayısı, s.187-200.
• Altunkaya, H. (2014), Klâsik mantık açısından hakikat ve şiir, Büyüyen Ay Yayınları, İstanbul.
• Arak H.(2012), Karşılaştırmalı edebiyat bilimi/komparatistin el kitabı, Hacettepe Yayıncılık, Ankara.
• Aslan, B. (2012), Günebakan, Kesit Yayınları, İstanbul.
• Atalay, H. (2014), “Yalan ve Riya (İkiyüzlülük)”, Psikeart, Mayıs-Haziran, Sayı 33, s.6-9.
• Atasoy, H. T. (2013), İnsan neden sanat yapar?, 7 Renk Basım ve Yayıncılık, İstanbul.
• Aytaç, G. (1997), Karşılaştırmalı edebiyat bilimi, Gündoğan Yayınları, Ankara.Bachelard, G. (1995), Ateşin psikanalizi, Bağlam Yayınları, İstanbul. ,, , ,, (1996), Mekânın poetikası, (Çev: Aykut Derman), Kesit Yayıncılık, İstanbul.
• Bataille, G. (2004), Edebiyat ve kötülük, (Çev: Ayşegül Sönmezay), Ayrıntı Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.Bolat, S.(2019), “Şiir Üzerine Notlar”, Varlık, Sayı 1337, s.43-45.
• Bülbül, M. (2005), İmgesel iletişim, Çizgi Kitabevi, Konya.
• Cündioğlu, D.(2016), Sanat ve felsefe, Kapı Yayınları, İstanbul.
• Çetin, Nurullah (2001), “Türk Şiirinde Anlam Sorunu”, Hece Dergisi, Türk Şiiri Özel Sayısı, 2. Baskı, Sayı, s.53-54-55, Temmuz, s.275-290.
• Çetişli, İ. (2011), Edebiyat bilimi ve sanatı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Eaglaton, T. (2011), Şiir nasıl okunur, (Çev: Kaya Genç), Agora Kitaplığı, İstanbul.
• ,, ,, (2016), Edebiyat nasıl okunur, (Çev: Elif Ersavcı), İletişim Yayınları, 3. Baskı, İstanbul.
• Eğrilmez, A. (2014), “İnsan Büyük Yalancı”, Psikeart, Mayıs-Haziran, Sayı 33, s.18-19.
• Ergiydiren, S. (2007), Eleştiride fenomenolojik yaklaşımlar, Hece Yayınları, Ankara.
• Ergülen, H. (2014), “Yeni Paradoks Diyalektika’dan Yalan Atölyesi”, Psikeart, Mayıs-Haziran, Sayı 33, s.110-117.
• Eyüboğlu, İ. Z. (1982), Geçmişin yaşama gücü, Adam Yayıncılık, İstanbul.
• Göncüoğlu, M. Ö. (2014), “Mantık Hatası: Dünya Gerçek İnsan Yalan! Ya Nietzsche?”, Psikeart, Mayıs-Haziran, Sayı 33, s.66-69.
• Günaydın, H. (2014), “Her Şeyin Bir Adı Var”, Psikeart, Mayıs-Haziran, Sayı 33, s.124-125.
• Güvenç, B. (2011), Kültürün ABC’si, YKR Yayınları, 5. Baskı, İstanbul.
• Haşim, A. (1991), Bütün eserleri/bize göre ikdam’daki diğer yazıları, Dergâh Yayınları, Ankara.
• ,, , ,, (2015), Piyale, YKR Yayınları, 6. Baskı, İstanbul.
• İnam, A. (2008), Şiir bir, Hayal Yayınları, Ankara.
• ,, , ,, (2014), “Yalan Karşısında Nietzsche’nin Gönlü”, Psikeart, Mayıs-Haziran, Sayı 33, s.70-75.İnce, Ö.(2011), Şiir ve gerçeklik, İmge Yayınevi, 4. Baskı, Ankara.
• İnci, H. (2014), Orpheus’un şarkısı / tanpınar’ın romanlarında aşk ve kadın, YKR Yayınları, İstanbul.
• Kagan, S. M. (2008), Estetik ve sanat notları, (Çev: Aziz Çalışlar), Karakalem Kitabevi, İzmir.
• Kaplan, M.(1998), Edebiyatımızın içinden, Dergâh Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
• Kaya, N. (2015), Yazma cesareti, Ayrıntı Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
• Kavafis, K. (1993), Sanat her zaman yalan söylemez Mi?/Poetika ve poetiks üzerine notlar, (Çev: Samih Rıfat), YKR Yayınları, İstanbul.
• Kemaloğlu, M.(2014), “Mitomaninin Süblimasyonu”, Psikeart, Mayıs-Haziran, Sayı 33, s.14-17.
• Koç, T. (2001), “Şiir Dili”, Hece Dergisi, Türk Şiiri Özel Sayısı, 2. Baskı, Sayı, s.53-54-55, Temmuz, s.255-271.
• Köksal, S. (2003), Okumanın Halleri, Metis Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
• Kuçuradi, İ. (2013), Sanata felsefeyle bakmak, Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 5. Baskı, Ankara.
• Nayır, Y.N.- Bolat, S. (2003), Şiir sanatı, Varlık Yayınları, İstanbul.
• Okay, O.-Ayan, H. (1992), Hüsn ü aşk/şeyh galip, Türk Klasikleri, Dergâh Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
• Öncü, Ş. (2014), “Denize Düşen Yılana, Dünyaya Düşen Yalana”, Psikeart, Mayıs-Haziran, Sayı 33, s.64-65.
• Önertoy, O. (1980), Edebiyatımızda eleştiri, Ankara Ünv. Dil-Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları No: s. 291, Ankara.
• Özcan, T. (2003), “Şiir Sanatında İmajın Yeri-Önemi ve Bunun Cemal Süreya’nın Şiir Dünyasına Uygulaması”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 13, 1, s.115-136.
• Özel, İ. (2013), Şiir okuma kılavuzu, TİYO Yayıncılık, İstanbul.
• Özgül, M. K. (2015), “Dağı Tuttu Bir Yılan”, Yalan Kitabı,(Haz: Emine Gürsoy Naskali), İstanbul Kitabevi Yayınevi, İstanbul.
• ,, , ,, (2001), “Şiir, Şair Ve Sair…”, Hece Dergisi, Türk Şiiri Özel Sayısı, 2. Baskı, Sayı, s.53-54-55, Temmuz,238-254.
• Özlem, D. (2011), Hermeneutik ve şiir, Notos Kitap Yayınevi, İstanbul.
• Parla, J. (2012), Türk romanında yazar ve başkalaşım, İletişim Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
• Samsakçı, M. (2015), “Sanat ve Edebiyatta “Yalan”ın Yeri ve Değeri Üzerine”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, Temmuz - Aralık, Sayı 14, s.91-109.
• Sartre, J. P. (1982), Edebiyat nedir?, (Çev: Bertan Onaran), 2. Baskı, Payel Yayıncılık, İstanbul.
• Sayın, Ş. (1999), Metinlerle söyleşi, Multilungual Yayınları, İstanbul.
• Sontag, S. ( 2008), Örnek bir çilekeş: sanatçı, Metis Yayınları, 3. Baskı, İstanbul.
• Soycan, C. (2006), Şiirin zamanı-zamanın şiiri, Şiirden Yayınları, İstanbul.
• Steivick, P. (2017), Roman sanatı, Akçağ Yayınları, 4. Baskı, Ankara.
• Şakar, C.(2011), Edebiyatın sırça kulesi, Metamorfoz Yayıncılık, İstanbul.
• ,, , ,, (2014), Edebiyat ne söyler?, İz Yayıncılık, İstanbul.
• Tarancı, C. S. (2016), Ziya’ya mektuplar, Can Yayınları, İstanbul.
• ,, , ,, (2014), Otuz beş yaş, Can Yayınları, 47. Basım, İstanbul.
• Temizyürek, M. (2018), Üç çınar, Edebî Şeyler Yayıncılık, İstanbul.
• Todorov, T. (2005), Yazın kuramı,(Çev: Mehmet Rifat-Sema Rifat), YKY Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
• ,, , ,, (2011), Edebiyat kavramı, (Çev: Necmettin Sevil), Sel Yayıncılık, İstanbul.
• Tosun, N. (2014), Modern öykü kuramı, Hece Yayınları, 2. Baskı, Ankara.
• Tunalı, İ. (2011), Estetik, Remzi Kitabevi, 13. Baskı, İstanbul.
• Tural, S. K. (1993), Edebiyat bilimine katkılar, Ecdâd Yayınları, Ankara.
• Uyar, T. (2013), Büyük saat, YKR Yayınları, 21. Baskı, İstanbul.
• Uluağlı, S. ( 2006), İmgebilim / öteki’nin bilimine giriş, Sinemis Yayınları, Ankara.
• Usal, Z. (2014), Metruk ev, İletişim Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• Üster, C. (2010), Sözün özü, Can Yayınları, İstanbul.
• Warren A.-Wellek R. (1983), Edebiyat biliminin temelleri, (Çev: A.Edip Uysal), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Yavuz, H. (2015), Edebiyat okumaları, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Zimmermann, H. D.(2001), Yazınsal iletişim,(Çev: Fatih Tepebaşılı), Çizgi Kitabevi, Konya.