A Request Made To Sultan Abdulhamit Ii About Adana Province And Thoughts It Provoked

Yıl 2022, Cilt: 21 Sayı: 3, 1766 - 1779, 31.07.2022

Özlem Muraz Budak

https://doi.org/10.21547/jss.1097151

Öz

The official and private requests and denouncements sent to Sultan Abdulhamid II, who wanted to be instantaneously informed about all the incidents happening inland and outland, are remarkably important sources in the context of historical studies. The request, which constitutes the primary source of our study and was written by an imam in 1891 and submitted to the Sultan, was evaluated and discussed in this context. Apart from of the official perspective, providing an individual outlook to the incidents of that era and suggesting solutions were also considered valuable.

In this request, the Sultan and the Government were not only informed about the important incidents that constituted the agenda of the era, but also solutions were presented for the problems such as the Jesuits and Protestants' missionary activities in Adana and its surroundings along with concerns about them, the problems faced by the Circassian immigrants during the resettlement, the responsibilities of public officials in the Armenian revolts, the reasons behind the Nusayri incidents, the epidemic Cholera, the problems caused by illiteracy of women, the allegations of indecent relations of the Adana governor, and the misconduct in public service.

Anahtar Kelimeler

Adana, Jesuits, Protestants, Missionary, Armenian, Circassian, Immigration, Women

Adana Vilayeti Hakkında Sultan II. Abdülhamit’e Sunulan Bir Marûzat ve Düşündürdükleri

Öz

İçte ve dışta meydana gelen bütün olaylardan anlık haberdar olmak isteyen Sultan II. Abdülhamid’e gönderilen resmî ve özel maruzat ve jurnallerden günümüze ulaşabilenler tarih çalışmaları bağlamında son derece önemli kaynaklardır. Çalışmamızın ana kaynağını oluşturan ve 1891’de bir imam tarafından yazılarak padişaha sunulan maruzat da bu bağlamda değerlendirilerek ele alınmıştır. Dönemin olaylarına resmi perspektifin dışında bireysel bakışın verilmiş olması ve çözüm yollarının önerilmesi ayrıca kıymete haiz olarak değerlendirilmiştir.
Bu maruzatta; Cizvit ve Protestanların Adana ve çevresindeki misyonerlik faaliyetleri, bunlarla ilgili duyulan kaygılar, Çerkez muhacirlerinin iskân sırasında karşılaştıkları sorunlar, Ermeni isyanlarında kamu görevlilerinin sorumlulukları, Nusayrî olaylarının altında yatan nedenler, Kolera salgını, kadınların eğitimsizliğinin açtığı sorunlar, Adana valisinin çarpık ilişkileri iddiaları, kamu hizmetindeki suiistimaller gibi dönemin gündemini meydana getiren önemli olaylar yer almakla birlikte padişah ve hükümet bilgilendirilmekle kalınmamış sorunlarla ilgili çözüm önerileri de sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Adana, Cizvit, Protestan, Misyoner, Ermeni, Çerkez, Göç, Kadın

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, (2010). T. C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın Nu: 108, İstanbul.
• BOA. MK. MKT. Nr: 92/75, BOA. Y.PRK.AZJ.; nr: 18/30, BOA. İ. MF., nr:2/10, BOA. HR. TH., nr: 62/82, BOA. YMT., nr: 87/44, BOA. Y. MTV., nr: 77/10, BOA. Y.EE., nr: 129/79
• Bayraktar, H.(2007). Halep Eyaletinin İktisadi Vaziyeti, Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Merkezi Yay., Elazığ.
• Bayraktar, H. (2008) “Kırım Savaşı Sonrası Adana Eyaleti'ne Yapılan Nogay Göç ve İskânları (1859–1861)”, Bilig Dergisi, Sayı 45, Bahar 2008, s.45-72;
• Bayraktar, H. (2008). “Girit’ten Adana Vilayeti’ne Yapılan Göç ve İskânlar”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı 172, 129-144.
• Bayraktar, H. (2007). “Kırım ve Kafkasya’dan Adana Vilayeti’ne Yapılan Göç ve İskânlar (1869–1907), Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 22 Güz, 405-435.
• Bozkurt, N. (2009). “Sakal-ı Şerif”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 36, 2-3.
• Cevdet Paşa. (1991). “Tezakir”, (Hazırlayan: Cavid Baysun),TTK Yay., 21-39, Ankara.
• Çalışkan, A. – Eyicil, A.(2019). “XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda Halep ve Civarında Salgın Hastalıklar”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, ttp://busbed.bingol.edu.tr, Yıl/Year: 9, Cilt/Volume: 9, Sayı/Issue: 18, Güz/Autumn, 1289-1319.
• Çelikdemir, M. (2019). Maarif Müdürü Halil Kemal Bey ve Antakya Nusayrileri Hakkındaki Layihası, Hatay, Anavatana Katılışın 80. Yıl Armağanı, Hiper Yayın, Ed.Ahmet Gündüz vd., İstanbul, 261-283.
• Güngör A. İ. (2011). Cizvitler ve Katolik Kilisesindeki yeri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, T.C. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri (Dinler Tarihi) Anabilim Dalı, Ankara.
• Massignon, L. (1997). “Nusayriler”, İslam Ansiklopedisi, İstanbul, MEB. Yayınları, 9, 365-369.
• Ortaylı, İ. (2008). Osmanlı’da Milletler ve Diplomasi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Öğüt, S. (2001). “İstihâre”, İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul, 23, 333-334.
• Karlangıç, O. (2017). I. Meşrutiyet’ten Mondros Mütarekesi’ne Kadar Adana (1876-1918), Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi, Şanlıurfa.
• Keser, İ. (2006). Dinamikler ve Kamusal Alan Farklılaşması: Adana Nusayrileri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kınal, F. (1974). Eski Mezopotamya Tarihi, A.Ü.D.T.C.F. Yayınları, VUI.
• Üzüm, İ. (2007). “Nusayrilik”, İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul ,33, 270-274.
• Tümer, G. (1993). “Cizvitler”, İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul, 8, 40-42.