Space, Dıgıtal Hospıtal and Medıcıne Professıon

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: 1, 46 - 65, 27.01.2023

Dilek Aldemir , Emin Yiğit

https://doi.org/10.21547/jss.1200443

Cited By: 3

Öz

Industry 4.0, which has completely transformed the production process, is not just about smart and connected systems. While industry 4.0 includes the intertwining and fusion of digital technologies in many fields from sequencing to nanotechnology, and also includes the mutual interactions, those digital technological developments are accompanied by the neoliberal globalization process. With the practices of privatization, marketization and deregulation which are at the center of neoliberal policies, states have either relatively withdrawn from service provision or have transformed their service provision in these areas, while the process was decisive on economic, political, social, cultural and spatial transformations, Thus, areas such as health, education, etc. have been restructured by basing on market dynamics and ‘health’ became a means of capital accumulation. Therefore, in the process of the development of digital technologies, the globalization of capitalism and the reshaping of the state with a neoliberal approach, health care delivery should be re-examined altogether with its agents and actors. As a matter of fact, transformations are taking place in the digital hospital concept through information and communication technologies. The legitimacy of the developments produced by the transformations has the potential to produce some controversial dynamics (such as the loss of professionalism, new surveillance and control practices, violations of privacy). In this regard, it is examined in this paper that how digitalization and neoliberal capitalism transform the hospital as a space, the patient and the medical profession. Accordingly, the transformation of medical practices and the loss of professionalism, new surveillance and control practices and privacy are discussed.

Anahtar Kelimeler

Space, Digital Hospital, Surveillence, Privacy, Medical practitioner

Mekân, Dijital Hastane ve Hekimlik Mesleği

Öz

Üretim sürecini tamamen değişime uğratan endüstri 4.0, sadece akıllı ve bağlantılı sistemler ile ilgili değildir. Endüstri 4.0, dizilemeden nanoteknolojiye kadar birçok alanda dijital teknolojilerin iç içe geçip kaynaşmasını ve karşılıklı etkileşimlerini kapsarken bu teknolojik dönüşümün tamamına neoliberal küreselleşme eşlik etmektedir. Süreç ekonomik, siyasal, sosyal, kültürel ve mekânsal dönüşümler üzerinde belirleyiciyken neoliberal politikaların merkezinde yer alan özelleştirme, piyasalaştırma ve serbestleştirme uygulamaları ile devletler hizmet sunumundan ya göreli olarak çekilmiş ya da bu alanlardaki hizmet sunumunda dönüşüme gitmiştir. Böylece sağlık, eğitim vb. gibi alanlar piyasa dinamiklerine göre yeniden yapılandırılmış ve “sağlık”, sermaye birikiminin bir aracı hâline getirilmiştir. Dolayısıyla dijital teknolojilerin gelişmesi, kapitalizmin küreselleşmesi ve devletin neoliberal bir anlayışla yeniden biçimlendirilmesi sürecinde sağlık hizmeti sunumu, tüm failleri ve aktörleriyle birlikte tekrardan sorgulanmalıdır. Nitekim dijital hastane konseptinde bilgi ve iletişim teknolojileri aracılığıyla dönüşümler yaşanmaktadır. Yaşanan dönüşümlerin ürettiği gelişmelerin meşruiyeti, tartışmalara açık bazı dinamikleri (profesyonelizmin yitimi, yeni gözetim ve denetim pratikleri, mahremiyet ihlalleri gibi) üretebilme potansiyeli barındırmaktadır. Bu bağlamda bu çalışmada, dijitalleşmenin ve neoliberal kapitalizmin mekân olarak hastaneyi, hastayı ve hekimlik mesleğini nasıl dönüştürdüğü irdelenmektedir. Yine bu çalışmada hekimlik pratiklerinin dönüşümü ve profesyonelizmin yitimi, yeni gözetim ve denetim pratikleri ile mahremiyet tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mekan, Dijital Hastane, Hekimlik, Gözetim, Mahremiyet

Kaynakça

• Abalı Akgül, T. Z. (2018). Mahremiyet ve gözetim ilişkisi bağlamında aile hekimliği bilgi sistemine dair bir değerlendirme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Adaş, E. B. (2013). Piyasa ve toplum kıskacında hekimlik, O. Elbek (Editör), Kapitalizm sağlığa zararlıdır içinde (205-217). İstanbul: Hayykitap.
• Ajana, B. (2016). Digital health and the biopolitics of the quantified self. Digital Health, 3, 1-18.
• Akdu, U., Bostan, S. ve Akdu, S. (2016). Hastanelerde otel konforunda oda tasarımı: Beş yıldızlı otel odasını örnek edinme. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (36), 401-418.
• Arslantaş Toktaş, S., Binark, M., Dikmen, E. Ş. vd. (2012). Türkiye’de dijital gözetim: T.C. kimlik numarasından e-kimlik kartlarına yurttaşın sayısal bedenlenişi. İstanbul: Alternatif Bilişim Derneği.
• Avaner, E. (2018). Mahremiyet nedir? Mahremiyetin sağlık hizmetleri penceresinden görünürlüğü nasıldır? Türkiye Biyoetik Dergisi, 5 (3), 110-116.
• Baştan, S. ve Ökmen, M. (2004). Yerel yönetimlerde bilgi ve iletişim altyapısı ile ilgili temel sorunlar. A. Yılmaz ve M. Ökmen (Editörler), Kuramdan uygulamaya kamu yönetimi içinde (183-216). Ankara: Gazi Kitapevi.
• Bauman, Z. ve Lyon, D. (2021). Akışkan gözetim. (çev. Elçin Yılmaz), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Baumgart, D. C., Wende, I. ve Grittner, U. (2017). Tablet computer enhanced training improves internal medicine exam performance. PLOS One, 12 (4), 1-14.
• Binark, M. ve Altıntaş, M. (2016, Şubat). Veri ikizlerimizin farkında mıyız? Dijital gözetimin çeşitli boyutlarına karşı farkındalık. Yeni medya çalışmaları II. ulusal kongre kitabı, İstanbul, 315-334.
• Bourdallé Badie, C. ve Erny, P. (1992). Le toucher, moyen de communication: Son évolution dans l'histoire médicale. I-Revues Web Sayfası. 12 Kasım 2021 tarihinde http://documents.irevues.inist.fr/bitstream/handle/2042/32729/C&T_1992_24_253.pdf?sequence=1 adresinden alınmıştır.
• Bozpolat, C. (2019). Hizmet pazarlamasına sosyolojik bir bakış, M. Ünsalan (Editör), Pazarlama ve sosyoloji: işletme ve toplum ilişkisi içinde (253-284). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım. Castells, M. (2008). Enformasyon çağı: ağ toplumunun yükselişi. (Çev. Kılıç, E.). (İkinci Baskı). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Chaum, D.L. (1981). Untraceable electronic mail, return addresses, and digital pseudonyms. Communications of the ACM, 24 (2), 84-90.
• Cummings, C. (2013). Communication in the era of COWs: technology and the physician-patient parent relationship. Pediatrics, 131 (3), 401-403.
• Çankaya, H. ve Ekiz, C. (2018). Biyopolitik açıdan kişisel verilerin korunması. Memleket Siyaset Yönetim Dergisi, 13 (29), 135-156.
• Çetin, D. (2008). Toplum ve mekân ilişkisinin kent dinamikleri içinde incelenmesi ve Tarlabaşı örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ergur, A. (2020). Ustalık ve teknoloji eklemlenmesi: beceri, deneyim, kesinlik. Journal of Economy Culture and Society, Özel Sayı, 95-115.
• Ergur, A. ve Çobanoğlu, C. (2020). Sihirli dokunuştan temassız sağaltıma hasta-hekim ilişkisinin dönüşümü: robotik cerrahinin insani sonuçları. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 40 (1), 467-497.
• European Data Protection Supervisor. (2018). EDPS opinion on online manipulation and personal data. European Data Protection Supervisor Web Sayfası. 20 Kasım 2021 tarihinde https://edps.europa.eu/sites/edp/files/publication/18-03-19_online_ manipulation_en.pdf adresinden alınmıştır.
• Foucault, M. (2015). Hapishanenin doğuşu. (Çev. Kılıçbay, M. A.). (Sekizinci Baskı). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Foucault, M. (2020). Büyük kapatılma. (Çev. Ergüden, I. ve Keskin, F.). (Beşinci Baskı). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Gallagher, S. ve Payne, H. (2015). The role of embodiment and intersubjectivity in Clinical Reasoning. Body, Movement and Dance in Psychotherapy, 10 (1), 68-78.
• Gerrie, J. (2003). Was Foucault a Philosopher of Technology. Techné, 7 (2), 14-26.
• Giddens, A. (2014). Sosyoloji. (Çev. Altaylar, G.). (Altıncı Baskı). İstanbul: Say Yayınları.
• Goffman, E. (2014). Damga: örselenmiş kimliğin idare edilişi üzerine notlar, (çev. Ünsaldı, L. ve Geniş, Ş.). Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Gökşen, E. (2020). Tanpınar’ın Beş Şehir’ine Foucault’nun heterotopyası üzerinden bakmak. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 33, 143-159.
• Harvey, D. (2010) Postmodernliğin durumu. (Çev. Savran, S.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Hoff, T. (2011). Deskilling and adaptation among primary care physicians using two work innovations. health care management review, 36 (4), 338-348.
• İnceoğlu, S. (2010). ABD Anayasa Hukuku’nda mahremiyet hakkı. İnsan Hakları Yıllığı. TODAİE, 19-20, 173-186.
• İzgi, C. (2014). Mahremiyet kavramı bağlamında kişisel sağlık verileri. Türkiye Biyoetik Dergisi, 1 (1), 25-37.
• Kahraman, M. D. (2014). İnsan ihtiyaçları ve mekânsal elverişlilik kavramları perspektifinde yaşanılırlık olgusu ve mekânsal kalite. Planlama Dergisi, 24 (2), 74-84.
• Kandilli, E. (2019). Sağlık hukukunda etik açısından kişisel veriler ve mahremiyet hakkı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kaplan, Y. ve Akkaya, C. (2013). Toplumsal tabaka farklılıklarının spora yansıyan sonuçları: Antalya örneği. Mediterranean Journal of Humanities, 3 (2), 143-158.
• Karahan, A. (2008). Hastanelerde kat hizmetleri ve memnuniyet analizi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (2), 155-171.
• Kaya, İ. (2021). Çağdaş kapitalizmin yeni görünümleri: veri sömürgeciliği. İletişim Dergisi, 34, 136-139.
• Kaymaz Koca, S. (2015). An attempt at conceptualizing the information city, its Spaces and Their Potentials. Megaron, 10 (1), 1-13.
• Koçak, H. ve Memiş, K. (2018). Bilgi toplumunda korku: bilgi güvenliği ve risk toplumu. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (3), 1-10.
• Layder, D. (2010). Sosyal teoriye giriş. (Çev. Tatlıcan, Ü.). (Üçüncü Baskı). İstanbul: Küre Yayınları.
• Lefebvre, H. (2016). Mekânın üretimi. (Çev. Ergüden, I.). (4. Baskı). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Lyon, D. (1997). Elektronik göz gözetim toplumunun yükselişi. (Çev. Hattatoğlu, D.). İstanbul: Sarmal Yayınevi. Mattelart, A. (2012). Gözetimin küreselleşmesi: güvenlileştirme düzenin kökeni. (Çev. Gayretli, O ve Karacan, S. E.). İstanbul: Kalkedon Yayınevi.
• Molotch, H. (2017). “Just Time” and the Relativity of Speed, J. Wajcman ve N. Dodd (Editörler), The Sociology of Speed: Digital, Organizational, and Social Temporalities içinde (117-130). Oxford: Oxford University Press.
• Mulligan, J. (2010). It gets better if you do? Measuring quality care in puerto rico. Medical Anthropology, 29 (3), 303-329.
• Newell, P. B. (1995) Perspectives on privacy. Journal of Environmental Psychology, 15 (2), 87-104.
• Özcan, K. (2014). Yönetsel kontrol ve örgütsel düzen: Michel Foucault ve Zygmunt Bauman ekseninde bir tartışma. Amme İdaresi Dergisi, 47 (2), 1-42.
• Sağlık Bakanlığı. (2010). Türkiye sağlık yapıları asgari tasarım standartları 2010 yılı kılavuzu. SB Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü Web Sayfası. 27 Ekim 2021 tarihinde https://sbu.saglik.gov.tr/ekutuphane/yayin/414 adresinden alınmıştır.
• Sağlık Bakanlığı. (2019). 2012-2014 Sağlık Bakanlığı dijital hastane değerlendirme çalışmaları. SB Dijital Hastane Web Sayfası. 03 Ocak 2020 tarihinde https://dijitalhastane.saglik.gov.tr/TR,5006/saglik-bakanligi-dijital-hastane-degerlendirme-calismalari-2012-2014.html adresinden alınmıştır.
• Sağlık Bakanlığı. (2020). Poliklinik hizmetlerinde öncelik sırası genelge değişikliği. SB Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Web Sayfası. 12 Kasım 2021 tarihinde https://shgm.saglik.gov.tr/Eklenti/11049/0/poliklinik-hizmetlerinde-oncelik-sirasi-genelge-deustyazipdf.pdf adresinden alınmıştır.
• Sağlık Bakanlığı. (2021). Sağlıkta istatistik ve nedensel analizler (SİNA) bilgilendirme ve değerlendirme çalıştayları başladı. SB Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü Web Sayfası. 10 Aralık 2021 tarihinde https://sbsgm.saglik.gov.tr/TR-63748/saglikta-istatistik-ve-nedensel-analizler-sina-bilgilendirme-ve-degerlendirme-calistaylari-basladi.html adresinden alınmıştır.
• Sennett, R. (2008). Karakter aşınması yeni kapitalizmde işin kişilik üzerindeki etkileri. (Çev. Yıldırım, B.). (Üçüncü Baskı). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Solove, D. J. (2004). The digital person, technology and privacy in the information age. New York: New York University Press.
• Tankut, S. G. (2013). Özgürlüğün coğrafyası: mekânsallığın triyalektik praksisi ve bütünsellik arayışına aair bir tahlil. Mülkiye Dergisi, 37 (1), 31-69.
• Team, N. K. (2014). ABIM pass rates: behind the declines. NEJM Knowledge+ Web Sayfası. 12 Kasım 2021 tarihinde http://knowledgeplus.nejm.org/abim-pass-rates-behind-declines/ adresinden alınmıştır.
• Timurturkan, M., Demez, G. ve Kart, E., vd. (2017). “Hükümlü” olmanın sosyal tezahürleri: sosyal dışlanma, damga ve suç. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (20), 138-157.
• Yüksel, G. (2019). Kişisel sağlık verilerinin hukuki korunması. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 6 (1), 1-10.
• Zehir, E. (2017). Dijital hastane oluşum süresinde sağlık bilgi sistemleri genel müdürlüğü çalışmaları sunumu. SB Dijital Hastane Web Sayfası. 03 Mart 2018 tarihinde https://dijitalhastane.saglik.gov.tr/TR,24448/calistay-sunumlari.html adresinden alınmıştır.