Uluslararası Barış ve Güvenliğin Korunmasında Birleşmiş Milletlerin Rolü: Bağımsızlıktan Bölünmeye Sudan Örneği (1956 – 2011)

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: 4, 1446 - 1465, 20.10.2023

Levent Ersin Orallı , İskender Karakaya

https://doi.org/10.21547/jss.1340153

Öz

Afrika’nın en büyük ülkelerinden birisi olan Sudan, İngiliz sömürge dönemi sonrası 1956 yılında bağımsızlığına kavuşmuştur. Bağımsızlık sonrası gerek sömürgecilik döneminden gelen sorunlar gerekse de siyasi çekişmeler, etnik (Arap-Afrikalı) ve sosyo-kültürel (din, bölgesel milliyetçilik ve kabilecilik) sorunlarla istikrarsız dönemler, iç savaşlar ve çekişmeler yaşamıştır. Kuzey (hükümet güçleri) ve Güney (Sudan Halk Özgürlük Hareketi vd.) arasındaki iç savaş ve Darfur’da meydana gelen çatışmalar sonucu birçok insan ölmüş ya da zarar görmüştür. Sudan’da yaşanan bu süreç BM ve diğer uluslararası örgütlerin Sudan ile ilgilenmelerine yol açmış ve 2005 yılında yapılan Kapsamlı Barış Antlaşması ile 2011 yılında düzenlenen referandumla Güney Sudan bağımsızlığını kazanmıştır. Ancak bu referandum süreci çok kolay olmamış Sudan’da BM, 2000 yılı sonrası aldığı kararlar ve oluşturduğu misyonlarla uluslararası barış ve güvenliği sağlama adına yoğun çabalar sarf etmiştir. Kuzey ve Güney arasındaki çatışmaların, ölümlerin ve insani krizlerin engellenmesi için güvenlik konseyinde birçok karar alınmış, UNAMIS, UNMIS misyonları oluşturulmuş, özel temsilciler atanmıştır. Barış süreçleri, idari önlemler, güvenlik önlemleri ve insani yardımları içeren bu önlemlere rağmen Sudan’ın yapısı korunamamış ve 2011 yılında düzenlenen referandumla ülke ikiye bölünmüştür. Birleşmiş Milletler (BM)’in Sudan’daki misyonunun nasıl başlayıp ilerlediği detayları ile ele alınacağı bu makalede BM’nin, Sudan’da uluslararası barış ve güvenliği sağlama çabalarının başarısız olduğu bunun sonucu olarak da Sudan’ın 2011’de ikiye bölündüğü hipotezi öne sürülmektedir. Çalışmada, Sudan’daki uluslararası güvenlik ve barışı sağlama süreci tarihsel, hukuki, sosyo-kültürel ve güvenlik boyutları ile ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sudan, Güney Sudan, Birleşmiş Milletler, Darfur, Afrika

The Role of the United Nations in Maintaining International Peace and Security: The Example of Sudan from Independence to Partition (1956 – 2011)

Öz

Sudan, one of the largest countries in Africa, gained its independence in 1956 after the British colonial period. After the independence, it experienced unstable periods, civil wars and conflicts with both the problems from the colonial period and political conflicts, ethnic (Arab-African) and socio-cultural (religion, regional nationalism and tribalism) problems. Many people died or were harmed as a result of the civil war between the North (government forces) and the South (Sudan People's Freedom Movement etc.) and the conflicts in Darfur. This process in Sudan led the UN and other international organizations to take an interest in Sudan, and with the Comprehensive Peace Treaty signed in 2005, South Sudan gained its independence with a referendum held in 2011. However, this referendum process was not so easy. In Sudan, the UN made intense efforts to ensure international peace and security with the decisions it took after 2000 and the missions it created. In order to prevent conflicts, deaths and humanitarian crises between the North and the South, many decisions were taken in the Security Council, UNAMIS and UNMIS missions were established, and special representatives were appointed. Despite these measures, including peace processes, administrative measures, security measures and humanitarian aid, the structure of Sudan could not be preserved, and the country was divided into two with a referendum held in 2011. In this article, in which the United Nations (UN) mission in Sudan will be discussed in detail, it is hypothesized that the UN's efforts to ensure international peace and security in Sudan failed, and as a result, Sudan was divided into two in 2011. is being driven. In the study, the process of ensuring international security and peace in Sudan is discussed with its historical, legal, socio-cultural and security dimensions.

Anahtar Kelimeler

Sudan, South Sudan, United Nations, Darfur, Africa

Kaynakça

• Agreements (12 Aralık 2006). http://www.africa-union.org/Darfur/homedar.htm#. (Erişim Tarihi: 08.05.2023).
• Agwanda, B. ve Asal, U. Y. (2020). State fragility and post-conflict state-building: An analysis of South Sudan conflict (2013 – 2019). Güvenlik Bilimleri Dergisi, 9(1), 125 – 146. https://doi.org/10.28956/gbd.736103.
• Arpa, E. (2011). Sudan ve Darfur sorunu. Avrasya Etüdleri, 40(2), 97-122.
• Background (12 Aralık 2006). http://www.un.org/Depts/dpko/missions/unmis/ background.html. (Erişim Tarihi: 08.05.2023).
• Bayram, M. (2017). İsrail – Güney Sudan ilişkilerinin siyasal ekolojisi. Ahi Evran Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 59-77.
• Bilgenoğlu, A. (2019). Sudan ve Darfur sorunu. Erol, M.S. ve Ekşi, M. (Ed.), Uluslararası ilişkilerde güncel sorunlar (s. 223-242). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Bilgenoğlu, A. (2020). Sömürgeler çağında “kralın tacındaki elmas”: Hindistan’ın İngiliz sömürgeciliğindeki yeri ve önemi. Akademik Platform İslami Araştırmalar Dergisi, 4(3), 271-290.
• Binyıl Zirvesi (25 Kasım 2006). http://www.belgenet.com/arsiv/binyilzirve.html. (Erişim Tarihi: 08.05.2023).
• Binyıl Zirvesi-2 (25 Kasım 2006). http://www.belgenet.com/arsiv/binyilzirve_02.html (Erişim Tarihi: 08.05.2023).
• BM Genel Sekreteri Kofi Annan'ın "21. yüzyılda Birleşmiş Milletler raporu 3 Nisan 2000 (Özet) http://www.belgenet.com/arsiv/binyilzirve_01.html. (Erişim Tarihi: 07.04.2023).
• Budak, M. M. (Ed.) (2022). Soğuk savaş sonrası Türkiye – Doğu Afrika ülkeleri ilişkileri. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları.
• Budak, M.M. (2022). Türkiye – Sudan ilişkileri. Buda, M.M. (Ed.), soğuk savaş sonrası Türkiye – Doğu Afrika ülkeleri ilişkileri (s. 79-109). Konya: Necmettin Erbakan Yayınları.
• Chad-Sudan Conflict (12 Aralık 2006). https://www.cia.gov /cia/publications /factbook /geos /su.html. (Erişim Tarihi:07.04.2023).
• Comprehensive Peace Agreement (12 Aralık 2006). http://www.unmis.org/english/cpa.htm. (Erişim Tarihi: 08.05.2023).
• Darfur (23 Aralık 2006). http://www.africa-union.org/Darfur/homedar.htm#. (Erişim Tarihi: 08.05.2023).
• Darfur Conflict (17 Ocak 2007). http://en.wikipedia.org/wiki/Darfur_conflict. (Erişim Tarihi: 08.05.2023).
• Darfur Peace Agreement (12 Aralık 2006). http://www.unmis.org/english/dpa.htm. (Erişim Tarihi: 03.05.2023).
• Elnur, İ. (2009). Contested Sudan: The political economy of war and recobstruction. London: Routhledge. Full Coverage Sudan (17 Ocak 2007). http://news.yahoo.com/fc/World/Sudan. (Erişim Tarihi: 04.05.2023).
• Huliaras, A. (2006). Evangelists, oil companies, and terrorists: The Bush administration’s policy towards Sudan. Journal of World Politics, 50(4), 709-724.
• Glasman, Gueye, O., Keese, A. ve Whyte, C. (Ed.) (2023). Afrika in global history: Ordinary Sudan 1504 – 2019 (Vol 1). Berlin: Degruyter.
• Idris, A. (2005). Conflict and politics of identity in Sudan. New York: Palgrave.
• Machakos Protokol (17 Eylül 2006). http://www.sudansupport.no/ sudan_konflikt/peacepros/ matchakos_protocol.html (Erişim Tarihi: 04.05.2023).
• Mandate (25 Aralık 2006). http://www.un.org/Depts/dpko/missions/unmis/mandate.html (Erişim Tarihi: 04.05.2023).
• Meredith, M. (2005). The state of Africa: A history of fifty years of ındependence. London: Simon & Schuster.
• Millar, M. (2022). The peacekeeping failure in South Sudan: The UN bias and the peacekeeper’s mind. London: Zed.
• Mohammed, I. M. (2022). The emergence of the state: A comporative analysis of Kosovo and South Sudan. Bonn: Springer.
• Nato Handbook (2006). Brüksel
• Peters, R. (9 Aralık 2006). Blood borders, how a better Middle East would look, Armed Forces Journal, http://www.armedforcesjournal.com/2006/06/1833899. (Erişim Tarihi: 04.05.2023).
• Report of the International Commission of Inquiry on Darfur to the Secretary-General (2006). http://daccessdds.un.org/doc/undoc/gen/n05/225/36/pdf/n0522536.pdf. (Erişim Tarihi: 02.07.2023).
• Resolutions of the Security Council (12 Aralık 2006). http://www.un.org/Depts/dpko/ missions/unmis/res.html (Erişim Tarihi: 02.07.2023).
• Stapleton, T. J. (Ed.) (2022). Modern African conflicts: An encyclopedia of civil wars, revolutions and terrorism. California: Abc-Clio. S/Res/1547 (15 Ocak 2007). https://documents-dds-ny.un.org/doc/undoc/gen/n04/386/26/pdf/n0438626.pdf?OpenElement (Erişim Tarihi: 02.07.2023).
• S/Res/1556 (12 Aralık 2006). https://www.un.org/securitycouncil/s/res/1556-%282004%29 (Erişim Tarihi: 02.07.2023).
• S/Res/1714 (6 Ekim 2006) https://reliefweb.int/report/sudan/sudan-resolution-1714-2006-adopted-security-council-its-5545th-meeting-6-oct-2006 (Erişim Tarihi: 04.05.2023).
• S/2005/57 (31 Ocak 2005). Plan for Unmis. https://digitallibrary.un.org/record/540326?ln=en (Erişim Tarihi: 04.05.2023).
• S/2005/411 (23 Haziran 2005). Progress report on the Sudan, January - June 2005. https://www.securitycouncilreport.org/atf/cf/%7B65BFCF9B-6D27-4E9C-8CD3-CF6E4FF96FF9%7D/Sudan%20NS%20S2005411.pdf (Erişim Tarihi: 04.05.2023).
• S/2006/591 (28 Temmuz 2006). Regarding the mandate of the UN operation in Darfur. https://peacekeeping.un.org/en/mission/past/unmis/reports.shtml (Erişim Tarihi: 04.05.2023).
• Unmis (12 Aralık 2006). http://www.un.org/Depts/dpko/missions/unmis/. (Erişim Tarihi: 04.05.2023).
• Uzoigwe, G., (2005). African power politics: A historical perspective, FPRI: Foreign policy research institute. United States of America. https://policycommons.net/artifacts/1341581/african-power-politics/1953702/ on 09 Aug 2023. CID: 20.500.12592/rvg36c. (Erişim Tarihi: 04.05.2023).
• Yamak, T. (2020). Bölünmenin kurumsal ekonomi politiği: Sudan örneği. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 499-524.