Türk İnkılabı Kavramının İnşası - Afyon Halkevi Dergisi Taşpınar Örneği

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: Cumhuriyet'in 100. Yılı, 545 - 562, 28.10.2023

Şenol Gündoğdu

https://doi.org/10.21547/jss.1360851

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma erken Cumhuriyet döneminde gerçekleştirilen köklü dönüşümlerin halk tarafından benimsenmesi ve bu doğrultuda halkı “terbiye etmek” için kurulan en önemli oluşumlardan olan Halkevlerine ve bu dönüşümleri meşrulaştırmak için oluşturulan Türk İnkılabı kavramına odaklanacaktır. Türk İnkılabı, Birinci Dünya Savaşı sonrasında ülkenin bağımsızlığını sağlayan ve takibinde Türkiye Cumhuriyeti’ni var eden iradenin kurduğu tek parti rejimini, ideolojisini ve siyasalarını betimleyen bir kavramsallaştırmadır. Halkevleri 1932 yılında Cumhuriyet Halk Fırkası (CHF) teşkilatlanması olarak kurulan, devlet kurumu olmayan ancak tek parti iktidarının tamamıyla kontrol ettiği kültürel ve toplumsal kurumlar bütünüdür. Zamanla tüm ülkeye yayılan bu ağ devletin toplumu disiplin altına alarak denetlediği ve Kemalizm ideolojisi doğrultusunda seküler modern bireyi ve yeni toplumu yarattığı siyasal bir oluşumdur. Kültürel ve toplumsal alanda birçok faaliyet yürüten Halkevlerinin Türk İnkılabının kavramsallaştırılması, kuramsallaştırılması ve halka anlatılması konusunda en önemli aracı dergileridir. Her Halkevi kendi dergisini yayınlar. Afyon Halkevi de Taşpınar isimli bir dergi çıkartır. Bu çalışma Türk İnkılabı kavramının taşrada hangi bağlamlar ve tartışmalar üzerinden yeniden nasıl üretildiğini Afyon Halkevi dergisi Taşpınar bağlamında ele alır. Taşpınar örneğinden varılan sonuca göre, merkezde üretilen kuramsallaştırma ve tartışmalar taşrada bulunan Kemalist elitler dolayımıyla vülgarize bir biçimde taşra dergilerinde kısmen yeni bağlamlar ve tartışmalar içinde yeniden dolaşıma sokulur.

Anahtar Kelimeler

Halkevi, Türk İnkılabı, erken Cumhuriyet, Afyon Halkevi, Taşpınar

The Building of the Turkish Revolution Concept: The Case of Afyon People’s House Journal Taşpınar

Öz

This study will focus on the People's Houses, one of the most important institutions founded in the early Republican period to ensure the adoption of radical transformations by the public and to "educate" the public in this direction; and on the concept of the Turkish Revolution, which was created to legitimise these transformations. The Turkish Revolution is a conceptualization that describes the one-party regime, ideology and policies established by the will that ensured the independence of the country after the First World War and subsequently created the Republic of Turkey. People's Houses were established in 1932 as an organization of the Republican People's Party (RPP) and are a set of cultural and social institutions that are not state institutions but are fully controlled by the single party rule. This network, which spread throughout the country over time, is a political formation in which the state disciplines and controls society, creates a secular modern individual and a new society through the ideology of Kemalism. The journals of the People's Houses, which engaged in numerous cultural and social activities and played a crucial role in conceptualizing, theorizing, and explaining the Turkish Revolution to the public, were their most significant tools. Each People's House publishes its own journal. Afyon People's House issues a journal called Taşpınar. This study analyses the contexts and arguments through which the concept of the Turkish Revolution was reproduced in the provinces in the context of the Afyon People's House journal Taşpınar. According to the conclusion drawn from the Taşpınar example, the theorization and debates produced in the centre are recirculated in provincial journals, partly in new contexts and debates, in a vulgarised form through Kemalist elites in the provinces.

Anahtar Kelimeler

People's Houses, Turkish Revolution, early Republic, Afyon People's House, Taşpınar

Kaynakça

• Ahıska, M. (1998). Türkiye’de iktidar ve gerçeklik. Defter, (33), 20-40.
• Akman, E. H. (1936). Türk devrimi ve devrimciliği. Taşpınar, 4(40), 50-54.
• [Akyurt], İ. U. (1932). Taşpınar. Taşpınar, 1(2), 21-22.
• Anonim (1932a). Halkevleri Talimatnamesi. Ankara: Hakimiyeti Milliye Matbaası.
• Anonim (1932b). Önsöz. Taşpınar, 1(1), 1-3.
• Anonim (1933). İnkılap ülkülerini yayma yolunda. Ülkü, 2(7), 25.
• Anonim (1934). İnan. Taşpınar, 2(17), 89.
• Anonim (1935). 29. Adım. Taşpınar, 3(39), 73-74.
• Anonim (1936). Devrimler ve anlayışlar. Taşpınar, 4(45), 153.
• Aren, Y. M. (1938). Türkiyemiz için. Taşpınar, 7(73), 6-7.
• Atay, F. R. (1935). Dil devrimi. Taşpınar, 3(27), 33.
• Ayverdi, İ. (2011). “İnkılap”. Misalli Büyük Türkçe Sözlük içinde. İstanbul: Kubbealtı.
• [Baltacıoğlu], İ. H. (1932). Mürebbilere. İstanbul: Sühulet Kütüphanesi.
• [Bilgişin], Ş. M. (1934). Hukuk bakımında buhran. Ülkü, 3(13), 20-26.
• Bora, T. (2017). Cereyanlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bozkurt, M. E. (2003). Atatürk ihtilali. İstanbul: Tüpraş.
• Bozkurt, M. E. (2014). Toplu eserler I. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Bozkurt, M. E. (2015). Toplu eserler III. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Bozkurt, M. E., Peker, R. ve Tengirşenk, Y. K. (1997). İlk inkılap tarihi ders notları. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Can, Celil. (1937). Devrim ve gençlik. Taşpınar, 5(60), 65.
• [Corkav], Ş. (1934). 19 Şubat. Taşpınar, 2(16), 208.
• [Çağıl], Z. T. (1933). Gazi’nin yolu. Taşpınar, 1(8), 181-87.
• Çeçen, A. (1990). Halkevleri. İstanbul: Gündoğan Yayınları.
• [Çerçel], Z. (1933a). Dokuzuncu adım. Taşpınar, 1(9), 197-98.
• [Çerçel], Z. (1933b). On dördüncü adım. Taşpınar, 2(14), 1.
• [Çerçel], Z. & [Tolga], T. H. (1933). Üçüncü adım. 1(3), 1.
• Doğan, Ç. (2009). Ankara halkevi sergileri. [Yüksek lisans tezi]. YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi. (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=EEdeQgIdFRxX5NbvVauAnrn-fzK2dar63dwQcPYRJIp0OpBzQ5P6erahWKLZHgP)
• Engin, M. L. (1940). Halkevleri ve münevverlerimiz. Taşpınar, 8(78), 1.
• [Engin], M. S. (1928). Türkiye’de demokrasi inkılabı. İstanbul: Kütüphane-i Sudi.
• [Engin], M. S. (1933). Kültür inkılabımız. Ülkü, 1(5), 351-54.
• [Engin], M. S. (1933). Köycülük nedir? Ülkü, 1(6), 422-430.
• Engin, M. S. (1938). Kemalizm inkılabının prensipleri – büyük Türk medeniyetinin tarihi ve sosyolojik tetkikine methal, Cilt 1. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
• [Erozan], C. S. (1933). Halkevleri yıldönümünde düşünceler. Ülkü, 1(2), 97-98.
• Georgeon, F. (2006). Osmanlı-Türk modernleşmesi 1900-1930. (çev. Ali Berktay), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Görkay, Ş. (1937). İnkılap Yürüyor. Taşpınar, 5(53), 65-66. Halkevleri Talimatnamesi
• Hasar, B. (2018). Yerel modernleşme örneği olarak bandırma halkevi ve faaliyetleri. Mete, Z vd. (Ed.) Uluslararası Bandırma ve Çevresi Sempozyumu (199-212). Balıkesir: Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Yayınları.
• İnalcık, H. & Arı, B. (2005). Türk-İslam-Osmanlı şehirciliği ve Halil İnalcık’ın çalışmaları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3(6), 27-56.
• İnönü, İ. (1934). Yeni halkevlerini açma nutku. Ülkü, 3(13), 2-3.
• Kafesoğlu, İ & Saray, M. (1998). Atatürk ilkeleri ve dayandığı tarihi temeller. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Karaömerlioğlu, M. A. (1998). The people’s houses and the cult of the peasant in Turkey. Middle Eastern Studies, 34(4), 67-91.
• Karaömerlioğlu, A. (2006). Orada bir köy var uzakta: Erken Cumhuriyet döneminde köycü söylem. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karpat, H. K. (1963). The people’s houses in Turkey: Establishment and growth. Middle East Journal, 17(1/2), 55-67.
• Karpat, H. K. (1974). The impact of the people’s houses on the development of communication in Turkey: 1931-1951. Die Welt des Islams 15(1/4), 69-84.
• The Impact of the People's Houses on the Development of Communication in Turkey: 1931-1951.
• Kendirci, M. (2022). Eğlencesiz eğlence: Erken Cumhuriyet Türkiye’sinde eğlence ve siyasal iktidar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kezer, Z. (2015). Building modern Turkey: State, space, and ideology in the early republic. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press
• Koçak, C. (2011). Tek-parti döneminde muhalif sesler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koçak, C. (2012). İktidar ve demokratlar: Türkiye’de iki partili siyasi sistemin kuruluş yılları (1945-1950), Cilt 2. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Köprülü, M. F. (1939). 19 Mayıs 1919’un yıldönümü ve ebedi şef Atatürk. Ülkü, 13(76), 289-294.
• [Köymen], N. K. [1934]. İnkılap ideolojisinde halkçılık. Ülkü, 3(13), 41-45.
• [Küçüka], N. A. (1933). Halkevleri yıldönümünde Necip Ali beyin nutku. Ülkü, 1(2), 104-14.
• Lamprou, A. (2009). Between central state and local society: the people houses institution and the domestication of reform in Turkey (1932-1951) [Yayımlanmamış doktora tezi]. Leiden Üniversitesi, Leiden. Oğuz, R. (1934). İnkılap dersleri ve gençlik, Taşpınar, 2(17), 103-04,
• Okutan, M. Ç. (2004). Tek parti döneminde azınlık politikaları. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları. Özacun, O. Halkevlerinin dramı. Kebikeç, 2(3), 87-96.
• Özcan, A. (2011). Muhafazakâr tarihçiliğin popüler yüzü: “İnanmıyorum bana öğretilen tarihe!”. Doğu Batı, 14(58), Türk Muhafazakârlığının Eleştirisi, 243-76.
• Özel, O. (2009). Dün sancısı: Türkiye’de geçmiş algısı ve akademik tarihçilik. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Öztürkmen, A. (2006). Türkiye’de folklor ve milliyetçilik. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Peker, R. (1984). İnkılap dersleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şimşek, S. (2002). Bir ideolojik seferberlik deneyimi: Halkevleri 1932-1951. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Yeşilkaya, N. G. (2003). Halkevleri: İdeoloji ve mimarlık. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2000). Yaşadığım gibi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• [Tolga], T. H. (1932a). İnkılap ve dil. Taşpınar, 1(1), 5-7.
• [Tolga], T. H. (1932b). Yolumuz, 1(1), 19-20.
• [Tolga], T. H. (1933a). İnkılap ve terbiye. Taşpınar, 1(3), 47-49.
• [Tolga], T. H. (1933b). İnkılap ve çocuk. Taşpınar, 1(4), 76-79.
• [Tolga], T. H. (1933c). İnkılap ve klasik demokrasi. Taşpınar, 1(5), 106-09.
• [Tolga], T. H. (1933d). İnkılap ve millet. Taşpınar, 1(6), 133-36.
• [Tolga], T. H. & [Çerçel], Z. Dördüncü adım. Taşpınar, 1(6), 61-62.
• [Tolga], T. H. & [Çerçel], Z. Beşinci adım. Taşpınar, 1(6), 101-02.
• Tunçay, M. (1981). Türkiye Cumhuriyeti’nde tek-parti yönetiminin kurulması (1923-1931). İstanbul: Yurt Yayınları.
• Zeyrek, Ş. (2006). Türkiye’de halkevleri ve halkodaları. Ankara: Anı Yayıncılık.