External Borrowing in Turkey From The Establishment of The Republic To Present

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: Cumhuriyet'in 100. Yılı, 294 - 322, 28.10.2023

Dilek Akbaş Akdoğan

https://doi.org/10.21547/jss.1361558

Öz

Nowadays, public debt constitute one of the significant and frequently discussed topics of the public finance discipline due to the size it has reached. Borrowing is an substantial source of financing used by both developed, underdeveloped and developing countries. The main reason for public debt is the financing of public expenditures. Although the main purpose of borrowing is fiscal, it is seen that they have been used for various purposes from past to present. In this context, it can be stated that borrowing has the potential to both drag countries into crisis and take them out of the crisis. In the literature, public debt is classified into various categories. According to the classification made in terms of their sources, it is divided into two as domestic and external debt. External debt constitutes one of the most essential problems for developing countries such as Turkey. In the study, firstly, the concept of government debt is explained and theoretical approaches regarding government debt are discussed. Then, the concept of external debt is examined and its reasons and types are addressed. In the next section, the course of external debt in Turkey from the establishment of the republic to the present day is analyzed. External debt in Turkey is evaluated in detail by dividing them into five different periods within a historical process. In the study, both the amount and composition of public debt in Turkey are examined depending on the changing conditions of the periods. It is seen that since the 1990s, domestic debt has started to be used more in financing public debt in Turkey, and as of the end of the 1990s, the borrowings by the private sector within the total external debt stock has been increasing. In this context, it may be said that there has been a transformation in Turkey's debt structure over time.

Anahtar Kelimeler

External Debts, Public Debt, External Debts in Turkey

Cumhuriyetin Kuruluşundan Bugüne Türkiye’de Dış Borçlanma

Öz

Günümüzde devlet borçları, ulaştığı boyut sebebiyle kamu maliyesi disiplinin önemli ve sıklıkla tartışılan konularından birisini oluşturmaktadır. Borçlanma hem gelişmiş hem de az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin başvurduğu önemli bir finansman kaynağıdır. Devlet borçlarının temel nedenlerinin başında kamu harcamalarının finanse edilmesi gelmektedir. Borçlanmanın temel amacı, mali (fiskal) olsa da geçmişten günümüze ülkelerin çeşitli amaçlarla borçlanmaya başvurdukları görülmektedir. Bu bağlamda borçlanmanın, ülkeyi hem krize sürükleme hem de içinde bulunduğu krizden çıkarma potansiyeline sahip olduğu ifade edilebilir. Literatürde devlet borçları çeşitli şekillerde sınıflandırılmaktadır. Kaynakları bakımından yapılan sınıflandırmaya göre borçlar, iç ve dış borçlar olarak ikiye ayrılmaktadır. Dış borç, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin en önemli problemlerinden birini oluşturmaktadır. Çalışmada ilk olarak devlet borçları kavramı açıklanmış ve devlet borçlarına ilişkin teorik yaklaşımlar ele alınmıştır. Daha sonra dış borç kavramı incelenmiş, sebepleri ve çeşitleriyle birlikte irdelenmiştir. Sonraki bölümde Cumhuriyet’in kuruluşundan günümüze Türkiye’de dış borçların nasıl bir seyir izlediği analiz edilmiştir. Türkiye’de dış borçlar tarihsel bir süreç içinde beş farklı döneme ayrılarak ayrıntılı bir şekilde değerlendirilmiştir. Çalışmada Türkiye’nin dış borçları hem miktarı hem de kompozisyonu dönemlerin değişen koşullarına bağlı olarak incelenmiştir. 1990’lı yıllardan itibaren Türkiye’de kamu borçlarının finansmanında iç borçlara daha fazla başvurulmaya başlandığı ve 1990’lı yıların sonu itibariyle toplam dış borç stoku içinde özel sektör tarafından gerçekleşen borçlanmaların artmakta olduğu görülmektedir. Bu bağlamda zamanla Türkiye’nin borç yapısında bir dönüşüm yaşandığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Devlet Borçları, Dış Borç, Türkiye’de Dış Borçlar

Kaynakça

• Açba, S. (1991). Devlet borçlanması. Ankara: Adım Yayıncılık.
• Adıyaman, A. (2006). Dış borçlarımız ve ekonomik etkileri. Sayıştay Dergisi, 62, 21-45.
• Adom, P. (2016). The DDT effect: the case of economic growth, public debt and democracy relationship. Munich Personal RePEc Archive, 75022, 1-35.
• Ahlborn, M. ve Schweickert, R. (2016). Public debt and economic growth – economic systems matter. Center for European, Governance and Economic Development Research Discussion Papers 281, Göttingen: University of Goettingen.
• Aizenmana, J., Pinto, B. ve Radziwill, A. (2007), Sources for financing domestic capital – is foreign saving a viable option for developing countries?. Journal of International Money and Finance, 26(5), 682-702.
• Akar, H. (2013). Dış borç sorunu ve mali kriz. (Yayınlanmış Yüksek Lisans. Tezi). Uludağ Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Akın, H. (2020). Devlet borçlarının sınıflandırılması. Açıkgöz, B. (Ed.). Devlet borçları ve kamu borç yönetimi (s. 43-70). Bursa: Dora Yayınları.
• Aktaş A. ve Cural, M. (2021). Türkiye’nin dış finansman ihtiyacı ve dış finansman kaynaklarının gelişimi. KTÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 11(22), 307-326.
• Altunakar Mercan, S. Ş. (2020). Vergi Düzleştirme Hipotezi: Türkiye örneği 1970-2019. Vergi Raporu, 250, 50-63.
• Aydın, M. S., Sayaner, K. (2022). 2000 yılı sonrası Türkiye’de kamu borçlanmasının ekonomik analizi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(23), 50-73.
• Barro, (1995). Optimal debt management. Working Paper No. 5327, Cambridge, Massachusetts: National Bureau of Economic Research.
• Barro, R. J. (1978). Comment from an unreconstructed Ricardian. Journal of Monetary Economics, 4(3), 569-581.
• Barro, R. J. (1979). On the determination of public debt. Journal of Political Economy, 87 (5), 240-271.
• Barro, R.J. (1990), Government spending in a simple model of endogenous growth, Journal of Political Economics, 98 (5/2), 103-125.
• Batırel, Ö. F. (2007). Kamu maliyesi ve yönetimi. İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi Yayınları.
• Beaugrand, M. P., Loko, B. ve Mlachila,M. (2002). The choice between external and domestic debt in financing budget deficits: the case of central and west african countries, IMF Working Papers 2002/079, International Monetary Fund.
• Brennan, G. ve Buchanan, J. M. (1980). The logic of the Ricardian Equivalence Theorem. FinanzArchiv/Public Finance Analysis, 38(1), 4–16.
• Casares, E. R. (2015). A relationship between external public debt and economic growth. Estudios Económicos, 30(2), 219–243.
• Cashin, P. A., Olekalns, N. ve Sahay, R. (1998). Tax smoothing in a financially repressed economy: Evidence from India. IMF Working Paper No. 98/122.
• Chote, R., Emerson, C., Tetlow, G. (2008). The public finances under labour. Chote, R., Emerson, C., Miles, D. ve Shaw J. (Ed.). The IFS green budget. (9-28). The Institute for Fiscal Studies, London.
• Claeys, P. (2008). Rules, and their effects on fiscal policy in Sweden. Swedish Economic Policy Review 15, 7-47.
• Çelen, M. (2020). Osmanlı döneminden günümüze Türkiye’de devletin borçlarının tarihsel süreci. Açıkgöz, B. (Ed.). Devlet borçları ve kamu borç yönetimi (s. 3-23). Bursa: Dora Basım.
• Dawood, M., Biqiong, Z., Al-Asfour, A., Nilofar, M. (2021). External debt and economic growth: A heterogeneous static panel study in Asian developing and transition economies. Sustainable Economics, 39(3),1-15.
• Dritsaki, C. (2013). Causal nexus between economic growth, exports and government debt: The case of Greece. International Conference on Applied Economics, Prodia Economics and Finance, 5, 251-259.
• Eberhardt, M. ve Presbitero, A.F. (2015), Public debt and growth: heterogeneity and non- linearity. Journal of International Economics, 97(1), 45-58.
• Edizdoğan, N., Çetinkaya, Ö ve Gümüş E. (2016). Kamu maliyesi. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Eker, A. ve Bülbül, D. (2016). Kamu maliyesi. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Elbadawi, I. A. (1997). Debt overhang and economic growth in Sub-Saharan Africa. Iqbal, Z. ve Kanbur, S. M. (Ed.). External finance for low-income countries. (s.49-76) USA: International Monetary Fund.
• Elmendorf, D.W. ve Mankiw, G.N. (1999). Government debt. Taylor, J.B. ve Woodford, M. (Eds). Handbook of macroeconomics. (s.1615-1669). Elsevier.
• Erdem, M. (2021). Devlet borçları. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Eryaman, A. (2020). Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki inhisar uygulamalarına bir örnek: Kibrit İnhisarı (1924-1943). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 37 (103), 179-216.
• Esener, Ç. (2013). Gelişmekte olan ülkelerde ve Türkiye’de dış borçlanmanın belirleyicilerinin incelenmesi: 1980-2010. T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayın No: 2013/424, Ankara.
• Eser, M. (2021). Türkiye’nin dış borçları. Ankara: Iksad Yayın Evi.
• EU. (2023). External debt. https://ec.europa.eu/eurostat/cache/metadata/en/tipsed_esms.htm
• Evgin, T. (2000). Dünden bugüne dış borçlarımız. Ankara: HDTM.
• Ewaida, H.Y.M. (2017). The impact of sovereign debt on growth: An empirical study on GIIPS versus JUUSD countries. European Research Studies Journal, 20(2), 607-633.
• Forslund, K. ve Rau-Goehring, M. (2008). Debt sustainability: The right type of borrowing for the right purpose. UNCTAD Trade and Development Report G-24 Policy Brief, 41, 1-2.
• Friedman, M. (1968). Dollars and deficits: inflation, monetary policy and balance of payments, US New Jersey: Prentice Hall, Inc.
• Görgülü, M. E. (2019). Balkanlardaki geçiş ekonomilerinde dış ticarete açıklık ve massetme kapasitesi ilişkisi. İşletme Dergisi, 11 (1), 1-11.
• Hakara, D. (2020). What is debt sustainability?. IMF. Finance & Develepment. https://www.imf.org/en/Publications/fandd/issues/2020/09/what-is-debt-sustainability-basics
• Hanson, J. A. (2007). The growth in government domestic debt: changing burdens and risks. The World Bank Policy Research Working Paper, 4348, 1-38.
• Hatano, T. (2010). Crowding-in effect of public investment on private investment. Public Policy Review, 6(1), 105-119.
• Hilton, S. K. (2021). Public debt and economic growth: Contemporary evidence from a developing economy. Asian Journal of Economics and Banking, 5(2):173-193.
• Huang, Y., Panizza, U. ve Varghese, R. (2018). Does public debt crowd out corporate investment? International evidence. IHEID Working Papers 08-2018, Economics Section, The Graduate Institute of International Studies.
• IMF. (1994). Debt stocks, debt flows and the balance of payments. USA, International Monetary Fund. https://doi.org/10.5089/9789264142589.071
• IMF. (2023). Sovereign Debt. https://www.imf.org/en/Topics/sovereign-debt
• Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun. (2002). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4749.pdf
• Kirmanoğlu, H. (2009). Kamu ekonomisi analizi. İstanbul: Beta Yayınları.
• Koçak, A. (2009). Küresel dönemde Türkiye’nin borç yapısındaki dönüşüm. Maliye Dergisi, 157, 65-84.
• Koptis, G. ve Symansky, S. (1998). Fiscal policy rules. IMF Occasional Paper No. 162, Washington, IMF.
• Korkmaz, B. ve Aybarç, S. (2018). Bir iktidar aracı olarak dış yardım ve dış borçlar: Osmanlı İmparatorluğu'ndan günümüze Türkiye’nin dış borçlanma/borçlandırılma serüveni. İzmir İktisat Dergisi, 33 (2), 623-655.
• Krugman, P. (1988). Financing vs. forgiving a debt overhang. Journal of Development Economics, 29 (3), 253-268.
• Ljungman, G. (2008). Fiscal rules-beneficially binding?. https://blog-pfm.imf.org/en/pfmblog/2008/02/fiscal-rules
• Lora, E. ve Olivera, M. (2007). Public debt and social expenditure: Friends or foes?.
• İnce, M. (1996). Devlet Borçlanması (Kamu Kredisi). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Mahmoudzadeh M., Sadeghi S., ve Sadeghi S. (2013). Fiscal spending and crowding out effect: A comparison between developed and developing countries. Institutions and Economies, 5(1), 31-34.
• Modigliani, F. (1986). Life cycle, individual thrift, and the wealth of nations. Science, 234(4777), 704-712.
• Musgrave, R. A. (2004). Kamu Maliyesi Teorisi. 3. Kitap: Maliye Politikası. (Çev. Şener O. ve Methibay, Y.). Ankara: Asil Yayınları. (orijinal tarihi: 1958).
• Nadaroğlu, H. (2000). Kamu Maliyesi Teorisi. İstanbul: Beta Yayınları.
• Ogunmuyiwa, M. S. (2011). Does external debt promote economic growth?. Journal of Economic Theory, 3, 29-35.
• Owusu-Nantwi, V., ve Erickson, C. (2016). Public debt and economic growth in Ghana. African Development Review, 28(1), 116–126.
• Panizza, U. (2008). Domestic and external public debt in developing countries, UNCTAD Discussion Papers 188, United Nations Conference on Trade and Development.
• Pattillo, C., Poirson, H., Ricci, L. (2004). What are the channels through which external debt affects growth?. IMF Working Paper 04/15. Washington, DC.
• Pehlivan, O. (2016). Kamu maliyesi, Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Pınar, A. (2019). Maliye politikası. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Piketty, T. (2014). Yirmi birinci yüzyılda kapital. (Çev. Hande Koçak). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları. (orijinal tarih: 2013).
• Robinson, M. (1998). Measuring Compliance with the Golden Rule. Fiscal Studies, 19(4), 447–462.
• Rosen, H. S. ve Gayer, T. (2022). Kamu maliyesi. Sakal, M. ve Karadeniz, M. (Ed.), Konya: Eğitim Yayınevi.
• Saadi-Sedik, Tahsin. (2003). Optimal seignorage in developing countries: An empirical investigation. Document de travail de la série Etudes et Documents, 7, 1-27.
• Saint-Paul, G. (1992). Fiscal policy in an endogenous growth model. The Quarterly Journal of Economics, 107 (4), 1243-1259.
• Opuş, S. (2002). Dış borçlanmanın sınırı ve Türkiye. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 19, 183-206.
• Susam, N. (2018). Kamu maliyesi. İstanbul: Beta Yayınları.
• Şeker, M. (2006). Dış borçlanmaya teorik bir bakış ve dış borçların ekonomik etkileri. Sosyoekonomi, 3 (3), 74-92.
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı. (2023). Veri dağıtım Sistemi-HMB. https://www.hmb.gov.tr/hmb-veri-dagitim-sistemi
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı. (2023). İstatistikler. https://www.hmb.gov.tr/kamu-sermayeli-kurulus-ve-isletmeler-istatistikleri
• T.C. Merkez Bankası. (2001). Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/9d16883c-c298-4863-8992-e6054973ce6b/program.pdf?MOD=AJPERES
• TC. Merkez Bankası. (2023). EVDS https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). https://www.sbb.gov.tr/
• Taşar, O. (2010). Türkiye’nin güçlü ekonomiye geçiş programı, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 3(1), 76-97.
• Toprak. D. (2010). Türkiye’de kriz dönemlerinde borçların seyri: 1994 ve 2001 Krizi. Süleyman Demirel Vizyoner Dergisi, 2, (2), 1-14.
• Türkay, H. (2013). Türkiye’de cari açık, bütçe açığı ve yatırım-tasarruf açığı ilişkisi, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(2), 253-269.
• Ulusoy, A. (2013). Devlet borçlanması. Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Ünlüönen, K. (1988). Cumhuriyet dönemi devlet borçları. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4 (4), 313-335.
• WB, IMF, BIS ve OECD. (1988), A report by an International Working Group on external debt statistics of: the World Bank, IMF, BIS, OECD, External Debt: Definition, Statistical Coverage and Methodology, Paris, http://www.imf.org/external/pubs/cat/longres.aspx?sk=41
• Yared, P. (2019). Rising government debt: Causes and solutions for a decades-old trend. Journal of Economic Perspectives, 33 (2), 115-40.
• Yaşa, M. (1963). Türkiye dış borçlarının takip ettiği gelişme. Maliye Enstitüsü Konferansları 9. Maliye Araştırma Merkezi, 129-144.
• Yavuz, A. (2009). Başlangıcından bugüne Türkiye’nin borçlanma serüveni: Durum ve beklentiler. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 203-226.
• Yılmaz, B.E (2021). Devlet borçları ve Türkiye’de borç çıkmazı. İstanbul: Der Yayınları.