Boşanma Hâlinde Malik Olmayan Eşe Konut Üzerinde Özgülemeyi Talep Hakkı Tanınmasının ZGB Art. 121/III Kapsamında Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 4, 1663 - 1676, 24.10.2024

Duygu Dağlıoğlu

https://doi.org/10.21547/jss.1428562

Öz

Türk hukuku malik eşin ölümü hâlinde eşlerin birlikte yaşadığı konut üzerinde sağ kalan eşe kendi lehine birtakım taleplerde bulunma hakkı vermektedir. Bu talepler sağ kalan eşin bir ayni hakkın koruması ile eski yaşantısını devam ettirmesi amacına dayanmaktadır. Eşin kendi lehine ayni hak kurulmasına yönelik bu talepleri eşler arasındaki mal rejiminin tasfiyesi (TMK md. 240, 255, 279) ya da ölen eşin mirasının tasfiyesinden (TMK md. 652) kaynaklanabilir. Kaynağına göre bu taleplerin kullanım koşulları ve özgülemenin istenebileceği ayni hakların öncelik sıralaması değişmekle birlikte sağ kalan malik olmayan eş konutun kendisine mülkiyet, intifa hakkı veya oturma hakkı ile özgülenmesini talep edebilir. Talebin mirasçılar tarafından kabul edilip yerine getirilmesi mümkündür. Fakat mirasçıların bu talebi reddetmesi hâlinde eşin mahkemeye başvurarak lehine oturma hakkı kurulmasını talep etmesi gerekir. Türk hukukundan farklı olarak İsviçre Medeni Kanunu (ZGB Art. 121/III)’nda oturma hakkı ile sınırlı olarak boşanma nedeniyle de malik olmayan eş lehine konutun özgülenmesi mümkündür Buna göre birlikte yaşanılan konut eşlerden birinin mülkiyetindeyse, diğer eş lehine onun talebi olmasa bile, tazminat ya da nafaka alacaklarına mahsup edilmek üzere, hâkim sınırlı bir süre için oturma hakkı tanınmasına karar verebilir. Türk Medeni Kanunu’nda malik olmayan eş için boşanma hâlinde böyle bir imkân bulunmamaktadır. Oysa ki eş ve varsa çocukların boşanmada da bir ayni hakla korunmak suretiyle eski yaşantısını devam ettirmekte faydaları vardır. Bu çalışmada ZBG Art. 121/III ile İsviçre hukukunda malik olmayan eşe boşanma nedeniyle tanınan imkânın Türk hukukunda da düzenlenmesi üzerinde durulmaktadır. Bu kapsamda ayrıca ZGB Art. 121/III düzenlemesinin Türk hukukuna aynen ya da farklı biçimde alınıp alınamayacağı tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Birlikte Yaşanılan Konut, Boşanma, Yasal Talep Hakkı, Oturma Hakkı

Evaluation of Granting the Non-Owning Spouse the Right to Request Allocation on the House in Case of Divorce within the Scope of ZGB Art. 121/III

Öz

Turkish law gives right to other spouse in case of death of owner spouse to demand various real rights on the the residence where the spouses have lived together. The basis of these demands lies in the aim of the surviving spouse to continue its previous life within the protection of a real right. These requests for the establishment of real rights in favor of the spouse may arise from the liquidation of the property regime between the spouses (TCC art. 240, 255, 279) or the liquidation of the deceased spouse's inheritance (TCC art. 652). Although the conditions of use of these requests and the priority order of the real rights for which allocation may be requested vary depending on the source, the surviving (non-owning) spouse may request the residence to be allocated to it with ownership, usufruct or right of habitation. It is possible for the request to be accepted and fulfilled by the heirs. However, if the heirs reject this request, the spouse must apply to the court and request that the right of habitation be established in its favor. Unlike Turkish law, In the Swiss Civil Code allocating the residence limited to the right of habitation, in favor of the non-owning spouse in case of divorce, is possible (SCC art. 121/III). Accordingly, if one of the spouses has property right on the family house, the judge may decide to grant a temporary right of habitation in favor of the other spouse, to be offset against compensation or alimony receivables, even if the other spouse does not request it. In the Turkish Civil Code, there is no such opportunity for the non-owning spouse due to divorce. However, it may be beneficial for the spouse and children, if any, to continue their old life by being protected in a while by a right in rem in case of divorce. In this article, whether the opportunity given to the non-owning spouse due to divorce in Swiss law should also be regulated in Turkish law, is emphasized. In this context it is also discussed whether SCC art. 121/III can be adopted into Turkish law as it is or in a different form.

Anahtar Kelimeler

Cohabitation Home, Divorce, Legal Demand, Right of Habitation

Kaynakça

• Acar, F. (2004). 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nda edinilmiş mallara katılma rejimi bağlamında eşin yasal miras payının belirlenmesi, 2. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Acar, F. (2021). Aile hukukumuzda aile konutu-mal rejimleri ve eşin yasal miras payı. 6. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Beusch, C., Gellis, J. (2006). Handkommentar zum Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Zürich: Orell Füssli Verlag.
• Buz, V. (2005). Medeni hukukta yenilik doğuran haklar. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Çakır, A. C. (2018). Sağ kalan eşin mirasçılığı. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Demirbaş, H. (2009). Sağ kalan eşe aile konutu ve ev eşyası üzerinde ayni hak tanınması imkânı veren MK. 240 ve 652’nin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Prof. Dr. Hüseyin Hatemi’ye Armağan I. Cilt, İstanbul: Vedat Kitapçılık.
• Doğan, G. (2022). Mal rejimi sözleşmelerinde sözleşme serbestisi ve sınırları. Türk-Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 4, S. 1.
• Dural, M., Öz, T. (2022). Türk özel hukuku cilt ıv (miras hukuku). 18. Basım, İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Dural, M., Öğüz, T., Gümüş, M. A. (2023). Türk özel hukuku cilt III (aile hukuku), 18. Baskı, İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Gloor, U. (2010). Basler kommentar Zivilgesetzbuch I (art. 1-456 ZGB). 4. Auflage. Basel: Helbing Lichtenhahn Verlag.
• Gümüş, M. A. (2008). Evliliğin genel hükümleri ve mal rejimleri (TMK md. 185-281). İstanbul: Vedat Kitapçılık.
• Hausheer, H., Aebi-Müller, R. (2010). Basler kommentar Zivilgesetzbuch I (art. 1-456 ZGB). 4. Auflage. Basel: Helbing Lichtenhahn Verlag.
• İnan, A. N., Ertaş, Ş., Albaş, H. (2022). Türk medeni hukuku: Miras hukuku. 11. Bası, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Karlı, Ö. (2009). TMK md. 652’ye göre aile konutu ve ev eşyasının sağ kalan eşe özgülenmesi. Prof. Dr. Hüseyin Hatemi’ye Armağan I. Cilt, İstanbul: Vedat Kitapçılık.
• Kılıçoğlu, A. M. (2022a). Aile hukuku. Gözden Geçirilmiş Güncelleştirilmiş 6. Baskı, Ankara: Turhan Kitabevi.
• Kılıçoğlu, A. M. (2022b). Miras hukuku. Genişletilmiş 12. Baskı, Ankara: Turhan Kitabevi.
• Kulaklı, E. (2018). Yoksulluk nafakası ve yoksulluk nafakasının süresi bağlamında bir mukayeseli hukuk incelemesi. İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. C. 5, Sa. 2.
• Kurt, E. (2016). Türk hukukunda kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar ve hukuki sonuçları. İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. C. 15, Sa. 2 (Özel Sayı).
• Kurt, E. (2023). Paylı mülkiyette ve elbirliği mülkiyetinde ortaklığın giderilmesi (paylaşma). İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Nebioğlu Öner, Ş. (2011). Aile konutunun özellikleri, unsurları, koruma süresi ve korunma nedenleri. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, C. 24, Sa. 97.
• Nebioğlu Öner, Ş. (2020). Edinilmiş mallara katılma rejiminde aile konutunun sağ kalan eşe özgülenmesi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XXIV, Sa. 1.
• Özdamar, D., Toker, A. G., Kayış, F., Yağcıoğlu, B., Akgün Toker, A. (2022). Yasal mal rejimi (edinilmiş mallara katılma rejimi) ve tasfiyesi. 7. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Öztan, B. (2015). Aile hukuku. 6. Basım, Ankara: Turhan Kitabevi.
• Öztan, B. (2023). Miras hukuku (tablolar ve örneklerle). 13. Basım. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Öztaş, İ. (2009). MK. m. 240 kapsamında sağ kalan eşin aile konutu üzerindeki hakkı. Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XIII, Sa. 3-4.
• Ryffel, G. (2006). Handkommentar zum Schweizerisches Zivilgesetzbuch. Zürich: Orell Füssli Verlag.
• Sarı, S. (2007). Evlilik birliğinde yasal mal rejimi olarak edinilmiş mallara katılma rejimi. İstanbul: Beşir Kitabevi.
• Schaufelberger, P. C., Keller Lüscher, K. (2010). Basler kommentar Zivilgesetzbuch I (art. 1-456 ZGB). 4. Auflage, Basel: Helbing Lichtenhahn Verlag.
• Schleiss, R. (1989). Hausrat und wohnung in güterstandsauseinandersetzung und erbteilung (nach den neuen art. 219, 244 und 612a ZGB). Bern: Bern Univ. Diss.
• Schwander, I. (2006). Handkommentar zum Schweizerisches Zivilgesetzbuch. Zürich: Orell Füssli Verlag.
• Serozan, R. A., Engin, B. İ. (2022). Miras hukuku. Güncellenmiş 8. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Şeker, M. (2007). İsviçre hukukunda aile konutunun boşanma halinde aile konutuna ihtiyacı olan eşe mahkeme kararı ile tahsis edilmesi: art. 121 ZGB. Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XI, Sa. 3-4.
• Şenocak, Z. (2009). Miras hukukunda sağ kalan eşin aile konutunun ve ev eşyasının özgülenmesini talep hakkı. Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C. 25, Sa. 2.
• Şıpka, Ş. (2011). Türk hukukunda edinilmiş mallara katılma rejimi ve uygulamaya ilişkin sorunlar. İstanbul: On İki Levha Yayınları.
• Tekelioğlu, N. (2021). Miras paylaşma sözleşmesi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Türk Medeni Kanunu (2021, 8 Aralık). Resmi Gazete (Sayı: 4721). Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4721.pdf
• Yağcı, K. (2018). Yoksulluk nafakasında “süresizlik” sorunu. İstanbul Hukuk Mecmuası. C. 76, Sa. 1.
• Yağcıoğlu, A. H. (2007). Edinilmiş mallara katılma rejiminde eşlerin yasal alım hakkı. İzmir: Seçkin Yayıncılık.
• Zeytin, Z. (2021). Edinilmiş mallara katılma rejimi ve tasfiyesi, 5. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.