Bir Interpretatio Christiana Örneği Olarak Hristiyan Sembolizminin Mitolojik Varlıkları: Basilisk, Kentaur ve Grifon

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 4, 1267 - 1280, 24.10.2024

Yasin Öner

https://doi.org/10.21547/jss.1467645

Öz

This study focuses on animal symbolism, one of the sub-branches of Christian symbolism, and some beings that contain mythological elements. When the Roman Empire officially accepted Christianity by issuing the Edict of Milan (313), the symbols and images of other religious beliefs were not completely eliminated, and some of them were subjected to Interpretatio Christiana and transformed into symbols with Christian meaning by separating them into positive and negative. At this point, grotesque beings such as basilisk, centaur and griffin, which have a place in the memory of many cultures, have gained new meanings within the framework of Christian belief and thought with the symbolic meanings attributed to them due to their archaic stories and physical characteristics. The common feature of these animals, which form the backbone of the study, is that their bodies are designed to be composed of different components. In this sense, the upper part of the basilisk's body consists of a rooster and the rest of the body consists of a snake. The head and chest of the centaur is human, while its body is horse. The griffin, on the other hand, is a being whose head and wings are eagle and body is lion. Accordingly, the aim of this study is to reveal the narratives of these beings in various cultures and to focus on what they symbolise with the meanings they acquired with the transition to Christianity. In order to serve this purpose, the comparative method was frequently used in the study in order to reveal the similarities and differences with other cultures. In addition, the texts in which the related beings were mentioned were analysed with the descriptive method. Thus, the basilisk, who has the ability to kill his enemies with his gaze, has become a part of the Christian story by being identified with the devil; the centaur, who rebels against authority and has an aggressive structure, with the dissidents who oppose the Church; and the griffin, which is a combination of two superior beings and whose protective identity comes to the fore, is generally identified with the saviour aspect of Jesus Christ.

Anahtar Kelimeler

Christianity, Mythology, Symbolism, Basilisk, Centaur

Bir Interpretatio Christiana Örneği Olarak Hıristiyan Sembolizminin Mitolojik Varlıkları: Basilisk, Kentaur ve Grifon

Öz

Bu çalışma, Hristiyan sembolizminin alt dallarından biri olan hayvan sembolizminde yer alıp mitolojik unsurlar barındıran bazı varlıkları konu edinmektedir. Roma İmparatorluğu’nun Milan Fermanı’nı (313) yayımlayarak Hristiyanlığı resmî olarak kabul etmesiyle birlikte diğer dinî inançlara ait sembol ve imgeler tümüyle ortadan kaldırılmamış ve bunlardan bazıları Interpretatio Christiana’ya tabi tutularak olumlu ve olumsuz olmak üzere ayrıştırılıp Hristiyan anlamı taşıyan sembollere dönüştürülmüştür. Bu noktada pek çok kültürün hafızasında yeri bulunan basilisk, kentaur (centaur) ve grifon (griffin) gibi grotesk varlıklar da sahip oldukları arkaik hikayeleri ve fiziksel özellikleri nedeniyle kendilerine yüklenen sembolik anlamlarla Hristiyan inanç ve düşüncesi çerçevesinde yeni anlamlar kazanmıştır. Çalışmanın omurgasını oluşturan bu hayvanların ortak özellikleri, vücutlarının farklı bileşenlerden meydana gelecek şekilde tasarlanmış olmasıdır. Bu anlamda basiliskin vücudunun üst kısmı horoz, geri kalanı yılandan oluşmaktadır. Kentaurun baş ve göğüs kısmı insanken bedeni attır. Grifon ise başı ve kanatları kartaldan, vücudu da aslandan oluşan bir varlıktır. Bu doğrultuda çalışmanın amacı, bahsi geçen varlıkların çeşitli kültürlerdeki anlatılarını ortaya koymak ve Hristiyanlığa geçişle birlikte edindikleri anlamlarla neyi sembolize ettiklerine odaklanmaktır. Amaca hizmet edecek şekilde çalışmada diğer kültürlerle benzerlik ve farklılıkların ortaya konulması açısından karşılaştırma yöntemine sıkça başvurulmuştur. Bununla birlikte ilgili varlıkların mevzu bahis edildiği metinler deskriptif metotla incelenmiştir. Böylece bakışlarıyla düşmanlarını öldürebilme yeteneğine sahip olan basilisk, şeytanla; otoriteye başkaldıran ve saldırgan bir yapıya sahip olan kentaur, Kilise’ye karşı çıkan muhaliflerle; iki üstün varlığın birleşimi olan ve koruyucu kimliği ön plana çıkan grifon ise, genellikle İsa Mesih’in kurtarıcılık yönüyle özdeşleştirilerek Hristiyan hikâyesinin parçası haline gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hıristiyanlık, Mitoloji, Sembolizm, Basilisk, Kentaur

Kaynakça

• Alimkulov, E. (2010). The symbol of the Griffin in the primitive-religious views of the people of Central Asia. Global Journal of Human-Social Science: H Interdisciplinary, 22/7, 49-52.
• Basic, R. (2009). Between paganism and Christianity: transformation and symbolism of a winged Griffin. IKON, 2, 85-92.
• Blumenberg, H. (1985). Work on myth. çev. R. M. Wallace. Cambridge: MIT Press.
• Bora, A. (2004). Yunan sanatında makhia; Amazonomakhia, Kentauromakhia, Gigantomakhia. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Cain, A. (2020). Antony’s onocentaur: the symbolism of a mythological curiosity (Athanasius, vita Antoni 53,1–3). Wiener Studien 133, 107-118. https://www.jstor.org/stable/27041917
• Can, Ş. (2019). Klasik Yunan mitolojisi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Charbonneau-Lassay, L. (1991). The bestiary of Christ. çev. Dorothea M. Dooling. New York: Parabola Books Press.
• Cirlot, J. E. (1971). A dictionary of symbols. çev. Jack Sage. London: Routledge Press.
• Collins, A. H. (1913). Symbolism of animals and birds: represented in English Church architecture. New York: McBride, Nast & Company.
• Çakır, G. Ö. ve Yağıza, O. (2012). Binyılların ağında antik Ön Asya Grifonu: kaynakları, yayılımı ve mitolojik bağlantıları hakkında notlar. MSGSÜ Sosyal Bilimler, 5, 50-68.
• Elder, P. (1963). Natural history. çev. William H. S. Jones. Cambridge: Harvard University Press.
• Eraslan, Ş. (2014). İstanbul Büyük Saray mozaiklerindeki Grifon betimlemeleri: Roma döneminin benzer örnekleriyle ikonografik ve sanatsal ilişkisi. Cedrus, 2, 443-451. https://doi.org/10.13113/CEDRUS.201406470
• Eszenyi, E. (2016). When angels encountered the onocentaur: the symbolism of the Ass-Centaur from antiquity to the counter-reformation. Paranormal Review, 80, 25-26.
• Eusebios. (2011). Kilise tarihi: İncil’den dördüncü yüzyıla Hıristiyanlık. çev. Furkan Akderin. İstanbul: Chiviyazıları Yayınevi.
• Ferguson, G. (1961). Signs & symbols in Christian art. London: Oxford University Press.
• Frankfort, H. (1936). Notes on the cretan Griffin. The Annual of the British School at Athens, 37, 106-122.
• Gertsman, E. ve Rosenwein, B. H. (2018). The Middle Ages in 50 objects. Cambridge: Cambridge University Press.
• Goldman, B. (1960). Development of the Lion-Griffin. American Journal of Archaeology, 64/4, 319-328. https://doi.org/10.2307/501330
• Graves, R. (2020). Yunan mitleri. çev. Uğur Akpur. İstanbul: Kolektif Kitap Yayınları.
• Harper, P. O. (1961). The senmurv. The Metropolitan Museum of Art Bulletin, 20/3, 95-101. https://doi.org/10.2307/3257932
• Herodot. (2021). Tarih. çev. Burcu Uzunoğlu. Ankara: Panama Yayıncılık.
• Homeros. (2019). Odysseia. çev. Abdullah Ersoy. Ankara: Panama Yayıncılık.
• Inman, T. (1884). Ancient pagan and modern Christian symbolism. New York: J. W. Bouton Press.
• Johnstone, M. A. (1962). The Griffin, the coat-of-arms of Perugia. Studi Etruschi, 30, 335-352.
• Klingender, F. D. (1971). Animals in art and thought to the end of the Middle Ages. Cambridge: MIT Press.
• Kutsal Kitap: Tevrat, Zebur, İncil. (2013). İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi - Yeni Yaşam Yayınları.
• López, M. I. R. (2018). Centaur-musicians in classical iconography. Greek and Roman Musical Studies, 6, 26-50.
• Mayor, A. ve Heaney, M. (1993). Griffins and Arimaspeans. Folklore, 104/1, 40-66.
• Morgan, L. (2010). An Aegean Griffin in Egypt: The hunt frieze at Tell el-Dabca. Egypt and the Lavant, 20, 303-323.
• Murison, R. G. (1905). The Serpent in the Old Testament. The American Journal of Semitic Languages and Literatures, 21/2, 115-130. https://doi.org/DOI:10.1086/369534
• Öner, Y. (2023). The tree of knowledge of good and evil and tree of life: reading Christian salvation theology through dualism. Polat, C. vd. (Ed.) Silk Road 2. International Scientific Research Congress (ss. 305-306). Iğdır: IKSAD Publication.
• Putz, R. V. (2016). Anatomy of the Centaur. Animals and Improbable Research, 6-13.
• Reed, N. B. (1976). Griffin in post-Minoan cretan art. Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens, 45/4, 365-379. https://doi.org/10.2307/147896
• Rubenson, S. (1965). The lion of the tribe of Judah Christian symbol and/or imperial title. Journal of Ethiopian Studies, 3/2, 75-85.
• Sax, B. (1994). The Basilisk and Rattlesnake, or a European monster comes to America. Society and Animals, 2/1, 3-15.
• Seyfeli, C. (2015). Ermeni Kilisesi’nde sakramentler. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Seyfeli, C. ve Tanrıkulu, M. (2018). Hıristiyanlıkta hayat ağacı: İsa Mesih. Dicle İlahiyat Dergisi, 20/2, 16-41.
• Sorensen, R. (2023). Speculations on the true holy grail. Journal od Scientific Exploration, 36/4, 540-567. https://doi.org/10.31275/20222443
• Stott, A. (1999). Tiresias and the Basilisk: vision and madness in Middleton and Rowley’s the changeling. Revista Alicantina de Estudios Ingleses, 12, 165-179.
• Temür, A. (2019). Ön Asya sanatında Grifon ve Grifon-Demon tasvirleri. Gökçek, L. G. vd. (Ed.) Mezopotamya’nın eski çağlarında inanç olgusu ve yönetim anlayışı. (ss. 315-336). İstanbul: Değişim Yayınları.
• Tulunay, E. T. (1986). Theseus ve Kentauromakhi. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Wojciechowski, L. (2020). The common features of animals and human beings in the twelfth book of ‘Etymologies’ by Isidore of Seville. Vox Patrum, 73, 63-94.
• Woodring, C. (2007). Centaurs unnaturally fabulous. The Wordsworth Circle, 38/1, 4-12. https://doi.org/10.1086/TWC24043951
• Wyatt, N. (2009). Grasping the Griffin: identifying and characterizing the Griffin in Egyptian and West semitic tradition. Journal of Ancient Egyptian Interconnections, 1/1, 29-39.