TÜRK FİLMLERİNDE ERKEKLİK TİPOLOJİLERİNİ İÇERDEN VE DIŞARDAN ELEŞTİREL BİR OKUMA: TERSİNE DÜNYA VE 14 NUMARA

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 42 - 57, 30.06.2019

Zeynep Aktaş

Öz

Sinema, geçmişten bugüne doğrudan ve dolaylı göndermelerle kullanılan önemli ideolojik araçlardan birisidir. Toplumsal problemler, kültürel pratikler, duygular veya bireysel coşku hallerini yansıtıyor olması bakımından sinema, toplumlar için hem yeniden üretilen hem de toplumun kendisini gösterdiği önemli alanlardan birisi olmuştur. Bu çalışma, temelde sinemanın toplumsal anlamına odaklanmakla birlikte sinemaya uyarlanan “Genelev” temasını, “hegemonik erkeklik” perspektifinden çözümlemiştir. Hegemonik erkeklik ile genelev ilişkilendirilmesindeki temel bağlam, kuşkusuz genelevin ataerkil bir topluluğun erkeklik inşasını kuran temel kategorileri belirgin düzeyde dışarıya çıkardığı mekân organizasyonu olmasıdır. Kadının erkek karşısındaki zevk imgesine dönüşümü ve erkeğin iktidarını kadın üzerinden dışa taşırdığı bir imgelem temel olarak genelev örüntüsünün sosyal bileşenidir. Genelev, birçok erkeğin ilk cinsel deneyimine ön ayak olan idman sahası ve sünnetten sonra erkekliğin ikinci güç gösterisi yaptığı alanlardan birisi olduğu için kullanılmıştır. Sokağında erkeklerin uzunca kuyruklar oluşturduğu ve camların arkasından yarı çıplak kadınları gözetledikleri mekân, aynı zamanda hazzın ve zevkin” nesneleşmesinin de hikâyesini yansıtır. Kasetçisi, tuvaletçisi, prezervatifçisi, hamamı ve “bayan lazım mıydı abi?” şeklinde dolaşan çığırtkanlarıyla meşhur genelev, Türk sinemasında da sıklıkla kullanılmış alanlardan birisi olmuştur. Bu çalışmada “14 Numara (Sinan Çetin-1985)” ve “Tersine Dünya (Ersin Pertan-1993)” filmleri tercih edilmiştir. Birinci filmin tercih edilmesinde, filmin “hegemonik erkeklik” tipolojisini “dışardan” okuma kaygısı etkili olmuştur. İkinci filmin tercih edilmesindeki kaygı ise kadına ait hegemonik rolleri, erkek bedeni üzerinden “içerden” okumaktır. Böylece bu çalışmada, iki farklı film içerisinde “erkeklik” tipolojisinin yansıtılmasında ortaya çıkan farklılıkların ve ortaklıkların çözümlenmesi amaçlanmıştır. Filmlerin çözümleme konusu yapılmasındaki ana itici neden ise sinemanın ulaştığı geniş kitleler dikkate alındığında önemli bir toplumsal propaganda ve bellek inşa edici araç olarak görülmesidir. Çalışmanın önemi, eleştirel bir okuma bağlamında erkek olmanın genelev retoriğinde söylemsel ve görsel çözümlenmesinden kaynaklanmakla birlikte, genelev imgesinin toplumsal alandaki gücünü yansıtmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Sinema, Genelev, Hegemonik Erkeklik, 14 Numara, Tersine Dünya

A CRITICAL READING OF MASCULINITY TYPOLOGIES IN TURKISH MOVIES WITH BROTHEL THEMES FROM THE OUTSIDE AND THE INSIDE: TERSINE DÜNYA AND 14 NUMARA

Öz

Cinema is one of the important ideological instruments that used from past to present with direct and indirect references. By reflecting social problems, cultural practices, emotions or individual enthusiasm. Cinema has become one of the important areas that society is both reconstructed and demonstrated by society. This study tackles “Brothel” theme that is mainly adapted the cinema with the focus on the social meaning of the cinema, from the perspective of “hegemonic masculinity”. This study critically examines the cinematic adaption of the brothel theme from the perspective of hegemonic masculinity. The transformation of the women into the pleasure imagery in the eyes of men and the imagination of the men’s power through women are the basic social components of the Brothel organization. The Brothel is used as “a training field” for many men to lead to become “The first sexual experience” and it is one of the areas where men’s second “power show” was made after the circumcision. A place where men form long queues on the street and watches half-naked women behind the windows, at the same time it reflects the story of the objectifying of “pleasure and enjoyment”. Brothel that famous with its cassette worker, toilet attendant, condom provider, Turkish bath and a barker who wanders by saying “do you need a woman, my brother?”, is one of the most frequently used places in Turkish Cinema. In this study, two classic movies, “14 Numara (Sinan Çetin-1985)” and “Tersine Dünya (Ersin Pertan-1993)” films were choosen. The main concern of preferring the first movie is to read “hegemonic masculinity” typology “from the outside”. The main concern of preferring the second movie is that women’s hegemonic roles are read “from the inside” through male body. In this study, it is aimed to solve the differences and similarities that reflects “masculinity” typology in two different movies. The main repulsive reason behind the analysis of movies is that its seen as an important social propaganda and memory building tool when the masses reached by the cinema are taken into consideration. Importance of the study reflects the power of brothel image in the social context, also the discursive and visual analysis of the “being a man” in the context of “a critical reading” in the brothel’s rhetoric.  

Anahtar Kelimeler

14 Numara, Movie, Brothel, Hegemonic Masculinity, 14 Numara, Tersine Dünya

Kaynakça

• AKTAŞ, Ö. (2016). Türkiye’de 1980’li Yıllarda Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Sinemaya Yansımaları: Teyzem Filmi Örneği. İdil Dergisi(23), ss.775-792
• AKTURAN, U.; Domaç, B.; Semiz, Y.; Tosun, F.; Tahinciler, E.; Bağcı, F. (2008). “Söylem Analizi”, (iç) Nicel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Kitabevi.
• ATAY, T. (2004). "Erkeklik" en çok erkeği ezer! Toplum ve Bilim Dergisi(101), 11-30.
• BECK, U. (2014). "Ben Benim": Toplumsal Cinsiyet Mekanı ve Ailenin İçinde ve Dışında Çatışma. U. Beck içinde, Risk Toplumu (s. 55-192). İstanbul: İthaki Yayınları.
• CONNEL, R. (1998). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar. (C. SOYDEMİR, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• FOUCAULT, Michel (2015). İktidarın Gözü, (Işık Ergüden,Çev), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• HAN, B.-C. (2017). Şeffaflık Toplumu. (H.BARIŞCAN,Çev.)İstanbul: Metis.
• KANDİYOTİ, D. (2013). Cariyeler, Bacılar,Yurttaşlar. İstanbul: Metis.
• MCCLOSKEY, Rse (2008). “A Guide to Discourse Analysis”, Nurse Researcher, 16 (1), pp.24- 45.
• PARKER, Ian (1992). Discourse Dynamics: Critical Analysis for Social and Individual Psychology, Londra: Routledge
• SAĞIR A, AKTAŞ Z. (2017). Pastoral Sessizlik: Bir Korku Sosyolojisi Denemesi. Turkish Studies12(29),457-486
• SANCAR, S. (2014). Erkeklik. S. Sancar içinde, Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları (s. 168-191). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• SAYGILIGİL, F. (2016). Toplumsal Cinsiyet Tartışmaları. Ankara: Dipnot Yayınları.
• TDK. (2017). T.C ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH KURUMU. TÜRK DİL KURUMU: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kelime=ERKEK adresinden alındı
• TDK. (2017). T.C ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU. T.C ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts&kategori1=veritbn&kelimesec=115288 adresinden alındı
• TDK. (2017). T.C ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU. T.C ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts&kategori1=veritbn&kelimesec=115300 adresinden alındı
• VAN DIJK, Teun A. (1988). “Semantics of a Press Panic: The Tamil Invasion,” European Journal of Communication, 3: 167-187
• VAN DIJK, Teun A. (2007). “Medya İçerikleri, Bir Söylem Olarak Haberin Disiplinler Arası Çözümlenmesi”, (Derleyenler: Gülseren Şendur Atabek, Ümit Atabek), Medya Metinlerini Çözümlemek, Ankara: Siyasal Kitabevi, ss.164-179
• WITTGENSTEİN, Ludwig. (1985). Tractatus Logico-Philophicus, (Çev.: Oruç Aruoba) İstan-bul: B/F/S Yay.
• YAYLAGÜL, L. (2014). Türkiye’de Sinema, Toplum ve Siyaset. Modern Zamanlar, http://arsiv.tsa.org.tr/uploads/documents/turkiye_de_sinema_toplum_ve_siyaset_1372/modern_zamanlar_33_32_41.pdf, ss.32-41
• YÜKSEL, E. (2013). Bir Sabaş Anlatısı Olarak Nefes: Vatan Sağolsun ve Hegemonik Erkekliğin Krizi. Fe Dergi: Feminist Eleştiri, 15-26.