Kadınların Fiziksel Aktivite Düzeyi ve Sağlıklı Yaşam Alışkanlıklarında Bilinçli Farkındalığın Yordayıcılığı

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 3, 571 - 585, 31.10.2023

Öznur Akpınar , Melek Güler

https://doi.org/10.25307/jssr.1317499

Cited By: 2

Öz

Sağlık sadece fiziksel olarak iyi olma hali değil kişinin psikolojik, sosyolojik açıdan da tüm yönleriyle iyi olma halidir. Tüm dünya genelinde kadınların fiziksel aktivite düzeyinde geride olduğu bilinmektedir. Fakat kadınların bu durumun ne kadar farkında oldukları bilinmemektedir. Bu bakımdan kadınların bilinçli farkındalık düzeylerinin sağlıklı yaşam alışkanlıklarını yordayıcılığını ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Araştırmaya tüm Türkiye geneli 7 coğrafi bölgeden toplamda 474 kadın katılımcı dahil edilmiştir. Araştırmada kişisel bilgi formu, Uluslararası Fiziksel Aktivite Anketi-Kısa Form (IPAQ-SF) ve Bilinçli Farkındalık Ölçeği (BİFÖ) kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen veriler Jamovi (2.3.21.0) istatistik programında %95 güven aralığı ve 0,05 anlamlılık düzeyinde analiz edilmiştir. Verilerin analizinde, bağımsız gruplarda t test, ANOVA ve Lineer Regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırmanın bulgularına göre kadınların çoğunluğunun evli olduğu, memur olarak çalıştığı, sigara ve alkol tüketmediği, sağlıklı beslenmeye dikkat ettiği ve adımsayar uygulaması kullandığı belirlenmiştir. Kadınların çoğunluğun normal beden kütle indeksine (BKİ) sahip olduğu, toplam Metabolik Eşdeğer (MET) düzeylerinin iyi seviyede ve bilinçli farkındalık düzeylerinin de orta düzeyde olduğu belirlenmiştir. Karadeniz bölgesindeki kadınların toplam MET puanları, İç Anadolu bölgesindeki kadınlara göre anlamlı derecede daha yüksektir (p<0,05). Kadınların bilinçli farkındalık puanlarının, BKİ ve toplam MET puanlarını yordamadığı sonucuna ulaşılmıştır (p>0,05). Sonuç olarak Türkiye’deki kadınların sağlıklı yaşam alışkanlıklarının iyi seviyede olduğu fakat bunun bilinçli farkındalık düzeyi ile öngörülemeyeceği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Fiziksel aktivite, Beden kütle indeksi, Bilinçli farkındalık, Kadın

The Prediction of Conscious Awareness in Women’s Physical Activity Level and Healthy Living Habits

Öz

Health is not only a state of physical well-being, but also a state of well-being in all aspects, both psychologically and sociologically. It is known that women all over the world lag behind in physical activity level. However, it is not known how much female are aware of this situation. In this respect, it is aimed to reveal the conscious awareness levels of how much women are aware of this situation. A total of 474 female participants from 7 geographical regions throughout Türkiye were included in the research. Personal information form, International Physical Activity Questionnaire-Short Form (IPAQ-SF), and Mindful Awareness Scale (MAS) were used in the research. The data obtained in the research were analyzed in the Jamovi (2.3.21.0) statistical program at a 95% confidence interval and 0.05 significance level. In the analysis of the data, t-test, ANOVA, and Linear Regression analysis were used in independent groups. According to the results of the research, it was determined that the majority of women were married, worked as civil servants, did not consume cigarettes and alcohol, paid attention to healthy nutrition, and used pedometer. It was determined that the majority of woman had a normal body mass index (BMI), their total Metabolic Equivalent (MET) levels were at a good level and their conscious awareness levels were at a moderate level. Total MET scores of females in the Black Sea region were significantly higher than women in the Central Anatolia region (p<0.05). It was concluded that the conscious awareness scores of females did not predict BMI and total MET scores (p>0.05). As a result, it can be said that the healthy living habits of female in Türkiye are at a good level, but this cannot be predicted with the level of conscious awareness.

Anahtar Kelimeler

Physical activity, Body mass index, Mindful awareness scale, Woman

Kaynakça

• Aktepe, İ., & Tolan, Ö. (2020). Bilinçli farkındalık: Güncel bir gözden geçirme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 12(4), 534-561. https://doi.org/10.18863/pgy.692250
• Aşık, E., & Albayrak, S. (2021). Bir üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerin bilinçli farkındalık düzeylerinin belirlenmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11(1), 16-20. https://doi.org/10.33631/duzcesbed.718133
• Atalay, E. S., Uyaroğlu, M. B., Koyutürk, G., & Akçay, S. (2022). Mobil teknolojilerin sağlıkta kullanımı. Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 4(1), 67-75. https://doi.org/10.46413/boneyusbad.1025203
• Atalay, M. (2020). Mersin üniversitesi çalışanlarında bilinçli farkındalık ve psikolojik dayanıklılık ilişkisi. Yayımlanmış Yüksek Lisans tezi, Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Ana Bilim Dalı, Mersin.
• Bahtiyar, A., & Can, B. (2017). Fen öğretmen adaylarının bilimsel süreç becerileri ile bilimsel araştırmaya yönelik tutumlarının incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (42), 47-58.
• Bebek, S. (2020). Kadınların bedeni beğenme tutumları, rekreasyon farkındalık düzeyleri ve arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmış Yüksek Lisans tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı, Erzincan.
• Beck, A. M., Serrano, N. H., Toler, A., & Brownson, R. C. (2022). Multilevel correlates of domain-specific physical activity among rural adults - a cross-sectional study. BMC Public Health, 22(1), 1-8. https://doi.org/10.1186/s12889-022-14634-3
• Bilgiç, G., & Gürkan, O.C. (2021). Kadın sağlığında mindfulness (bilinçli farkındalık) ve kullanım alanları. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (14), 363-375. https://doi.org/10.38079/igusabder.760381
• Booth, M. (2000). Assessment of physical activity: An International perspective. Research Quarterly for Exercise and Sport, 71(2), 114-120. https://doi.org/10.1080/02701367.2000.11082794
• Brown, K. W., & Ryan, R. M. (2003). The benefits of being present: mindfulness and its role in psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 84(4), 822-848. https://doi.org/10.1037/0022-3514.84.4.822
• Bülbül, H. (2014). Kayseri'de spor yapan kadınların beslenme alışkanlıkları ve fiziksel aktivite durumlarının saptanması. Yayımlanmış Yüksek Lisans tezi, Erciyes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı, Kayseri.
• Ceviz, D. (2008). Kamuda çalışan erkek ve kadınların fiziksel uygunluk, beslenme ve spor alışkanlıklarının değerlendirilmesi (Elazığ ili örneği). Yayımlanmış Yüksek Lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı, Van.
• Dėdelė, A., Chebotarova, Y., & Miškinytė, A. (2022). Motivations and barriers towards optimal physical activity level: A community-based assessment of 28 EU countries. Preventation Medicine, 164, e107336. https://doi.org/10.1016/j.ypmed.2022.107336
• Gökşen, M., & Kümüşler, A.S. (2020). 19 Yaş üstü bı̇reylerde besı̇n etı̇ketı̇ okuma bı̇lgı̇ düzeyı̇ ile davranışa geçı̇rme arasındakı̇ i̇lı̇şkı̇nı̇n yaş, kronı̇k hastalık olma durumu ve coğrafı̇ bölgeye göre değerlendı̇rı̇lmesı̇. 4. Uluslararası Beslenme Obezite ve Toplum Sağlığı Kongresi bildiri kitabı içinde, 24-25 Aralık, İstanbul.
• Güler, K., & Usluca, M. (2021). Yetişkin bireylerde bilinçli farkındalık ile yaşam doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 372-383. https://doi.org/10.47525/ulasbid.868875
• Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. (2020, 3 Ocak). Bulaşıcı olmayan hastalıkların önlenmesine ve kontrolüne ilişkin küresel eylem planı 2013-2020. Erişim adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/kanser-db/yayinlar/Kitaplar/KuRESEL_EYLEM_PLANi_-_2013-_2020.pdf
• İmiroğlu, A., Demir, R., & Murat, M. (2021). Psikolojik iyi oluşun yordayıcıları olarak bilişsel esneklik, bilinçli farkındalık ve umut. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20(80), 2037-2057. https://doi.org/10.17755/esosder.859555
• İşeri, A., & Arslan, N. (2009). Obesity in adults in Turkey: Age and regional effects. European Journal of Public Health, 19(1), 91–94. https://doi.org/10.1093/eurpub/ckn107
• Kabat-Zinn, J. (2012). Mindfulness for beginners: Reclaiming the present moment and your life. Boulder, Sounds True.
• Kayantaş, İ., Özdemir, M., & Buyrukoğlu, E. (2022). Fiziksel aktivite düzeyinin cinsiyet özelliği açısından incelenmesi (bir meta-analiz çalışması). Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 5(Özel Sayı 1), 687-696. https://doi.org/10.38021/asbid.1207249
• Kırtepe, A. (2015). Yerel yönetimlerde rekreatif etkinliklere düzenli olarak katılan ve katılmayan kadınların sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının karşılaştırılması (Ankara Büyükşehir Belediyesi örneği). Yayımlanmış Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practise of structural equating modeling. The Guilford Press.
• Köksal, Y. (2021). Aydın ilinde yaşayan kadınlarda tütün kullanımı sıklığı, davranışı ve ilişkili faktörler: Kantitatif ve kalitatif bir çalışma. Yayımlanmış Tıpta Uzmanlık tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı, Aydın.
• Lynn, S., Satyal, M.K., Smith, A.J., Tasnim, N., Gyamfi, D., English, D.F., Suzuki, W.A., & Basso, J.C. (2022). Dispositional mindfulness and its relationship to exercise motivation and experience. Frontiers in Sports Active Living, 4, Article e934657. https://doi.org/10.3389/fspor.2022.934657
• Maltagliati, S., Sarrazin, P., Isoard-Gautheur, S., Rhodes, R.E., Boisgontier, M.P., & Cheval, B. (2022). I sit but i don't know why: Investigating the multiple precursors of leisure-time sedentary behaviors. Research Quarterly for Exercise Sport, 93(3), 548-563. https://doi.org/10.1080/02701367.2021.1877246
• Mann, M.E., & Hacker, C.M. (2022). Triple jeopardy: The impact of race, class, and gender on girls and women in sport and physical activity. Psychological Services. https://doi.org/10.1037/ser0000676
• Mielke, G.I., da Silva, I.C.M., Kolbe-Alexander, T.L., & Brown, W.J. (2018). Shifting the physical inactivity curve worldwide by closing the gender gap. Sports Medicine, 48(2), 481-489. https://doi.org/10.1007/s40279-017-0754-7
• On Bı̇rı̇ncı̇ Kalkınma Planını 2019-2023. (2019). 100. Yıl Türkiye planı. Erişim tarihi: 24.05.2023, Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf
• Önemli, E. (2020). Bir halk eğitim merkezindeki kadın kursiyerlerin fiziksel aktivite düzeyleri fiziksel aktiviteye ilişkin görüşleri ve egzersiz davranışı değişim aşamalarının belirlenmesi. Yayımlanmış Yüksek Lisans tezi, Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Öztürk, F.M. (2005). Üniversitede eğitim-öğretim gören öğrencilerde uluslararasi fiziksel aktivite anketinin geçerliliği ve güvenirliği ve fiziksel aktivite düzeylerinin belirlenmesi. Yayımlanmış Yüksek Lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Programı, Ankara.
• Özyeşil, Z., Arslan, C., Kesici, Ş., & Deniz, M.E. (2011). Bilinçli farkındalık ölçeğini Türkçe’ye uyarlama çalışması. Eğitim ve Bilim, (36), 224-235.
• Özyıldırım, M. (2021). Çevrimiçi egzersizlerin yetişkin kadınların bilinçli farkındalık, mental iyi oluş ve beden imajı üzerine etkisi. Yayımlanmış Yüksek Lisans tezi, Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı, Sakarya.
• Safi, A., Cole, M., Kelly, A.L., Zariwala, M.G., & Walker, N.C. (2022). Workplace physical activity barriers and facilitators: A qualitative study based on employees physical activity levels. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(15), Article e9442. https://doi.org/10.3390/ijerph19159442
• Sağlam, M., Arıkan, H., Savcı, S., İnal-İnce, D., Boşnak-Güçlü, M., Karabulut, E., & Tokgozoglu, L. (2010). International physical activity questionnaire: reliability and validity of the Turkish version. Perceptual and Motor Skills, 111(1), 278-284. https://doi.org/10.2466/06.08.PMS.111.4.278-2
• Souza, A.L.K., Santos, L.P.D., Rech, C.R., Rodriguez-Añez, C.R., Alberico, C., Borges, L.J., & Fermino, R.C. (2022). Barriers to physical activity among adults in primary healthcare units in the National Health System: A Cross-sectional study in Brazil. Sao Paulo Medical Journal, 140(5), 658-667. https://doi.org/10.1590/1516-3180.2021.0757.R1.20122021
• Söner, O., & Kartol, A. (2022). Covid-19 salgınına yakalanmayan yetişkinlerin bilinçli farkındalık, depresyon, anksiyete ve stres düzeyleri arasındaki ilişkiler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 21(84), 1811-1825. https://doi.org/10.17755/esosder.1120296
• Strain, T., Wijndaele, K., Garcia, L., Cowan, M., Guthold, R., Brage, S., & Bull, F.C. (2020). Levels of domain-specific physical activity at work, in the household, for travel and for leisure among 327 789 adults from 104 countries. British Journal of Sports Medicine, 54(24), 1488–1497. https://doi.org/10.1136/bjsports-2020-102601
• Şahin, T. (2018). Adıyaman il merkezinde 15-49 yaş kadınlarda obezite sıklığı, fiziksel aktivite düzeyi ve sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Yayımlanmış Doktora tezi, Erciyes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı, Kayseri.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (1996). Using multivariate statistics (3rd ed.). HarperCollins College Publishers.
• Tajima, T., Harada, K., Oguma, Y., & Sawada, S.S. (2022). Current status of awareness, knowledge, beliefs, and behavioral intentions regarding the Japanese physical activity guidelines and their relationship with physical activity and sedentary behavior. Nihon Koshu Eisei Zasshi, 69(10), 790-804. https://doi.org/10.11236/jph.21-150
• Uçar, D.E. (2019). Engelli bireylerin fiziksel aktiviteye katılımında algıladıkları kısıtlayıcıların incelenmesi. Yayımlanmış Yüksek Lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı, Eskişehir.
• Vieira, W.O., Ostolin, T.L.V.D.P., Simões, M.D.S.M.P., Proença, N.L., & Dourado, V.Z. (2022). Profile of adults users of smartphone applications for monitoring the level of physical activity and associated factors: A cross-sectional study. Frontiers in Public Health, 10, Article e966470. https://doi.org/10.3389/fpubh.2022.966470
• Women's Sports Foundation, (2016). Women's sports foundation report summary, 2016. (Access date: 12.04.2023). Access address: https://www.womenssportsfoundation.org/wp-content/uploads/2016/08/herlife- depends-on-it-3_womens-health.pdf
• World Health Organization, (2013). (WHO) Global action plan for the prevention and control of noncommunicable diseases 2013–2020. Acces date: 12.05.2023, Access adress: https://apps.who.int/gb/ebwha/pdf_files/WHA66/A66_R10-en.pdf?ua=1
• World Health Organization, (2016). Prevalence of insufficient physical activity, 2016. (Access date: 10.04.2023). Access address: https://www.who.int/gho/ncd/risk_factors/physical_activity/en/
• World Health Organization, (2022). Global status report on physical activity, 2022. (Access date: 14.04.2023), Access address: https://www.who.int/teams/health-promotion/physical-activity/global-status-report-on-physical-activity-2022
• Yüce, G. E., & Muz, G. (2021). COVID-19 pandemisinin yetişkinlerin diyet davranışları, fiziksel aktivite ve stres düzeyleri üzerine etkisi. Çukurova Medical Journal, 46(1), 283-291. https://doi.org/10.17826/cumj.794585
• Zavala, G.A., Ainscough, T.S., & Jimenez-Moreno, A.C. (2022). Barriers to a healthy diet and physical activity in Mexican adults: Results from the mexican health and nutrition survey. Nutrition Bulletin, 47(3), 298-306. https://doi.org/10.1111/nbu.12568
• Zenu, S., Abebe, E., Reshad, M., Dessie, Y., Debalke, R., & Berkessa, T. (2023). Non-adherence to the World Health Organization's physical activity recommendations and associated factors among healthy adults in urban centers of Southwest Ethiopia. PLOS Global Public Health, 3(1), e0001451. https://doi.org/10.1371/journal.pgph.0001451
• Zümbül, S. (2021). Bilinçli farkındalık temelli bilişsel terapi: bir inceleme çalışması. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 155-194.