Osmanlı Toplumu’nda Aile: Rodoscuk Örneği (1785-1810)

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 318 - 335, 15.12.2020

Pınar Doğanay

https://doi.org/10.38000/juhis.820390

Öz

Toplumun en küçük yapı taşını oluşturan “aile”, toplumlarda meydana gelen maddi ve manevi değişim ve dönüşümlerin etki ve sonuçlarının net olarak gözlenebildiği kurumların başında gelmektedir. Bu bağlamdan yola çıkarak Rodoscuk örneği üzerinden Osmanlı toplumunda aile kurumunun incelendiği bu çalışmada; on sekizinci yüzyılın son çeyreği ve on dokuzuncu yüzyılın ilk çeyreğinde Rodoscuk’taki aile hayatı üzerinde durulmuştur. “1785-1810” yıllarına ait altı adet Rodoscuk Şer’iye Sicilinin ana kaynak olarak kullanıldığı bu çalışmada; ilk olarak Rodoscuk’taki aile yapısı; aile tipleri, hâkimiyet esası, eş sayıları bakımından ayrı ayrı incelenmiş ardından aile kurumunun temel dinamikleri olan evlilik, boşanma, nafaka, miras ve vesâyet gibi konulara değinilmiştir. Yapılan çalışmada; mevcut yerleşim yerinde bulunan Müslim ve Gayrimüslim tebaanın aile yaşantılarında pek çok yönden benzerlik olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rodoscuk, Toplum, Aile, Evlilik, Boşanma

Family in the Ottoman Society: The Sample of Rodoscuk (1785-1810)

Öz

The concept of family, which is the smallest structure of society, is one of the leading institutions in which the effects and results of material and spiritual changes and transformations in societies can be clearly observed. Starting from this context, this study, which examines the family institution in the Ottoman society through the example of Rodoscuk, emphasizes the family life in Rodoscuk in the last quarter of the eighteenth century and the first quarter of the nineteenth century. In this study six records of Rhodoscuk sharia registers belonging to the years "1785-1810" are used as the main source; first of all, family structure in Rodoscuk; family types, sovereignty principle, number of spouses were examined separately and then the basic dynamics of the family institution such as marriage, divorce, alimony, inheritance and testament are touched. In the study; it has been determined that there are many similarities in family life of Muslim and non-Muslim subjects in the current settlement.

Anahtar Kelimeler

Rodoscuk, Society, Family, Marriage, Divorce

Kaynakça

• [1] Rodoscuk Şer’iye Sicili (RŞS): Sicil No: 1697, 1701, 1704, 1708, 1710, 1717.
• [2] Salnâme-i Vilâyet-i Edirne (EVS): No: 1309, nr. 351; 1310, nr. 656; 1319, nr. 346.
• [3] Acar, H. İbrahim (2010), “Talâk” TDV İslâm Ansiklopedisi, C.39, İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi Yayınları, ss, 496-500.
• [4] Akbulut, Merve (2019), Rodosçuk’ta Sosyal Ve Ekonomik Hayat: 17. Yüzyıl Başları (Şer’iyye Sicillerine Göre)”, Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırma Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
• [5] Aydın, M. Akif (1986), “Osmanlı Hukukunda Kazâi Boşanma “Tefrik” Osmanlı Araştırmaları, Cilt 5, Sayı 5, ss,1-12.
• [6] Bardakoğlu, Ali (2013), “Vesâyet” TDV İslâm Ansiklopedisi, C.43, İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi Yayınları, İstanbul 2013, ss, 66-70.
• [7] Bilgin, Arif ve Bozkurt, Fatih (2010), “Bir Malî Gelir Kaynağı Olarak Vârissiz Ölenlerin Terekeleri ve Beytülmâl Mukataaları” Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 20, ss,1-31.
• [8] Cin, Halil (1988), Eski Hukukumuzda Boşanma, Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.
• [9] Çakır, İbrahim Ethem (2012), “Osmanlı Toplumunda Eş ve Çocuk Sayısı, Statü, Servet: 1671-1678 Sofya Örneği”, OTAM, Cilt, 31, Sayı 31, ss, 41-60.
• [10] Çelebi, E. (2011), Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, VIII/II, Kahraman, A. (Haz.) İstanbul: YKY.
• [11] Çevik, Hikmet (1949), Tekirdağ Tarihi Araştırmaları, İstanbul: Ahmet Saim Basımevi.
• [12] Değerli, Ayşe (2018), “Kadı Sicilleri Işığında Osmanlı’da Aile: Kayseri Örneği (1608-1656), Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 21, Sayı 39, ss, 469-488.
• [13] Demirel, Ömer, Gürbüz, Adnan, Taş, Muhiddin (1992)., “Osmanlılarda Ailenin Demografik Yapısı”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi-I, Ankara: Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• [14] Doğanay, Pınar (2020), III. Selim Dönemi’nde Rodoscuk (1789-1808), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• [15] Ekin, Ümit ( 2009), “Osmanlı Toplumunda Sıkça Başvurulan Bir Boşanma Yöntemi: Muhâla’a” Sakarya Üniversitesi Uluslararası-Disiplinlerarası Kadın Çalışmaları Kongresi Bildirileri, C. III, ss. 119-129.
• [16] Ekin, Ümit (2009), “Rodosçuk Örneğinde XVII. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Mehr”, Hidayet Yavuz Nuhoğlu Armağanı, (Haz). İshak Keskin-Muhammet Hanefi Kutluoğlu-S. Serap Kurbanoğlu, İstanbul: Pamuk Yayıncılık.
• [17] Ekin, Ümit, (2013), “17. Yüzyılın Sonlarında Rodosçuklu Ailelerin Sahip Oldukları Çocuk Sayıları”, Türk Tarihinde Balkanlar, C. I, (Ed). Zeynep İskefiyeli-M. Bilal Çelik-Serkan Yazıcı, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Balkan Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları.
• [18] Erbay, Celal (2006), “Nafaka”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.32, İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi Yayınları, ss, 282-285.
• [19] Ertaş, Fatih Ç. ve Şişman, Bülent (2013), “XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Osmanlı’da Tereke Uygulaması ve Muhasebesi Sosyo Ekonomik Yapıya ve Miras Hukukuna Etkileri” Muhasebe ve Finans Araştırmaları Dergisi, Cilt 4, Sayı 4, ss, 197-222.
• [20] Faroqhi, Suraiya (2005), Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam-Ortaçağdan Yirminci Yüzyıla, İstnabul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• [21] Gökbilgin, M. T. (2007), XV. ve XVI. Asırda Edirne ve Paşa Livası / Vakıflar-Mülkler-Mukataalar, İstanbul: İşaret Yayınları.
• [22] Göktepe, K. (2012). “Tekirdağ Sancağı’nda Tarımsal Yapı (1840-1914)”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• [23] Gümrükçüoğlu, Saliha Okur (2013), “İslam Aile Hukukunda Kadının Mehir Hakkına Toplumun Bakış Açısı Üzerine Bir Değerlendirme”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 17, Sayı 4, ss, 223-256.
• [24] Gürhan, Veysel (2017), “18. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Kadın ve Hukuk: Amid Mahkemesi’nde Kadınların Hak Arama Süreçlerine Dair Bazı Değerlendirmeler”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, ss,1644-1664.
• [25] Inciciyan, L., Andreasyan, H. D. (1976), “Osmanlı Rumelisi’nin Tarih ve Coğrafyası”, GDAAD, 4(5), 135-136.
• [26] Kavuncu, Mualla (1999), “Osmanlı’da Aile ve Kadın”, Dinî Araştırmalar Dergisi, Cilt 2, Sayı 4, ss, 143-168.
• [27] Kazak, Zübeyde T (2003), XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Şer’iyye Scillerine Göre Karahisar-ı Sahib Sancağı, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• [28] Kıvrım, İsmail (2011), “17. yüzyılda Osmanlı Toplumunda Boşanma Hadiseleri (Ayıntâb Örneği; Talâk, Muhâla‘a ve Tefrîk )”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 10, Sayı 1, ss, 371-400.
• [29] Koçak, Zülfiye (2018), “Osmanlı Toplumunda Zimmî Kadınların Kadı Mahkemelerini Kullanma Pratiği: Vidin Örneği (1700-1750)”, Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt 7, Sayı 1, , ss, 167-210.
• [30] Mavridis, A. D. (2017), İstanbul’dan Tekirdağ’a Çağdaş Yunan Kimliğinin Arayışında, Tekirdağ: Süleymanpaşa Belediyesi Yayınları.
• [31] Montagu, Mary (2018), Şark’tan Mektuplar, (çev. Selçuk Ünlü), Konya: Palet Yayınları.
• [32] Muşmal, Hüseyin ve Gürbüz İrem (2018), “Osmanlı’da Vasîlik Kurumu: Konya Örneği”, Turkish Studies History, Cilt 13, Sayı 16, ss, 199-236.
• [33] Ortaylı, İlber (2006), Osmanlı Toplumunda Aile, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• [34] Özaba, Fatma (2018), “Osmanlı Mahkemelerinde Rodoscuklu (Tekirdağlı) Kadınlar”, ABAD, 1(2), ss. 159-173.
• [35] Özcan, Tahsin (2005), “Muhallefât”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.30, İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi Yayınları, ss, 406-407.
• [36] Özturan, Seda Saraç (2018), “19. Yüzyılın Son Çeyreğinde Osmanlı Mahkemelerinde Vasi Tayini”, VAKANÜVİS Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, ss, 238-255.
• [37] Serez, M. (2014), Tekirdağ Tarihi Coğrafyası ve Araştırmaları II, Odalar ve Dernekler, Ankara: Dönmez Ofset.
• [38] Şahiner, Yakup (2018), Rodosçuk’ta Gayrimüslimler 1640-48 (Şer’iyye Sicilleri Göre), Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
• [39] Tabakoğlu, Ahmet (1992), “Osmanlı Toplumunda Aile”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi-I, Ankara: Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• [40] Turan, Refik (1992), “Osmanlıların Kuruluş Yıllarında Türk Ailesi”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi-I, Ankara: Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• [41] Yediyıldız, Bahattin (1994), “Osmanlı Toplumunda Aile”, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, C. I, (Ed). Ekmeleddin İhsanoğlu, İstanbul: IRCICA Yayınları.