Tevfik Ubud Efendi’nin Hint İslam Cemiyeti Adına Kurtuluş Savaşı’na Mali Yardım Adı Altında Casusluk Faaliyetleri

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 107 - 128, 25.06.2022

Abdullah Erdoğan

https://doi.org/10.38000/juhis.1121938

Öz

Osmanlı Devleti 1914-1918 yılları arasında yaşanan Birinci Dünya Savaşı’ndan mağlup olarak ayrılmış, 30 Ekim 1918 tarihinde Mondros Ateşkes Antlaşması’nı imzalamıştır. Mustafa Kemal Paşa’nın 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkmasıyla Kurtuluş Savaşı fiili olarak başlamıştır. Türk milletinin bağımsızlık mücadelesini yürütmek, o günün şartları göz önünde tutulduğunda hiç de kolay olmamıştır. Kurtuluş Savaşı’nın mali yükünü karşılamak için iç ve dış kaynaklardan gelebilecek yardımlara ihtiyaç duyulmuştur. Türk milletinin bağımsızlığına gölge düşürmeyecek şekilde dış kaynaklardan yardım alınmasına karar verilmiştir. Dış kaynaklardan biri olan Hint Müslümanları “Hint İslam Cemiyeti” olarak Kurtuluş Savaşı’na maddi destek sağlayacaklarını Ankara Hükümetine bildirmişlerdir.

Hint İslam Cemiyeti adına Türkiye’ye geldiğini ifade eden Tevfik Ubud Efendi, Ankara’ya gelmek ve Mustafa Kemal Paşa ile doğrudan görüşmek istediğini bildirmiştir. Tevfik Ubud Efendi gelirken yanında üç milyon rublelik bir çek getirdiğini Harbiye Nazırlığı görevlilerine söylemiştir. İlerleyen dönemde farklı miktarlarda yine Hint İslam Cemiyeti adına para yardımında bulunacağını ifade etmiştir. Uzun süren savaşlar sonunda hayli yıpranmış Türk maliyesi için o dönemde bu destek önemli bir yer tutmaktadır. Mustafa Kemal Paşa Mersin’e gelen Tevfik Ubud Efendi’nin Ankara’ya gönderilmesi için yetkililere gereken emirleri vermiştir. Tevfik Ubud Efendi getirdiğini söylediği üç milyon rublelik çeki ve ifade ettiği diğer paraların hiçbirini Ankara Hükümetine teslim etmemiştir. Çeşitli kaynaklarda Hint İslam Cemiyeti’nin Kurtuluş Savaşı’na mali destekte bulunduğu yer almaktadır. İncelediğimiz arşiv belgelerinde daha önce ifade edilen miktarların yer aldığını; ancak yine aynı arşiv belgelerinde söz konusu edilen miktarların Ankara Hükümeti’ne teslim edilmediği anlaşılmaktadır.

Mustafa Kemal Paşa cumhuriyetin ilanından sonra kaleme aldığı Nutuk adlı eserinde 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktığı andan 1927 yılına kadar yaşananları belgeleriyle tarihe not düşmesine rağmen Hint İslam Cemiyeti’nden para geldiğine dair hiçbir bilgi ve belgeye yer vermemiştir. Hint İslam Cemiyeti adına mali yardımda bulunacağını söyleyen Tevfik Ubud Efendi yargılamalar sonunda Fransızlar namına casusluk yaptığını itiraf etmiştir. Yapılan araştırmalar sonunda da Tevfik Ubud Efendi’nin Hint İslam Cemiyeti üyesi olmadığı anlaşılmıştır. Bu çalışmada arşiv belgelerinden ve birinci el kaynaklardan faydalanılarak Hint İslam Cemiyeti’nden Kurtuluş Savaşı’na mali yardım yapılıp yapılmadığı incelenecektir. ATASE arşiv belgelerinden temin ettiğimiz Tevfik Ubud Efendi dosyası çalışmamıza temel teşkil edecektir.

Anahtar Kelimeler

Kurtuluş Savaşı, Tevfik Ubud Efendi, Hint İslam Cemiyeti, Mali Yardımlar, Casusluk

Espionage Activities of Tevfik Ubud Efendi in the Name of Financial Assistance to the War of Independence on behalf of the Indian-Islamic Society

Öz

The Ottoman Empire was defeated in the First World War between 1914-1918 and signed the Armistice of Mudros on 30 October 1918. The War of Independence actually started with Mustafa Kemal Pasha's landing in Samsun on 19 May 1919. It was not easy to carry out the independence struggle of the Turkish nation, considering the conditions of that day. Various remedies, including internal and external resources, were sought to meet the financial burden of the War of Independence. It was decided to receive assistance from foreign sources in a way that would not overshadow the independence of the Turkish nation. Indian Muslims, one of the external sources, declared to the Ankara Government that they would provide financial support to the War of Independence as the "Indian Islamic Society".

Expressing that he came to Turkey on behalf of the Indian-Islamic Society, Tevfik Ubud Efendi stated that he wanted to come to Ankara and meet with Mustafa Kemal Pasha directly. Tevfik Ubud Efendi told the officials of the Ministry of War that he had brought a check for three million rubles with him. He stated that he would donate money in different amounts on behalf of the Indian-Islamic Society in the future. At that time, this support had an important place for the Turkish finance, which was very worn out at the end of the long wars. Mustafa Kemal Pasha gave the necessary orders to the authorities to send Tevfik Ubud Efendi, who had come to Mersin, to Ankara. Tevfik Ubud Efendi did not deliver the three million-ruble check that he said he brought, and none of the other money he expressed, to the Ankara Government. In various sources, it is stated that the Indian-Islamic Society provided financial support to the War of Independence. It is understood that the previously stated amounts were included in the archive documents we examined, but the amounts mentioned in the same archive documents were not delivered to the Ankara Government.

Mustafa Kemal Pasha, in his work called Nutuk, which he wrote after the proclamation of the republic, did not include any information or document about the money coming from the Indian Islamic Society, although the documents of what happened from the time he went to Samsun on 19 May 1919 until 1927 were recorded in history. Tevfik Ubud Efendi, who said that he would provide financial aid on behalf of the Indian Islamic Society, admitted that he was spying on behalf of the French at the end of the trials. As a result of the researches, it was understood that Tevfik Ubud Efendi was not a member of the Indian-Islamic Society. In this study, it will be examined whether financial aid was given to the War of Independence from the Indian-Islamic Society by making use of archival documents and first-hand sources. The Tevfik Ubud Efendi file, which we obtained from ATASE archive documents, will form the basis of our study.

Anahtar Kelimeler

War of Independence, Tevfik Ubud Efendi, Indian Islamic Society, Financial Aid, Spy.

Kaynakça

• [1] Akşin, Sina (2019), İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele IV Savaş ve Etnik Temizlik Yumuşatılmış Sevr Dönemi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• [2] Altuncuoğlu, Neslihan (2021), “Ulusal Basın Ekseninde Atatürk Dönemi Öğrenci Hareketleri: Vagon-li Olayı Örneği”, Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, C. 17, sayı 38, Haziran. (5713-5734).
• [3] Armaoğlu, Fahir (1999), 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (Cilt 1-2: 1914-1995), Alkım Yayınevi, İstanbul.
• [4] ATASE; Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt ve Denetleme Başkanlığı Arşivi, A/ 1/1, D/ 164, F/ 10.
• [5] ATASE, A/4282, D/8, F/3.
• [6] ATASE, A/4282, D/8, F/3-1.
• [7] ATASE, A/4282, D/8, F/3-10.
• [8] ATASE, A/4282, D/8, F/3-11.
• [9] ATASE, A/4282, D/8, F/3-12.
• [10] ATASE, A/4282, D/8, F/3-13.
• [11] ATASE, A/4282, D/8, F/3-14.
• [12] ATASE, A/4282, D/8, F/3-15.
• [13] ATASE, A/4282, D/8, F/3-16.
• [14] ATASE, A/4282, D/8, F/3-17.
• [15] ATASE, A/4282, D/8, F/3-18.
• [16] ATASE, A/4282, D/8, F/3-19.
• [17] ATASE, A/4282, D/8, F/3-2.
• [18] ATASE, A/4282, D/8, F/3-20.
• [19] ATASE, A/4282, D/8, F/3-21.
• [20] ATASE, A/4282, D/8, F/3-22.
• [21] ATASE, A/4282, D/8, F/3-23.
• [22] ATASE, A/4282, D/8, F/3-24.
• [23] ATASE, A/4282, D/8, F/3-25.
• [24] ATASE, A/4282, D/8, F/3-26.
• [25] ATASE, A/4282, D/8, F/3-28.
• [26] ATASE, A/4282, D/8, F/3-29.
• [27] ATASE, A/4282, D/8, F/3-3.
• [28] ATASE, A/4282, D/8, F/3-30.
• [29] ATASE, A/4282, D/8, F/3-31.
• [30] ATASE, A/4282, D/8, F/3-32.
• [31] ATASE, A/4282, D/8, F/3-33.
• [32] ATASE, A/4282, D/8, F/3-34.
• [33] ATASE, A/4282, D/8, F/3-35.
• [34] ATASE, A/4282, D/8, F/3-36.
• [35] ATASE, A/4282, D/8, F/3-37.
• [36] ATASE, A/4282, D/8, F/3-38.
• [37] ATASE, A/4282, D/8, F/3-39.
• [38] ATASE, A/4282, D/8, F/3-4.
• [39] ATASE, A/4282, D/8, F/3-40.
• [40] ATASE, A/4282, D/8, F/3-41.
• [41] ATASE, A/4282, D/8, F/3-42.
• [42] ATASE, A/4282, D/8, F/3-43, s. 5.
• [43] ATASE, A/4282, D/8, F/3-43, s.3.
• [44] ATASE, A/4282, D/8, F/3-43, s.4.
• [45] ATASE, A/4282, D/8, F/3-44.
• [46] ATASE, A/4282, D/8, F/3-45.
• [47] ATASE, A/4282, D/8, F/3-46.
• [48] ATASE, A/4282, D/8, F/3-47.
• [49] ATASE, A/4282, D/8, F/3-48.
• [50] ATASE, A/4282, D/8, F/3-49.
• [51] ATASE, A/4282, D/8, F/3-5.
• [52] ATASE, A/4282, D/8, F/3-50.
• [53] ATASE, A/4282, D/8, F/3-51.
• [54] ATASE, A/4282, D/8, F/3-52.
• [55] ATASE, A/4282, D/8, F/3-53.
• [56] ATASE, A/4282, D/8, F/3-54.
• [57] ATASE, A/4282, D/8, F/3-55.
• [58] ATASE, A/4282, D/8, F/3-56.
• [59] ATASE, A/4282, D/8, F/3-57.
• [60] ATASE, A/4282, D/8, F/3-59.
• [61] ATASE, A/4282, D/8, F/3-6.
• [62] ATASE, A/4282, D/8, F/3-60.
• [63] ATASE, A/4282, D/8, F/3-61.
• [64] ATASE, A/4282, D/8, F/3-62.
• [65] ATASE, A/4282, D/8, F/3-63.
• [66] ATASE, A/4282, D/8, F/3-64.
• [67] ATASE, A/4282, D/8, F/3-7.
• [68] ATASE, A/4282, D/8, F/3-8.
• [69] ATASE, A/4282, D/8, F/3-9.
• [70] Atatürk, Mustafa Kemal (2013), Nutuk, Haz. Zeynep Korkmaz, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
• [71] Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III (1989), C. I, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
• [72] Bayur, Hikmet (1990), Atatürk Hayatı ve Eseri Doğumundan Samsun’a Çıkışına Kadar, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
• [73] Belen, Fahri (1973), 20nci Yüzyılda Osmanlı Devleti, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• [74] Cumhuriyet Gazetesi, 1 Nisan 1937.
• [75] Dokuyan, Sabit (2021), “Tekkelerin Kapatılması ve Tasfiye Süreci (1925-1938)”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, S. 98, Yaz 2021. (217-244).
• [76] Gültekin, Aysun (2009), Milli Mücadele Döneminde Hindistan Müslümanları ile Ankara Hükümetleri Arasındaki Münasebetler (1918-1924), Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• [77] Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 9 Nisan 1926.
• [78] Hussain, Fida (2012), Hindistan Matbu’atında Türk Kurtuluş Savaşı Ve İnkılâbı, Ankara Üniversitesi, Ankara, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• [79] Kansu, Mazhar Müfit (2019), Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, C. 2, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• [80] Keskin, Mustafa (1991), Hindistan Müslümanları’nın Milli Mücadele’de Türkiye’ye Yardımları (1919-1923), Erciyes Üniversitesi Yayınları No: 21, Kayseri.
• [81] Kınross, Lord (2013), Atatürk Bir Milletin Yeniden Doğuşu, Çev. Necdet Sander, Altın Kitaplar, İstanbul.
• [82] Kişi, Şule Sevinç (2020), “Hint Müslümanlarının Osmanlı Devleti ve Türkiye’ye Yardımları (1911-1923)”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 16, S. 32, Güz 2020. (747-777).
• [83] Kocatürk, Utkan (2017), Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
• [84] Lewıs, Bernard (1988), Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çev. Metin Kıratlı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• [85] Mango, Andrew (2012), Atatürk Modern Türkiye’nin Kurucusu, Çev. Füsun Doruker, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• [86] Müderrisoğlu, Alptekin(2013), Kurtuluş Savaşı’nın Mali Kaynakları, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
• [87] Sarıhan, Zeki(1993), Kurtuluş Savaşı Günlüğü I, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• [88] Selek, Sabahattin (2010), Anadolu İhtilali, C. 1, Kastaş Yayınevi, İstanbul.
• [89] Soyak, Hasan Rıza (2019), Atatürk’ten Hatıralar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• [90] Sürmeneli, Serpil (1998), Milli Mücadele’de Tekâlif-i Milliye Emirleri, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
• [91] Şahin, H. Hilal (2019), “Osmanlı Devleti ile Hindistan Müslümanlarının Tarihi Bağı ve “Hindistan Hilafet Harekâtı””, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sonbahar 2019, sayı 24. (731-754).
• [92] Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), BOA, DH. İ. UM, 19-6/ 1-70/ 1.
• [93] Yaylagül, Gamze (2020), Atatürk Döneminde Türkiye İle Hint Müslümanları Arasındaki İlişkilerin Türk Basınına Yansımaları, Gazi Üniversitesi, Ankara, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• [94] Zürcher, Erık Jan (2018), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, Çev. Yasemin Saner, İletişim Yayınları, İstanbul.