H. 1259 ve H. 1260 Yıllarına Ait Nüfus ve Temettüat Defterlerine Göre Samakov Kazası Hoca Sefer Mahallesi

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 107 - 127, 26.06.2023

Pınar Doğanay

https://doi.org/10.38000/juhis.1250339

Öz

Nüfus ve temettüat defterleri tarih alanında yapılan çalışmaların başlıca kaynaklarındandır. Özellikle Osmanlı şehir tarihî çalışmalarında temel kaynak olarak kullanılan bu defter türleri, içeriğindeki kayıtlar sayesinde mevcut yerleşim yerinin demografik ve iktisadî yapısının anlaşılmasına olanak sağlamaktadır. Kişilerin ismi, yaşı, fiziksel özellikleri, meslek bilgileri, mal varlıkları, ödedikleri vergi miktarı gibi bir dizi bilginin yer aldığı bu defter türlerinde, aynı zamanda şehir ve kırsal alandaki tarım alanlarının miktarı, ekili ve dikili araziler ile ürün çeşitleri hakkında da bilgi edinilebilmektedir. Genel itibariyle ayrı birer çalışma konusu olarak ele alınan bu defterler, biraraya getirelerek incelendiğinde, ortaya çıkan sonuçlar daha kapsamlı ve detaylı olabilmektedir. Aynı zamanda bu iki defter türünün tek bir çatı altında incelenmesi, defterlerin mukayesesine imkân tanımakta ve bu sayede mevcut defterlerdeki eksik veya hatalı ifadelerin tespitini kolaylaştırmaktadır. Bu gerçeklikten hareketle Samakov Kazası Hoca Sefer Mahallesi nüfus ve temettüat defterlerinin incelendiği bu çalışmada, öncelikle defterlerdeki benzerlik ve farklılık oranı belirlenmiş ardından benzer kayıtlar üzerinden mahallenin demografik ve iktisadî yapısı üzerine bir çıkarım oluşturulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Samakov, Hoca Sefer Mahallesi, Nüfus Defteri, Temettuat Defteri, Şehir

According to Population and Dividend Books Samakov Country Hoca Sefer Neighborhood Between H. 1259 and H. 1260

Öz

The population and dividend registers are the main sources of city studies in the field of history. These types of registers using as many sources, especially in Ottoman studies allow the demographic and economic structure of current settlement to be understood thanks to the records in their content. It can be obtained information; such as name, age, physical characteristics, occupational information of people, their assets, amount of paid tax, information about amount of agricultural products in city and rural areas, cultivated and planted lands and product types. When these registers generally considered as a separate study subject are examined together, results can be more comprehensive and detailed. At the same time, examination of these two types of registers and thus facilities detection of missing or incorrect statements in existing registers. In this study Hodja Sefer neighbourhood of Samakov district which initially ratio of similarity and difference in these registers. After that it was tried to form an inference on demographic and economic of the neighbourhood through similar records.

Anahtar Kelimeler

Samakov, Hoca Sefer Neighbourhood, Population Register, Temettüat Register, City

Kaynakça

• [1] Adıyeke, Nuri (2000), “Temettuat Sayımları ve Bu Sayımları Düzenleyen Nizamname Örnekleri”, OTAM, S. 11(11). (769-823).
• [2] Akyel, Salih ve Savaş Sertel (2015), “Osmanlı Nüfus Defterlerinin Tarih Yazımındaki Yeri: 1840 Tarihli Çarsancak Kazası Gayrimüslim Nüfus Defteri Örneği”, Journal of History and Future, S. 1 (1). (78-98).
• [3] Bizbirlik Alpay ve Atar Zafer (2009), “XIX. Yüzyıl Osmanlı Tarihinde Temettuat Defterlerinin Yeri: Saruhan Sancağı Mütevelli Çiftliği Temettuat Defteri Örneği”, SAÜ Fen Edebiyat Dergisi, S. 11(1). (37-57).
• [4] Canova, Fulya. (2019), Temettuât Defterlerine Göre Samakov Kazasının Sosyal ve İktisâdi Tarihi, Kırklareli Üniversitesi, Kırklareli. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• [5] Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Samakov Nüfus Defteri, Defter Katalog No: 6150.
• [6] Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Samakov Nüfus Defteri, Defter Katalog No 6151.
• [7] Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Samakov Nüfus Defteri, Defter Katalog No 6156.
• [8] Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Hoca Sefer Mahallesi Temettuat Defteri, Defter Katalog No: 11199.
• [9] Doğan, Aylin (2014), “Osmanlı İmparatorluğu’nda Modern Anlamda Yapılan İlk Nüfus Sayımı Verilerine Göre Antalya Kaleiçi Nüfusu Üzerine Demografik Bir İnceleme”, Mediterranean Journal of Humanities, S. 4/2. (71-88).
• [10] Doğanay, Pınar (2022), “1831 Tarihli Nüfus Sayımı Verileri Üzerinden Samakov Kazasının Demografik ve İktisadi Yapısının İncelenmesi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 74. (113-131).
• [11] Doğanay, Pınar (2022), “H. 1246/M. 1831 Tarihli Ve 6150-6151 Numaralı Nüfus Defterlerine Göre Samakov’da Müslüman Nüfus ve Yerleşim Yerleri”, Abant Sosyal Bilimler Dergisi, S. 22/2. (782-798).
• [12] Doğanay, Pınar (2022), “Samakov Kazasında Meskûn Müslüman Ahalinin Nüfus Kayıtları (1831)”, Bulut Dülek (Ed.), Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Uluslararası Araştırmalar XVI, Eğitim Yayınevi, İstanbul.
• [13] Durdu, Mustafa (2022), “Nüfus ve Temettüat Defterlerine Göre Çirmen Kazası Kovancılar ve Gölcük Köyleri (1844-45)”, Selçuk Türkiyat, sayı 55. (327-354).
• [14] Giz, Adnan (1970), “Samako Demir Madeni”, İstanbul Sanayi Odası Dergisi, S. 51. (15-16).
• [15] Güneş, Mehmet (2014), “Osmanlı Dönemi Nüfus Sayımları ve Bu Sayımları İçeren Kayıtlarının Tahlili”, Gazi Akademik Bakış, S. 8/15. (221-240).
• [16] Güran, Tevfik (1985), “Ondokuzuncu Yüzyıl Ortalarında Ödemiş Kasabasının Sosyo-Ekonomik Özellikleri”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, S. 41/1-4. (301-319).
• [17] Güran, Tevfik (2000), “19. Yüzyıl Temettüat Tahrirleri”, Halil İnalcık; Şevket Pamuk (Ed.), Osmanlı Devleti’nde Bilgi ve İstatistik, TC Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara.
• [18] Halaçoğlu, Yusuf (1994), “Dellâl”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 9, İstanbul.
• [19] İlter, Mustafa (2022), Sembolik Sermayenin İktisadi Dönüşümü: Batı Anadolu’da Gelir, Unvan ve Statü, BELGİ, S. 24 (2). (449-471).
• [20]Karal, Enver Ziya (1997), Osmanlı İmparatorluğu’nda İlk Nüfus Sayımı 1831, TC Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara.
• [21] Karpat, H. Kemal (2010), Osmanlı Nüfusu 1830-1914, Timaş Yayınları, İstanbul.
• [22] Kiel, Machiel (2009), “Samakov”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 36, İstanbul.
• [23]Korkmaz, Şerif (2017), II. Mahmud Döneminde Yapılan 1832 Tarihli Arazi ve Emlak Sayımı: Gelibolu Örneği, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, S. 22. (87-108).
• [24]Koyuncu, Aşkın (2014), Tuna Vilâyeti’nde Nüfus ve Demografi (1864-1877), Turkishb Studies, S. 9 (4). (675-737).
• [25]Kütükoğlu, Mübahat S (1995), “Osmanlı Sosyal ve İktisâdî Tarihi Kaynaklarından Temettü Defterleri”, Belleten, S. 59 /225. (395-412).
• [26]Metin, Rafet (2017), “1260-61/1844-45 Temettuat Kayıtları Işığında Çullu Köyünün Sosyal ve Ekonomik Yapısı”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 7/2. (409-424).
• [27] Özekmekçi, Mustafa Mesut (2020), İlk Osmanlı Nüfus Sayımları (1830-1850) ve İngiltere, Abd Nüfus Sayımları ile Mukayesesi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Manisa. (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• [28]Özekmekçi, Mustafa Mesut (2020), Bazı Osmanlı Nüfus Defterlerinde Mim (م) ve Çeşitli Harfler ile Özel İşaretlerin Kullanımına Dair, History Studies, S. 12 (6). (3057-3072).
• [29]Özekmekçi, Mustafa Mesut (2021), 1830’ların Nüfus Defterlerinden Hareketle Osmanlı’da Askere Alınacakların Tespiti, BELGİ, S. 22 (2). (747-770).
• [30]Tabakoğlu, Ahmet (2007), “Resim”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 34 İstanbul.
• [31] Tabakoğlu, Ahmet (2007), “Öşür”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 34 İstanbul.
• [32]Yıldırım, Bülent (2011), Osmanlı Devleti’nde Yapılan İlk Modern Nüfus Sayımına (1881/1882-1893) Göre Edirne’deki Ermeni Nüfusu, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, S. 1/2. (85-101).