Mobil Alışveriş Uygulamalarına Yönelik Davranışsal Niyetin ve Kullanım Davranışının UTAUT2 Modeli ile İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 68, 930 - 948, 01.11.2022

Serhat Karaoğlan

https://doi.org/10.19168/jyasar.1145101

Öz

Bu çalışmanın amacı Türkiye’de yer alan tüketicilerin mobil alışveriş uygulamalarına yönelik davranışsal niyetlerini, kullanım davranışlarını ve bu davranışları etkileyen faktörleri incelemektedir. Ölçümü yapabilmek amacıyla literatürde sıklıkla kullanılan UTAUT2 (Genişletilmiş Birleşik Teknoloji Kabulü ve Kullanımı Teorisi) modeli temel alınarak bir soru formu hazırlanmıştır. Mobil alışveriş uygulamalarının ücretsiz olması sebebiyle fiyat değeri faktörü hariç tutulmuştur. 2021 yılının ilk çeyreğinde çevrimiçi olarak sunulan soru formundan 604 adet kullanılabilir veri elde edilmiştir. Modeli test etmek için IBM SPSS AMOS programı aracılığıyla Yapısal Eşitlik Modeli uygulanmıştır. Elde edilen bulgulara göre performans beklentisi, çaba beklentisi, hedonik motivasyon ve alışkanlık boyutlarının davranışsal niyet üzerinde, kolaylaştırıcı koşullar, alışkanlık ve davranışsal niyet boyutlarının da kullanım davranışı üzerinde istatistiksel olarak anlamlı etkiye sahip oldukları görülmüştür. Sosyal etki ve kolaylaştırıcı koşullar faktörlerinin davranışsal niyet üzerindeki etkisi ise istatiksel olarak anlamlı bulunmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Mobil Alışveriş, Mobil Uygulamalar, Tüketici Davranışı, UTAUT2

Kaynakça

• Abed, Salma S. 2021. "Women Entrepreneurs’ Adoption of Mobile Applications for Business Sustainability." Sustainability 13 (21): 11627. Adanır, Gülgün Afacan ve Murat Çınar. 2021. "The ACCEPTANCE and Use of An Online Exam System by Online Learners: Implementation of The UTAUT Model." Sakarya University Journal of Education 11 (3): 412–430.
• Ajzen, Icek, Martin Fishbein, Sophie Lohmann, Dolores Albarracín. 2018. "The Influence of Attitudes on Behavior." The Handbook of Attitudes 197–255.
• Ajzen, Icek. 1991. "The Theory of Planned Behavior." Organizational Behavior and Human Decision Processes 50 (2): 179–211.
• Almarashdeh, Ibrahim, Ghaith Jaradat, Anmar Abuhamdah, Mutasem Alsmadi, Malik B Alazzam, Raed Alkhasawneh ve Ismaeil Awawdeh. 2019. "The Difference Between Shopping Online Using Mobile Apps and Website Shopping: A Case Study of Service Convenience." International Journal of Computer Information Systems and Industrial Management Applications 11: 151–160.
• Babin, Barry J., William R. Darden ve Mitch Griffin. 1994. "Work and/or Fun: Measuring Hedonic and Utilitarian Shopping Value." Journal of Consumer Research 20 (4): 644–656.
• Bandura, Albert. 1986. "Social Foundations of Thought and Action." Prentice-Hall, Inc.
• Biçer, Derya Fatma, Selçuk Yasin Yıldız ve Önder Kürşad Sarıtepe. 2019. "Mobil Alışveriş Uygulamaları Kullanan Bireylerin, Satın Alma Davranışları." Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 17 (3): 201–221.
• Brown, Susan A. ve Viswanath Venkatesh. 2005. "Model of Adoption of Technology in Households: A Baseline Model Test and Extension Incorporating Household Life Cycle." MIS Quarterly 29 (3): 399–426.
• Chopdar, Prasanta Kr, Nikolaos Korfiatis, V.J. Sivakumar ve Miltiades D. Lytras. 2018. "Mobile Shopping Apps Adoption and Perceived Risks: A cross-Country Perspective Utilizing The Unified Theory of Acceptance and Use of Technology." Computers in Human Behavior 86: 109–128.
• Compeau, Deborah R. ve Christopher A. Higgins. 1995. "Application of Social Cognitive Theory to Training for Computer Skills." Information Systems Research 6 (2): 118–143.
• Çelik, Kamil ve Ahmet Taş. 2021. "E-Ticarette Mobil Alışveriş Uygulamalarını Kullanmaya Devam Etme Niyetinin Araştırılması: Genişletilmiş Teknoloji Kabul Modeli." Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi 56 (3): 1997–2019.
• Dakduk, Silvana, Zuleima Santalla-Banderali ve Jose Ribamar Siqueira. 2020. "Acceptance of Mobile Commerce in Low-Income Consumers: Evidence from An Emerging Economy." Heliyon 6 (11): e05451.
• Davis, Fred D. 1989. "Perceived Usefulness, Perceived Ease of Use, and User Acceptance of Information Technology." MIS Quarterly 13 (3): 319–340.
• Davis, Fred D., Richard P. Bagozzi ve Paul R. Warshaw. 1992. "Extrinsic and Intrinsic Motivation to Use Computers in The Workplace." Journal of Applied Social Psychology 22 (14): 1111–1132.
• Demirbaş, Tolga, Adnan Gerçek, Filiz Giray, Mehmet Yüce ve Ayşe Oğuzlar. 2012. "Mükelleflerin E-Vergileme Sistemini Benimsemelerini Etkileyen Faktörlerin Analizi: Bursa Araştırması." Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 31 (1): 59–84.
• Durukal, Esma. 2020. "Müşterilerin Mobil Alışveriş Davranışının Utaut2 Modeli ile İncelenmesi." Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 11 (3): 870–887.
• Fishbein, Martin ve Icek Ajzen. 1975. Belief, Attitude, Intention, and Behavior: An Introduction to Theory and Research. Addison-Wesley, Reading, MA.
• Fong, Lawrence Hoc Nang, Long Wai Lam ve Rob Law. 2017. "How Locus of Control Shapes Intention to Reuse Mobile Apps for Making Hotel Reservations: Evidence from Chinese Consumers." Tourism Management 61: 331–342.
• Fornell, Claes ve David F. Larcker. 1981. "Evaluating Structural Equation Models with Unobservable Variables and Measurement Error." Journal of Marketing Research 18 (1): 39–50.
• Groß, Michael. 2015. "Exploring The Acceptance of Technology for Mobile Shopping: An Empirical Investigation Among Smartphone Users." The International Review of Retail, Distribution and Consumer Research 25 (2): 215–235.
• Hair, Joseph F. Jr., William C. Black, Barry J. Babin ve Rolph E. Anderson. 2014. Multivariate Data Analysis, 7th Edition, Pearson, USA. Hew, Jun-Jie, Voon-Hsien Lee, Keng-Boon Ooi ve June Wei. 2015. "What catalyses mobile apps usage intention: an empirical analysis." Industrial Management & Data Systems 115 (7): 1269–1291.
• Hung, Ming-Chien, Shih-Ting Yang ve Ting-Chu Hsieh. 2012. "An Examination of The Determinants of Mobile Shopping Continuance." International Journal of Electronic Business Management 10 (1): 29–37.
• Islam, Zahidul, Patrick Kim Cheng Low ve Ikramul Hasan. 2013. "Intention to Use Advanced Mobile Phone Services (AMPS)." Management Decision 51 (4): 824–838.
• Kaplan, Hatice Elanur ve Esen Gürbüz. 2021. "An Extended UTAUT2 Perspective-Determinants of Mobile Banking Use Intention and Use Behavior." Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 14 (1): 207–227.
• Kaplan, Hatice Elanur. 2018. "Examination of Factors Affecting Online Consumer Behavior from The Perspective of The Unified Theory of Acceptance and Use of Technology." Turkish Studies 13 (30): 203–212.
• Karaoğlan, Serhat ve Tülin Durukan. 2022. “Antecedents of The Mobile Shopping: A Scale Development and Validation.” International Journal of Contemporary Economics and Administrative Sciences.
• Kayıkçı, Pınar, Kudret Armağan ve Nil Esra Dal. 2019. "Mobil Alışveriş Uygulamaları Bildirimlerine Karşı Tüketici Tutumları Hakkında Bir Araştırma." İşletme Araştırmaları Dergisi 11 (3): 2040–2058.
• Kim, Mingyung, Jeeyeon Kim, Jeonghye Choi ve Minakshi Trivedi. 2017. “Mobile Shopping Through Applications: Understanding Application Possession and Mobile Purchase.” Journal of Interactive Marketing 39: 55–68.
• Kirakowski, Jurek ve Bozena Cierlik. 1998. "Measuring the usability of web sites." Proceedings of The Human Factors and Ergonomics Society Annual Meeting. Vol. 42. No. 4. Sage CA: Los Angeles.
• Knežević, Blaženka ve Mia Delić. 2017. "Young consumers’ Perception of Problems and Usefulness of Mobile Shopping Applications." Entrepreneurial Business and Economics Review 5(1): 43–58.
• Kwateng, Kwame Owusu, Kenneth Afo Osei Atiemo ve Charity Appiah. 2019. "Acceptance and Use of Mobile Banking: An Application of UTAUT2." Journal of Enterprise Information Management 32 (1): 118–151.
• Lariviére, Bart, Herm Joosten, Edward C. Malthouse, Marcel van Birgelen, Pelin Aksoy, Werner H. Kunz ve Ming-Hui Huang. 2013. “Value Fusion: The Blending of Consumer and Firm Value in The Distinct Context of Mobile Technologies and Social Media.” Journal of Service Management 24 (3): 268–293.
• Limayem, Moez, Sabine Gabriele Hirt ve Christy MK Cheung. 2007. "How habit Limits The Predictive Power of Intention: The Case of Information Systems Continuance." MIS Quarterly 31 (4): 705–737.
• Liu, Che-Hung, Tzu Chen, Santhaya Kittikowit, Tanaporn Hongsuchon ve Yi-Jing Chen. 2022. "Using Unified Theory of Acceptance and Use of Technology to Evaluate the Impact of a Mobile Payment App on the Shopping Intention and Usage Behavior of Middle-Aged Customers." Frontiers in Psychology 13: 830842.
• Marsh, Herbert W. ve Dennis Hocevar. 1985. "Application of Confirmatory Factor Analysis to The Study of Self-Concept: First-and Higher Order Factor Models and Their Invariance Across Groups." Psychological Bulletin 97 (3): 562–582.
• McLean, Graeme ve Alan Wilson. 2019. "Shopping in the Digital World: Examining Customer Engagement Through Augmented Reality Mobile Applications." Computers in Human Behavior 101: 210–224.
• Mendi, Başak ve Erhan Akyazı. 2016. "Kurumsal İletişim Aracı Olarak Web Bilişim Sistemlerinin Kullanılabilirliğinde Teknoloji Kabulü (Hastane Web Sitelerine Yönelik Bir Araştırma)." Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi 4 (1): 447–477.
• Moore, Gary C. ve Izak Benbasat. 1991. "Development of an Instrument to Measure The Perceptions of Adopting an Information Technology Innovation." Information Systems Research 2 (3): 192–222.
• Musa, Rosidah, Janiffa Saidon, Mior Harris Mior Harun, Ainul Azreen Adam, Dzarul Farhan Dzahar, Siti Safrina Haussain ve Wan Muinuddin Wan Lokman. 2016. "The Predictors and Consequences of Consumers’ Attitude Towards Mobile Shopping Application." Procedia Economics and Finance 37: 447–452.
• Natarajan, Thamaraiselvan, Senthil Arasu Balasubramanian ve Dharun Lingam Kasilingam. 2018. “The Moderating Role of Device Type and Age of Users on The Intention to Use Mobile Shopping Applications.” Technology in Society 53: 79–90.
• Oktal, Özlem. 2013. “Kullanıcıların Bilgi Sistemini Kabulünü Etkileyen Faktörlerin UTAUT Perspektifinden İncelenmesi.” H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 31 (1): 153–170.
• Oliveira, Tiago, Miguel Fariaa, Manoj Abraham Thomas, Ales Popovic. 2014. "Extending The Understanding of Mobile Banking Adoption: When UTAUT Meets TTF and ITM." International Journal of Information Management 34 (5): 689–703.
• San Martín, Héctor ve Ángel Herrero. 2012. "Influence of The User’s Psychological Factors on The Online Purchase Intention in Rural Tourism: Integrating Innovativeness to The UTAUT Framework." Tourism Management 33 (2): 341–350.
• Saprikis, Vaggelis, Giorgos Avlogiaris ve Androniki Katarachia. 2021. "Determinants of The Intention to Adopt Mobile Augmented Reality Apps in Shopping Malls Among University Students." Journal of Theoretical and Applied Electronic Commerce Research 16 (3): 491–512.
• Sarkar, Subhro, Arpita Khare ve Amrut Sadachar.2020. “Influence of Consumer Decision-making Styles on Use of Mobile Shopping Applications.” Benchmarking: An International Journal 27 (1): 1–20.
• Semiz, Buket Bora ve Tarık Semiz. 2021. "Examining Consumer Use of Mobile Health Applications by The Extended UTAUT Model." Business & Management Studies: An International Journal 9 (1): 267–281.
• Slade, Emma L., Yogesh K. Dwivedi, Niall C. Piercy ve Michael D. Williams. 2015. "Modeling Consumers’ Adoption Intentions of Remote Mobile Payments in the United Kingdom: Extending UTAUT with Innovativeness, Risk, and Trust." Psychology & Marketing 32 (8): 860–873.
• Soni, Manjari, Kokil Jain ve Bhawna Kumar. 2019. “Factors Affecting The Adoption of Fashion Mobile Shopping Applications.” Journal of Global Fashion Marketing 10 (4): 358-376.
• Söylemez, Cevat ve M. Ozan Karahan. 2020. "E-Hizmet Kalitesi ve Güvenin Mobil Uygulama Kullanma Memnuniyetine Etkisi." Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 34 (2): 555–575.
• Tan, Garry Wei-Han ve Keng-Boon Ooi. 2018. "Gender and Age: Do They Really Moderate Mobile Tourism Shopping Behavior?." Telematics and Informatics 35 (6): 1617–1642.
• Taylor, Shirley ve Peter A. Todd. 1995. "Understanding Information Technology Usage: A Test of Competing Models." Information Systems Research 6 (2): 144–176.
• Thompson, Bruce. 2000. “Ten Commandments of Structural Equation Modeling”, ed. L. Grimm ve P. Yarnold, Reading and Understanding More Multivariate Statistics içinde, American Psychological Association, Washington, 261–284.
• Thompson, Ronald L., Christopher A. Higgins ve Jane M. Howell. 1991. "Personal computing: Toward a conceptual model of utilization." MIS Quarterly 15 (1): 125–143.
• Ticaret Bakanlığı. 2022. Elektronik Ticaret Bilgi Sistemi (Etbis) 2021 Yılı Verileri.
• Toraman, Yavuz ve Cenk Arsun Yüksel. 2022. "COVID-19 Salgını Sürecinde Tüketicilerin Yeni Teknolojileri Benimsemelerinin Teknoloji Kabul Modeli (TKM) Çerçevesinde Temassız Teslimat Özelinde İncelenmesi: Mobil Uygulamalar Üzerine Bir Araştırma." Doğuş Üniversitesi Dergisi 23 (COVID-19 Özel Sayısı): 17–34.
• Uyar, Kumru ve Burcu Oralhan. 2019. "Tüketicilerin Süpermarket Tercih Kriterlerinin ve Mobil Uygulama Davranışlarının İncelenmesi." Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 17 (2): 27–52.
• Venkatesh, Viswanath, James YL Thong ve Xin Xu. 2012. "Consumer Acceptance and Use of Information Technology: Extending The Unified Theory of Acceptance and Use of Technology." MIS Quarterly 36 (1): 157–178.
• Venkatesh, Viswanath, Michael G. Morris, Gordon B. Davis ve Fred D. Davis. 2003. “User Acceptance of Information Technology: Toward a Unified View.” MIS Quarterly 27 (3): 425–478.
• Yahşi, Ömer ve Sinan Hopcan. 2021. "Reviewing The Structural Relationship Among the Technology Leadership, Technostress and Technology Acceptance of School Administrators." Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9 (6): 1781–1797.
• Yaman, Yılmaz. 2018. "Müşterilerin Mobil Alışveriş Kanalını Kullanma Niyetini Etkileyen Faktörler." Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi 10 (1): 1–27.
• Yang, Kiseol ve Hye‐Young Kim. 2012. "Mobile Shopping Motivation: An Application of Multiple Discriminant Analysis." International Journal of Retail & Distribution Management 40 (10): 778–789.
• Yıldız, Yiğit Kerem ve Hasan Dinçer. 2021. "Sağlık Çalışanlarının Bilgi Teknolojileri ve Yeniliklerine İlişkin Davranışsal Tutumunun Utaut-2 Teorisiyle İncelenmesi." Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 10 (4): 656–666.
• Zengin, Asude Yasemin ve Cihan Özkil. 2017. "Teknolojinin kabulü ve kullanımı faktörlerinin tüketicilerin mobil reklam kullanma niyetleri üzerindeki etkisi." İşletme Araştırmaları Dergisi 9 (4): 551–570.