DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETMENLERİNİN ÖĞRETİM MATERYALİ KULLANIM SÜREÇLERİNDE KARŞILAŞTIKLARI SORUNLAR

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 255 - 287, 30.06.2023

Tuncay Ceylan , Eyüp Şimşek

https://doi.org/10.46353/k7auifd.1274801

Cited By: 1

Öz

Öğretim materyalleri öğrenme ve öğretmeleri etkinleştirmek ve verimliliği artırmak için kullanılan her türlü araç gereç ve malzemelerdir. Din öğretiminde öğretim materyalleri kolay, kalıcı, ekonomik, somut ve etkileyici öğrenmelerin gerçekleşmesini, öğrenenlerin ilgi ve dikkatini çekerek öğrenme sürecine aktif katılmalarını sağlamakta ve öğretmenlere etkili bir din öğretimi ortamı tasarlama fırsatı sunmaktadırlar. Öğretmenler materyal tasarlama, hazırlama ve kullanma basamaklarından oluşan materyal kullanım süreçlerinde çeşitli sorunlarla karşılaşabilmektedirler. Bu süreçlerde karşılaşılan sorunlarsa kullanılan materyallerin etkisini azaltmakta, emek, maliyet ve zaman kaybına neden olmakta ve öğretmen, öğrenci, öğretim ortamı, fiziki ve finansal kaynaklar gibi eğitim sistemindeki öğelerin işlevini olumsuz yönden etkilemektedir. Buna göre öğretim materyalleriyle ilgili sorunların tespiti ve bu sorunlara yönelik çözüm önerilerinin geliştirilmesi etkili bir öğrenme öğretme sürecinin hazırlanmasına katkı sağlayacaktır. Bu öneme rağmen literatürde Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmenlerinin materyal kullanım yeterlikleri ve materyal kullanım durumları araştırılmışken öğretmenlerin materyal kullanım süreçlerinde karşılaştıkları sorunların neler olduğu, bu sorunların çeşit ve nedenlerinin neler olduğu konusunu inceleyen bir araştırma tespit edilememiştir. Bu hedef doğrultusunda hazırlanan çalışmanın amacı, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmenlerinin öğretim materyallerini kullanım süreçlerinde karşılaştıkları sorunları belirlemektir. Çalışma öğretmenlerin materyal tasarlama, hazırlama ve kullanma süreçlerinde hangi sorunlarla karşılaştıklarını, bu sorunların nedenlerini ve bu sorunlara yönelik çözüm önerilerini kapsamlı bir şekilde incelediği için literatüre katkı sağlayacaktır. Ayrıca çalışmada öğretmenlerin öğretim materyali kullanım süreçlerinde karşılaştıkları sorunlar araştırmacı gözlemleri ve katılımcı görüşleri birlikteliğinde irdelendiği için çalışma özgün bir özellik taşımaktadır. Bunlar da çalışmanın önemini ortaya koymaktadır. Çalışmada nitel yöntemlerden durum çalışması deseni kullanılmıştır. Çalışma, Bitlis il merkezinde amaçlı örneklem yöntemi kullanılarak çalışmaya gönüllü olarak katılan dokuz Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmeniyle yapılmıştır. Araştırma problemini derinlemesine analiz etmek için gözlemler altı ortaokulla sınırlandırılmıştır. Çalışmada veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme formu ve gözlem formu kullanılmıştır. Görüşmeler öğretmenlerle yüz yüze yapılmış, gözlemlerse öğretmenlerin görev yaptıkları sınıflarda/okullarda toplan 48 ders saatinde yapılmıştır. Görüşme ve gözlemlerden toplanan veriler önce transkript edilerek bilgisayar ortamına aktarılmış, daha sonra veriler üzerinde içerik analizi yapılmıştır. Ulaşılan bulgular ise tablo biçiminde sunulmuş ve yorumlanmıştır. Bulgularda, öğretmenlerin öğretim materyali kullanım süreçlerinde karşılaştıkları sorunlar: Materyal, okul, ders, öğrenci ve öğretmen temaları altında toplanmıştır. Materyal teması altında öğretmenlerin materyalleri temin edememeleri, kullanılan materyallerin tasarımsal ve donanımsal yetersizlikleri ve materyallerin yüksek maliyetli olmaları sorunları tespit edilmiştir. Okul teması altında okul imkânlarının yetersiz olması, okul idaresinin öğretim materyallerine ilgisiz kalması ve sınıfların kalabalık olması sorunları tespit edilmiştir. Ders teması altında ders saatlerinin az olması ve din öğretimi derslerinin soyut içerikli olması sorunları tespit edilmiştir. Öğrenci teması altında öğrencilerin öğretim materyallerine ilgisiz kalmaları, materyalleri amacı dışında kullanmaları, maddi durumlarının yetersiz olması ve öğretim materyallerini kutsal görmeleri sorunları tespit edilmiştir. Öğretmen teması altında ise öğretmenlerin öğretim materyallerine ilgisiz kalmaları, ders yüklerinin fazla olması, öğretim materyalleriyle ilgili iş birliği yapmada yetersiz kalmaları ve öğretim materyalleri hakkında bilgi/beceri eksiklikleri sorunları tespit edilmiştir. Araştırmada tespit edilen sorunlar da öğretim materyallerinden yeterli düzeyde verim sağlanamamasına, zaman, emek ve maliyet kaybına, öğrencilerin ilgi ve dikkatlerinin dağılmasına, sınıfta gürültü, ders dışı uğraş, düzensizlik gibi sınıf yönetimiyle ilgili çeşitli problemlerin çıkmasına neden olduğu söylenebilir. Sonuç olarak öğretmenlerin öğretim materyali kullanım süreçlerinde karşılaştıkları sorunların büyük çoğunluğunun, öğretmenlerin öğretim materyalleriyle ilgili bilgi, ilgi ve beceri eksikliklerinden kaynaklandığı söylenebilir. Bununla birlikte imkân eksikliği, maddi durum yetersizliği ve materyal niteliği gibi dışsal etkenlerin de öğretim materyalleriyle ilgili çeşitli sorunların ortaya çıkmasına neden olduğu söylenebilir. Araştırmada tespit edilen sorunların çözümüne yönelik Milli Eğitim Bakanlığı’na, üniversitelere, öğretmenlere ve araştırmacılara çeşitli öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, Öğretmen, Öğretim Materyalleri, Sorunlar

THE DIFFICULTIES FACED BY TEACHERS OF CULTURE AND ETHICS IN USING INSTRUCTIONAL MATERIALS DURING THE TEACHING PROCESS

Öz

Teaching materials are any tools and materials used to enhance learning and teaching and to increase efficiency. In religious education, teaching materials provide an opportunity for teachers to create an effective learning environment by facilitating easy, permanent, economical, concrete, and impactful learning experiences, capturing the attention and interest of learners and encouraging active participation in the learning process. Teachers may encounter various problems during the process of designing, preparing, and using teaching materials. These problems can reduce the effectiveness of the materials, cause labour, cost, and time losses, and negatively affect the function of educational system elements such as the teacher, student, teaching environment, and physical and financial resources. Therefore, identifying problems related to teaching materials and developing solutions to these problems will contribute to preparing an effective learning and teaching process. Despite this importance, while the literature investigates the material usage competencies and material usage situations of Religious Culture and Moral Knowledge teachers, a study examining the problems encountered by teachers in material usage processes, the types and reasons of these problems could not be identified. The study aims to investigate the challenges faced by teachers in creating and using teaching materials, along with their underlying causes and potential solutions. It takes a unique approach by combining researcher observations and teacher perspectives to provide a comprehensive analysis of the issue. Overall, the study's significance lies in its contribution to the existing literature on this topic. The case study design, which is a qualitative research method, was used in this study. The study was conducted with nine Religious Culture and Moral Knowledge teachers who were selected through purposive sampling in Bitlis city center. To analyze the research problem in depth, observations were limited to six middle schools. A semi-structured interview form and observation form were used as data collection tools. Interviews were conducted face-to-face with teachers, while observations were made during 48 class hours in the classrooms/schools. The data collected from the interviews and observations were transcribed and then subjected to content analysis. The findings were presented in table format and interpreted. Under the findings, the problems that teachers encounter when using teaching materials are categorized under material, school, lesson, student, and teacher themes. Under the material theme, teachers cannot obtain materials due to design and hardware deficiencies and high costs. Under the school theme, facilities are inadequate, the administration is indifferent to teaching materials, and classrooms are overcrowded. Under the lesson theme, religious education lessons have abstract content and limited hours. Under the student theme, it was identified that students are indifferent to teaching materials, use materials for purposes other than intended, have insufficient financial means, and consider teaching materials sacred. Under the teacher theme, it was identified that teachers are indifferent to teaching materials, have excessive workloads, are inadequate in collaborating on teaching materials, and knowledge/skill deficiencies regarding teaching materials. It can be said that the problems identified in the research cause the inadequate efficiency of the teaching materials, the loss of time, effort and cost, the distraction of students' interest and attention, and the emergence of various problems related to the classroom such as noise. In conclusion, it can be said that the majority of the problems encountered by teachers in the process of using teaching materials stem from their lack of knowledge, interest, and skills regarding these materials. However, external factors such as lack of resources, financial constraints, and material quality can also lead to various problems related to teaching materials. Various recommendations have been made to the Ministry of National Education, universities, teachers, and researchers regarding the solutions to the problems identified in the study.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Religious Culture and Moral Knowledge, Teacher, Educational Tools, Problems

Kaynakça

• Alkan, Cevat. Eğitim Ortamları. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları, 1979.
• Alkan, Cevat. Eğitim Teknolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık, 7. Basım, 2005.
• Aydın, M. Şevki. Din Dersi Öğretmenlerinin Pedagojik Formasyonları. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, 1996.
• Bilgin, Beyza - Selçuk, Mualla. Din Öğretimi Özel Öğretim Yöntemleri. Ankara: Gün Yayıncılık, 3. Basım, 1997.
• Binbaşıoğlu, Cavit. Genel Öğretim Bilgisi. Ankara: Binbaşıoğlu Yayınevi, 3. Basım, 1983.
• Binbaşıoğlu, Cavit. Öğretim Metodu ve Uygulama. Ankara: Binbaşıoğlu Yayınevi, 1974.
• Bloom, Benjamin S. İnsan Nitelikleri ve Okulda Öğrenme. çev. Durmuş Ali Özçelik. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1995. Basım, 1995.
• Creswell, John W. Araştırma Deseni Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. ed. Selçuk Beşir De-mir. Ankara: Eğiten Kitap Yayınlar, 3. Basım, 2017.
• Creswell, John W. Nitel Araştırma Yöntemleri Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Dese-ni. ed. Mesut Bütün - Selçuk Beşir Demir. Ankara: Siyasal Kitabevi, 4. Basım, 2018.
• Çakan, Zeki. Ortaokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitaplarının Öğretmen Görüşlerine Göre De-ğerlendirilmesi. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Çilenti, Kamuran. Eğitim Teknolojisi. Ankara: Kadıoğlu Matbaası, 1979.
• Dale, Edgar. Audio-Visual Methods İn Teaching. The United States Of America: The A Holt-Dryden Book Press, 1959.
• Demir, Ömer - Cesur, Fatma. “Dkab ve İhl Meslek Dersleri Öğretmenlerinin Derslerinde Kullandıkları Öğretim Teknolojileri-Materyaller ve Konuya İlişkin Görüşler”. Bayburt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10 (2019), 63-97.
• Doğdu, Süleyman - Arslan, Zülfikar. Eğitim Teknolojisi Uygulamaları ve Eğitim Araç Gereçleri. Ankara: Tek Işık Baskı, 1993.
• Erden, Münire. Öğretmenlik Mesleğine Giriş. İstanbul: Alkım Yayınları, 2001.
• Erden, Münire. Sınıf Yönetimi. İstanbul: Epsilon Yayıncılık, 2. Basım, 2005.
• Güneş, Adem. “DKAB Dersinde Teknolojik Materyal Kullanımı ve DKAB Öğretmenlerinin Teknolo-jik Materyal Kullanma Eğilimleri (Gaziantep İli Örneği)”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fa-kültesi Dergisi 16/1 (2012), 479-506.
• Hacıoğlu, Fatma - Alkan, Cevat. Öğretmenlik Uygulamaları Öğretim Teknolojisi. Ankara: Alkım Yayınevi, 1997.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• Kaya, Zeki. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Pegem A Yayıncılık, 2. Basım, 2006.
• Koç, Ahmet. “Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Öğretmenlerinin Öğretme-Öğrenme Sürecine İlişkin Yeterlikleri”. Türkiye’de Okullarda Din Öğretimi. ed. Recep Kaymakcan vd. 523-552. İstanbul: Dem Yayınları, 2011.
• Korkmaz, Mehmet. “Din Dersi Öğretmenlerinin Bir Öğretim Materyali Olarak Filmleri Kullanma Durumları”. Bilimname 2017/33 (2017), 35-66. https://doi.org/10.28949/bilimname.345561
• Korkmaz, Mehmet. Din Öğretimi Teknolojisi ve Materyal Geliştirme. Kayseri: Kimlik Yayınları, 4. Basım, 2018.
• Kumar, Ranjit. Araştırma Yöntemleri. ed. Ömay Çokluk. Ankara: Edge Akademi Yayınları, 3. Basım, 2011.
• Küçükahmet, Leyla. Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 2. Basım, 1986.
• MEB, Milli Eğitim Bakanlığı. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmeni Özel Alan Yeterlikleri”. Erişim 04 Ocak 2023. https://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_11/06160735_12-YYret-men_Yeterlikleri_KitabY_din_kYltYrY_ve_ahlak_bilgisi_YYretmeni_Yzel_alan_yeterlikleri_ilkYYretim__parYa_15.pdf, ts.
• MEB, Milli Eğitim Bakanlığı. “Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği”. Erişim 15 Aralık 2022. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=19942&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5. Okan, Kenan. Eğitim Teknolojisi. Ankara: Gül Yayın Evim, 1979.
• Öcal, Mustafa. Din Eğitimi ve Öğretiminde Metodlar. Ankara: TDV Yayınları, 1990
• Özdemir, Mustafa. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin DKAB Derslerinde Öğretim Materyali Hazırlama ve Kullanma Durumu. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Özdemir, Şuayip. “Ortaöğretimde Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Öğretmenlerin Yardımcı Ders Araç ve Gereçleri Kullanma Durumu”. Orta Dereceli Okullarda Yürütülen Din Eğitim-Öğretiminin Problemleri Sempozyumu. 166-188. Ankara: T.D.V. Yayın Matbaacılık, 1998.
• Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 7. Basım, 2011.
• Pekgöz, Müslim - Hancılar, Rifat. Eğitimde Görme ve İşitme Araçları. Ankara: Güvendi Matbaası, 2. Basım, 1972.
• Rıza, Enver Tahir. Eğitim Teknolojisi Uygulamaları 1. İzmir: Anadolu Matbaası, 4. Basım, 1997.
• Seferoğlu, Süleyman Sadi. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı. Ankara: Pegem Akademi Ya-yınları, 6. Basım, 2011.
• Smaldıno, Sharon E. vd. Eğitim Teknolojileri ve Öğrenme Araçları. çev. Asım Arı. Konya: Eğitim Yayı-nevi, 2015.
• Tutmaz, Abdulkerim. Ortaokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitaplarının Öğrencilerin Gelişim Düzeylerine Uygunluğu (5. ve 8. Sınıflar). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Uçar, Recep. Lise Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Programlarının Uygulanmasındaki Problemler. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1998.
• Uşun, Salih. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı-Tasarım-Seçim-Geliştirme-Kullanım-Yöntem-Değerlendirme-. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2006.
• Yalçı, Müslüm. Dkab ve Meslek Dersleri Öğretmenlerinin Akıllı Tahta Kullanma Becerileri (Diyarbakır Örneği). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Yalın, Halil İbrahim. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 8. Basım, 2003.
• Yaşlı, Muhammed Emin. Ortaöğretim Kurumları 9. ve 10. Sınıf Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Derslerin-de Nitelikli Materyal ve Verimliliğe Olan Etkisi (Konya İl Merkezi Örneği). Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Yelken, Tuğba Yanpar. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı. Ankara: Anı Yayınları, 11. Basım, 2012.
• Yeşilmen, Necmettin. Görme ve İşitme Yoluyla Eğitim Araçları. Ankara: Yüksek Teknik Öğretmen Okulu Matbaası, 1981.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 6. Basım, 2008.