Öğretmenlerin Kendini Sansürleme İsteği ile Toplumsal Cinsiyet Eşitliği, Örgütsel Dışlanma ve Engel Algıları Arasındaki İlişki

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 123 - 145, 30.06.2022

Ayhan Kandemir , Şenay Sezgin Nartgün

Öz

Bu araştırmada öğretmenlerin kendini sansürleme isteği algıları ile toplumsal cinsiyet eşitliği, örgütsel dışlanma ve örgütsel engel algıları arasındaki ilişki durumunun ortaya koyulması amaçlanmıştır. Araştırmada nicel yöntemlerden biri olan ilişkisel tarama yöntemi kullanılmış, veriler 2020-2021 eğitim öğretim yılında Bolu il genelinde kamuda çalışan ortaokul öğretmenlerinden toplanmıştır. Evrende yer alan 493 kişi araştırmaya dâhil edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre; öğretmenlerin kendilerini sansürleme algıları ile toplumsal cinsiyet eşitliği ve alt boyutları arasında düşük düzeyli negatif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Buna karşın öğretmenlerin kendini sansürleme algıları ile örgütsel engel, örgütsel dışlanma ve alt boyutları arasında ise düşük düzeyli pozitif yönlü anlamlı ilişkinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuçlar bağlamında öğretmenlerin örgütsel dışlanma ve örgütsel engel algılarında kendilerini sansürleme gereği duydukları görülmüş, okullarda demokratik çalışma ortamlarının oluşturulması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kendini Sansürleme, Öğretmen, Örgütsel Dışlanma, Örgütsel Engeller, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği

The Relationship Between Teachers' Wish for Self-Censorship and Perceptions of Gender Equity, Organizational Ostracism and Obstruction

Öz

The purpose of this study is to uncover the relationship between teachers' perceptions of self-censorship and perceptions of gender equity, organizational ostracism, and organizational obstruction. The correlational research method, which is one of the quantitative methods, was used for the study. Data were collected from 493 secondary school teachers working in public service throughout Bolu province in the academic year 2020-2021. The results of the study show that there is a low negative significant relationship between teachers' perception of self-censorship and gender equity and its sub-dimensions. On the other hand, it was found that there is a low positive significant relationship between teachers' perception of self-censorship and organizational obstruction, organizational ostracism and its sub-dimensions. In the context of these findings, it was noted that teachers need to censor themselves in their perceptions of organizational ostracism and organizational obstruction, and it is suggested that democratic work environments be created in schools.

Anahtar Kelimeler

Self-censorship, Teachers, Organizational Ostracism, Organizational Obstruction, Gender Equality

Kaynakça

• 81 İlde Türkiye’nin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karnesi (2020). TEPAV, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Yayınları. https://www.tskb.com.tr/i/assets/document/pdf/tobb_tskb_tepav_81_ilde_turkiyenin_ toplumsal_cinsiyet_esitligi_karnesi.pdf adresinden 11 Ocak 2021 tarihinde alınmıştır.
• Abaslı, K. (2018). Örgütsel dışlanma, işe yabancılaşma ve örgütsel sinizm ilişkisine yönelik öğretmen görüşleri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Abaslı, K., & Özdemir, M. (2019). Örgütsel dışlanma ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 265-282.
• Acar Erdol, T., & Gözütok, F. D. (2018). Development of gender equality curriculum and its reflective assessment. Turkish Journal of Education, 7(3), 117-135. https://doi.org/10. 19128/turje.376480
• Ağıroğlu Bakır, A., Uğuroğlu, C. T., Köybaşı, F., & Özyazıcı, K. (2017). Kadın okul yöneticileri üzerine nitel bir araştırma. Current Research in Education, 3(1), 1-14.
• Akbaba, A., & Gümüş, K. (2020). İlkokullarda yöneticilerin mobbing davranışlarının öğretmen bakış açısı ile değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(73), 651-659.
• Akın, A., Uysal, R., & Akın, Ü. (2016). Ergenler için ostrasizm (sosyal dışlanma) ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(2), 895-904.
• Allana, A., Asad, N., & Sherali, Y. (2010). Gender in academic settings: Role of teachers. International Journal of Innovation, Management and Technology, 1(4), 343- 348.
• Alptekin, B. (2019). Öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet rolleri ile öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Altınova, H. H., & Duyan, V. (2013). Toplumsal cinsiyet algısı ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24(2), 9-22.
• Argon, T. (2015). Öğretmenlerin sahip oldukları duygu durumlarını okul yöneticilerinin dikkate alıp almamalarına ilişkin görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 377-404.
• Balcı, A. (2015). Sosyal bilimlerde araştırma. Pegem A Yayıncılık.
• Bastian, B., & Haslam, N. (2010). Excluded from humanity: The dehumanizing effects of social ostracism. Journal of Experimental Social Psychology, 46, 107-113.
• Bayram Saptır, A. (2020). Sosyal medya bağımlılığı ve kendini sansürleme: bazı değişkenler açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Bee, H., & Boyd, D. (2009). Çocuk gelişim psikolojisi (O. Gündüz, Çev.). Kaknüs Yayınları.
• Boydak Özan, M. (2004). Okul yöneticilerinin öğretmenlere saygınlık kazandırmadaki rolü, XII. Eğitim Bilimleri Kongresi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Boz, H. A. (1999). Kitle iletişim araçları ve suskunluk sarmalı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 32(1), 42-48. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000016
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (23. Baskı). Pegem Akademi.
• Can, A. (2017). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (5. Baskı). Pegem A Yayıncılık.
• Can, E. (2019). Öğretmenlerin meslekî gelişimleri: Engeller ve öneriler. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(4), 1618-1650. https://doi.org/10.14689/Issn.2148-2624.1.7c. 4s.14m
• Cesur, M. (2018). Yerel halkın kadın turistlere yönelik bakış açısının toplumsal cinsiyet eşitliği bağlamında incelenmesi: Gökçeada örneği [Yayımlanmamış doktora tezi], Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Cohen, D., & Prusak, L. (2001). Kavrayamadığımız zenginlik, kuruluşların sosyal sermayesi (A. Kardam, Çev). BZD Yayın ve İletişim Hizmetleri.
• Coşkun, A., & Özdilek, R. (2012). Toplumsal cinsiyet eşitsizliği: sağlığa yansıması ve kadın sağlığı hemşiresinin rolü. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 9(3), 30-39.
• Coşkun, H., Durak, M., & Elgin, V. M. (2012). Kendini sansürleme isteği ölçeği: Geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. New/Yeni Symposium Journal, 50(2), 83-89.
• Çakıcı, A. (2007). Örgütlerde sessizlik: Sessizliğin teorik temelleri ve dinamikleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 145-162.
• Çetin, M., & Maral, M. (2021). Yıkıcı liderlik ile algılanan örgütsel engel arasındaki ilişkinin incelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(38), 5006-5041. https://doi.org/10.26466/opus.843064
• Çınar, E. K. (2013). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında toplumsal cinsiyet [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Dilekçi, Ü. (2018). Öğretmenlerin öğretim duygu durumları ve algıladıkları uyumsal performansları [Yayımlanmamış doktora tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Dökmen, Z. (2014). Toplumsal cinsiyet, sosyal psikolojik açıklamalar. Remzi Kitabevi.
• Dönmez, H. (2018). Tekirdağ'da görev yapan öğretmenleri örgütsel dışlanma düzeyi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Ekşi, E., Bikeç, S. M., & Ümmet, D. (2017). Öğretmen adaylarında kendini sansürleme, psikolojik kırılganlık ve koşullu öz değer. Ö. Demirel ve S. Dinçer (Ed.), Küreselleşen dünyada eğitim (s. 439-450) içinde. Pegem Akademi.
• Erdemli, Ö., & Kurum, G. (2019). Okul yöneticisi ve öğretmenlerin gözünden okulda dışlanma: Nedenleri ve sonuçları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education), 36(2), 350-368. https://doi.org/10.16986/HUJE.2019051589
• Erden, F. T. (2009). A course on gender equity in education: Does it affect gender role attitudes of preservice teachers?. Teaching and Teacher Education, 25(3), 409-414.
• ERG (2019). Eğitim izleme raporu. Eğitim Reformu Girişi, Eğitim Gözlemevi. https://www.egitimreformugirisimi.org/wp-content/uploads/2010/01/EIR_Egitimin_ Icerigi.pdf adresinden 23 Nisan 2020 tarihinde alınmıştır.
• Erkutlu, H., & Chafra, J. (2016). Impact of behavioral integrity on workplace ostracism- The moderating roles of narcissistic personality and psychological distance. Journal of Applied Research in Higher Education, 8(2), 222-237.
• Esen, Y. (2013). Eğitim süreçlerinde cinsiyet ayrımcılığı: öğrencilik deneyimleri üzerinde yapılmış bir çözümleme. International Online Journal of Educational Sciences, 5(3), 757-782.
• Fényes, H. (2014). Gender role attitudes among higher education students in a borderland central-eastern european region called ‘partium’. CEPS Journal, 4(2), 49-70.
• Foster, P. J. (2012). Leader-member-exchange and the workplace bully [Yayımlanmamış doktora tezi]. Kansas State University.
• Galarza, C. R, Apolo, D., Garcia, S.P., & Guerrero, J. J. (2018). Gender differences towards gender equality: Attitudes and perceptions of college students. Review of European Studies, 10(1), 61-72.
• Gibney, R., Zagenczyk, T. J., & Masters, M. F. (2009). The negative aspects of social exchange: an ıntroduction to perceived organizational obstruction. Group and Organization Management, 34(6), 665– 697.
• Gibney, R. A. Y., Zagenczyk, T. J., Fuller, J. B., Hester, K. I. M., & Caner, T. (2011). Exploring organizational obstruction and the expanded model of organizational identification. Journal of Applied Social Psychology, 41(5), 1083-1109.
• Giuliano, J. (2006). Gender equity: A study of classroom interactions of sixth grade science teachers before and after gender equity training [Yayımlanmamış doktora tezi]. St. John’s University.
• Hayes, A. F., Glynn, C. J., & Shanahan, J. (2005). Willingness to self-censor: A construct and measurement tool for public opinion research. International Journal of Public Opinion Research, 17(3), 298-323.
• İnandı, Y., Özkan, S., Peker, S., & Atik, Ü. (2009). Kadın öğretmenlerin kariyer geliştirme engelleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1),77-96.
• Kalaycı, N., & Hayırsever, F. (2014). Toplumsal cinsiyet eşitliği bağlamında vatandaşlık ve demokrasi eğitimi ders kitabına yönelik bir inceleme ve bu konuya ilişkin öğrenci algılarının belirlenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 14(3), 1065-1072.
• Kalaycı, Ş. (2016). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Asil Yayın Dağıtım.
• Kandemir, A. (2021). Öğretmenlerin toplumsal cinsiyet eşitliği, örgütsel dışlanma ve örgütsel engel algıları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış doktora tezi]. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Kaya, A. G. (2012). Sosyal dışlanmaya verilen tepkilerin sosyal karşılaştırma süreçleri açısından incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Kelchtermans, G. (2005). Teachers’ emotions in educational reforms: Self-understanding, vulnerable commitment and micropolitical literacy. Teaching and Teacher Education, 21(8), 995-1006. https://doi.org/10.1016/j.tate.2005.06.009
• Kilmen, S. (2015). Eğitim araştırmacıları için SPSS uygulamalı istatistik. Edge Akademi.
• Koçak, D. (2019). Algılanan örgütsel engel ölçeğinin Türkçe uyarlaması ve işte kalma niyeti üzerine etkisi. Business and Management Studies: An International Journal, 7(1), 58-77. https://doi.org/10.15295/bmij.v7i1.1043
• Krejcie, R. V., & Morgan, D. W. (1970). Determining sample size for research activities. Educational and Psychological Measurement, (30), 607-610.
• Kumral, T. (2017). İşyeri nezaketsizliği ve örgütsel sessizlik ilişkisinde örgütsel dışlanmanın aracı rolü [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Kurtuluş, E. (2019). Kadın üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet eşitliği ile toplumsal cinsiyet rolü stresi ve olumsuz değerlendirme korkusu arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Leung, A. S. M., Wu, L. Z., Chen, Y. Y., & Young, M. N. (2011). The impact of work place ostracism in service organizations. International Journal of Hospitality Management, 30(4), 836-844.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2021). Resmi istatistikler. T.C. Millî Eğitim Bakanlığı. https://sgb.meb.gov.tr/www/resmi-istatistikler/icerik/64 adresinden 25 Ağustos 2021 tarihinde alınmıştır.
• Öz, T. (2019). Eğitim örgütlerinde siber zorbalık ile örgütsel dışlanma arasındaki ilişki. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Özden, S., & Gölbaşı, Z. (2018). Sağlık çalışanlarının toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının belirlenmesi. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(3), 95-100. https://doi.org/10.30934/kusbed.420223
• Rebollo Catalan, A. R., Piedra, J., Pérez, R. G., & Vega, L. (2011). Gender culture assessment in education: Teachers' attitudes to gender equality. Revista de Educación, (355), 521-546.
• Ringrose, J. (2007). Successful girls? Complicating post‐ feminist, neoliberal discourses of educational achievement and gender equality. Gender and Education, 19(4), 471-489.
• Seçgin, F., & Kurnaz, Ş. (2015). Sosyal bilgiler dersinde toplumsal cinsiyet etkinliklerinin öğrencilerin algı ve tutumlarına etkisi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, (5), 24-38.
• Sheehan, S., & Dooley, A. (Eds.). (2013). Constructing gender in Medieval Ireland. Palgrave Macmillan.
• Sis Çelik, A., Pasinlioğlu, T., Tan, G., & Koyuncu, H. (2013). Üniversite öğrencilerinin cinsiyet eşitliği tutumlarının belirlenmesi. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 21(3), 181-186.
• Şener Özel, F. (2019). Eğitim fakültelerinin lisans programlarına yönelik toplumsal cinsiyet eğitimi dersi öğretim programının tasarlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Düzce Üniversitesi.
• Şişman, M. (2007). Eğitim bilimine giriş (3. Baskı). Pegem A Yayıncılık.
• Töremen, F. (1999). Devlet liselerinde ve özel liselerde örgütsel öğrenme ve engelleri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Türk Dil Kurumu (TDK). (2021). Türk Dil Kurumu sözlükleri. Türk Dil Kurumu. http://www.tdk.gov.tr/
• Williams, K. D. (1997). Social ostracism: The causes and consequences of “The silent treatment.” R. Kowalski (Ed.), Aversive interpersonal behaviors (s. 133-170) içinde. Plenum Publishing.
• Williams, K. D. (2001). Ostracism: The power of silence. Emotions and social behavior. Guilford Press.
• Williams, K. D. (2007). Ostracism: The kiss of social death. Social and Personality Psychology Compass, 1, 236-247.
• Woolfolk Hoy, A. (2015). Eğitim psikolojisi. (D. Özen, Çev.). Kaknüs Yayınları.
• www.mebpersonel.com. (2020, 06, 01). https://www.mebpersonel.com/meb/milli-egitim-il-mudurluklerinde-calisan-kadin-yonetici-orani-yuzde-2-h235870.html adresinden 24 Nisan 2020 tarihinde alınmıştır.
• Yakut, S., & Yakut, İ. (2018). Öğretmenlerde psikolojik iyi oluş ve iş yerinde dışlanma ilişkisi. Electronic Turkish Studies, 13(18), 1357-1376.
• Yıldız, H. (2011). Kamu ve özel ilköğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerin öğrenen örgüte ilişkin algıları: Balıkesir ili örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Yıldız, H., & Develi, A. (2018). Çalışanların Yalan Söyleme Eğiliminin Bir Öncülü Olarak Örgütsel Dışlanma. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(18), 141-148.
• Yirci, R. (2017). Öğretmen profesyonelliğinin önündeki engeller ve çözüm önerileri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 18(1), 503-522.
• Yukay-Yüksel, M., Özgür-Şahin, Ş., & Ekici, G. (2021). Kadınlarda sosyal onay ihtiyacı, kendini sansürleme isteği ve depresyon düzeyi arasındaki ilişkilerin incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 354-369.
• Zhao, H., Peng, Z., & Sheard, G. (2013). Workplace ostracism and hospitality employees' counterproductive work behaviors: The joint moderating effects of proactive personality and political skill. International Journal of Hospitality Management, 33, 219-227.