SOME DETERMINATIONS ABOUT UNDERSTANDING PRIMORDIAL DESTINY OF MATURIDISM

Yıl 2015, Cilt: 13 Sayı: 2, 655 - 692, 16.07.2015

Namık Okumuş

Öz

In this article, we will deal with the perception of death in Maturidism, one of the defender of Ahl al-Sunnah Thought.  As we tried to set forth in our paper, the concept of death and whether it has a predetermined precise time for humans has a close relationship with the predetermination or destiny. Mostly the knowledge of the time and form of any death is considered as part of divine knowledge in an absolute way, which has categorically unavoidable results for the creatures. So, to clarify “the precise time for death” in this school will also shed light to our understanding of fate or predetermination.                                

Anahtar Kelimeler

Destiny; Death; Lifetime; Predestination; Ahl al-Sunnah, Maturidism.

MÂTÜRÎDÎLİĞİN EZELÎ YAZGI ANLAYIŞI ÜZERİNE BAZI TESPİTLER

Öz

Bu makalede Ehl-i Sünnet Düşünce Ekolü’nün güçlü temsilcisi olan Mâtürîdiliğin ezelî yazgı algısı bağlamında şekillenmiş olan ecel düşüncesi hakkında bazı tespitler yapacağız. Bilindiği gibi adı geçen ekol, Müslüman bireyin din algısının oluşmasında merkezî bir yer işgal etmektedir. Sünnî anlayış da denilen bu fikrî eğilimin sağlıklı bir tespiti, günümüz Müslümanının hâlihazır düşünce eğilimi hakkında faydalı bilgiler de verecektir. Çalışmamız süresince de ortaya konulduğu üzere ecel kavramı, Sünnî düşüncede ezelî yazgı algısı içerisinde ele alınmış olan bir olgudur. Dahası, Yüce Allah’ın ezelî ilmi içerisinde mutlak mânâda takdir edilmiş olan bu durum, insanları bağlayan bir gerçeklik olarak ifade edilmiştir. Bu yüzden, bahsedilen okul nezdinde geçerli olan ecel algısının sağlıklı bir şekilde tespit edilebilmesi, yazgı konusunda daha belirgin karar verebilmemizin önünü de açabilecektir.  

Anahtar Kelimeler

Kader; Ecel; Ömür; Ezelî Yazgı; Ehl-i Sünnet; Mâtürîdîlik.

Kaynakça

• el-Aclûnî, İsmail b. Muhammed, Keşfu’l-Hafâ, Beyrut 1352.
• Ahmet Rıfat Efendi, Mirâtu’l-Makasid fî Defi’l-Mefâsid, Dersaadet Yayınları, İstanbul ts.
• Aıllard, Michel S. J., Le Probleme des Attribut Divins, Beyrut 1965.
• Akdemir, Salih, Son Çağrı Kur’an, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2009.
• Amîlî, Hasan Muhammed Mekkî, el-İlâhiyat Âlâ Hüde’l-Kitab ve’s-Sünne ve’l- Akl, (I-II), Dâru’l-İslamiyye, Beyrut, 1989.
• Bağdâdî, Abdulkâhir, el-Fark Beyne’l-Fırak, Mektebetu’l-Asrıyye, thk. N. Hüseyin Zerzûr, Beyrut 2013.
• _______ , Mezhepler Arasındaki Farklar, çev., E. Ruhi Fığlalı, TDV Yayınları, Ankara 1991.
• _______ , Usûlu’d-Din, İstanbul 1928.
• Bakıllanî, Ebu Bekr, et-Temhîd Fi’r-Reddi Âle’l-Mülhidi’l-Muattıla ve’r-Rafıza ve’l-Havariç ve’l-Mu’tezile, Kahire 1947.
• Bedevî, Abdurrahman, Mezâhibu’l-İslâmiyye, (I-II), Beyrut 1979.
• Beyazî, Kemalettin, İşarâtu’l-Merâm min İbarâti’l-İmam, İstanbul 1949.
• Beydavî, Kadı Abdullah, Metâliu’l-İnzâr Âlâ Tevâliu’l-Envâr, thk: Abbas Süleyman, Hulusi Efendi Matbaası, İstanbul 1305.
• Beyhakî, Ebu Bekr Ahmed, İtîkâd âlâ Mezhebi’s-Selef Ehl-i Sünnet ve’l-Cemaat, thk: S. Cümeyli, Dâru’l-Kutubi’l-Arabî, Beyrut 1988.
• Cezîrî Abdurrahman, Tavdihu’l-Akâid fî İlmi’t-Tevhîd, Hadaratu’ş-Şarkıyye, Yy., 1932.
• Corbin, Henry, İslâm Felsefesi Tarihi, çev., Hüseyin Hatemi, İletişim Yayınları, İstanbul 1986.
• Cürcânî, S. Şerif, Kitabu’t-Târifât, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1988.
• _______ , Şerhu’l-Mevâkıf, (I-VIII), İstanbul 1325.
• Cüveynî, Abdulmelik, el-Akidetü’n-Nizamiyye, Envar Matbaası, Kahire 1367.
• _______ , el-Akidetü’n-Nizamiyye Tercümesi, MÜİFY, İstanbul ts.
• _______ , Kitâbu’l-İrşâd ilâ Kevâti’il-Edilleti fî Usûli’l-İtikâd, thk. Esad Temîm, Kutubi’s-Sakafiyye, Beyrut 1996.
• _______ , eş-Şamil fî Usul’u-Din, thk. H. Klopher, Kahire 1989.
• Dalkıran, Sayın, İbn Kemal ve Düşünce Tarihimiz, OSAV, İstanbul 1997.
• Eş’arî, Ebu’l-Hasen, el-İbâne an Usûlu’d-Diyâne, thk: A. Sabbağ, Daru’n- Nefâis, Beyrut 1994.
• ______ , Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfi’l-Musallîn, thk: H. Ritter, Wiesbaden 1980.
• Fuzûlî, Muhammed, Matlau’l-İtikâd fî Ma’rifeti’l- Mebde-i ve’l-Meâd, nşr: M. Cavit Tanci, Ankara 1962.
• Gardet, Louis, Dieu et la Destine de L’Homme, Paris 1976.
• Gazâlî, Ebu Hamid, Faysalü’t-Tefrika Beyne’l-İslâm ve’z-Zendeka, Mısır 1901.
• _______ , İhyâ’u-Ulûmi’d-Din, (I-IV), çev., A. Serdaroğlu, Bedir Yayınları, İstanbul 1974.
• ________ , İlcâmu’l-Avâm an İlmi’l-Kelâm, çev., S. Ünal, İzmir 1987.
• ________ , el-İktisâd fi’l-İtîkâd-İtikatta Orta Yol, çev., Kemal Işık, AÜİF Yayınları, Ankara 1971.
• _______ , İslam’da Müsamaha, çev., S. Uludağ, İrfan Yayınevi, İstanbul 1972.
• _______ , Kavâidu’l-Akâid, thk. Muhammed Ali, Beyrut 1985.
• _______ , Mecmuatu’r-Resâil, (I-VII), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1994.
• Gimaret, Daniel, La Doctrine da’l-Ashari, Paris 1990.
• Giridî, Sırrı, Nakdu’l-Kelâm fî Akaidi’l-İslâm, Dersaadet, İstanbul 1324.
• Gölcük, Şerafettin, Kelâm (Süleyman Toprak ile), Tekin Kitabevi, Konya 1991.
• _______ , Kelâm Açısından İnsan ve Fiilleri, Kayıhan Yayınları, İstanbul 1979.
• _______ , Kelâm Tarihi, Esra Yayınları, Konya 1992.
• Hanefi, Hasan, İbn Rüşd, Uluslararası İbn Rüşd Sempozyumu, İstanbul 1998.
• _______ , Mine’l-Akîde ilâ’s-Sevrâ, (I-V), Kahire 1988.
• Harputî, Abdullatif, Tenkîhu’l-Kelâm Fî Akaidi Ehli’l-İslâm, Dersaadet, İstanbul 1330.
• Hızır Bey, Kaside-i Nûniyye, çev., M. Sait Yazıcıoğlu, AÜİFD C: XXVI, Ankara 1981.
• İbn Ebi’l-Hadîd, Şerh Nehcu’l-Belâğa, (I-XX), thk: M. Ebu’l-İbrahim, Beyrut 1965.
• İbn Ebi’l-İzz el-Hanefî, Ali, el-Akîdetü’t-Tahâviyye ve Şerhi, çev., M. Beşir Eryarsoy, Guraba Yayınları, İstanbul 2011.
• İbn Fürek, Ebu Bekir, Mücerred Makalât el-Eş’arî, edt: D. Gimaret, Paris 1987.
• İbn Kemal, Şemseddin Ahmed, Ecel Risâlesi, İstanbul 1610.
• ________ , Resâil, (I-III), İstanbul 1316.
• _______ , Risâle fî Beyân-i Evsâf-ı Ümmü’l-Kitab ve Levh-i Mahfuz ve Levh-i Manevî, İstanbul ts.
• ________ , Risâle fi’l-Cebr ve’l-Kader, İbrahim Efendi Matbaası, İstanbul 1182.
• İbn Mâce, Ebu Abdillah Muhammed, es-Sünen, (I-II), Çağrı Yayınları, İstanbul 1981.
• el-Îcî, Aduddîn, Akâid-i Adûdiyye Şerh Celalî Tercümesi, çev., A. Hamdi, Trabzon ts.
• _______ , Akâid Risâlesi, çev: N. Sadak, İstanbul 1966.
• ________ , el-Mevâkıf Fî İlm-i Kelâm, Beyrut ty.
• İsferayînî, Ebu’l-Mzaffer, Et-Tabsîr fi’d-Din ve Temyîzu’l-Fırkatı’n-Naciye ani’l- Fırkati’l-Hâlikin, thk: M. Kevserî, Mısır 1940.
• İsferayînî, İbrahim b. Muhammed, Haşiye Âlâ Şerh-i Akâid-i Nesefî li’l- Taftazanî, İstanbul 1288.
• İzmirli, İsmail Hakkı, Yeni İlm-i Kelâm, haz: Sabri Hizmetli, Umran Yayınları, Ankara 1981.
• Kâdî Abdulcabbâr, el-Mecmû Li’l-Muhit bi’t-Teklîf, (I-II), thk: J. J. Hauben, Kahire ts.
• _______ , el-Muğnî fî Ebvâbi’t-Tevhîd ve’l-Adl, (I-XVI), thk: A. Fuad, Mısır 1962.
• _______ , Müteşâbihu’l-Kur’an, (I-II), thk: A. M. Zarzur, Dâru’t-Türas, Kahire 1969.
• _______ , Şerh Usûlu’l-Hamse, Kahire 1988.
• Karadeniz, Osman, Ecel Üzerine, Anadolu Matbaası, İzmir 1992.
• Kastalanî, Muslihiddin M., Şerhu’l-Akâid Haşiyesi, yy.,ts.
• Laost, Henry, Les Schismes dans L’Islam, Paris 1965.
• Lekkanî, Abdulselam, Şerh Cevheretu’t-Tevhîd, Mısır 1317.
• Malatî, Ebu’l-Hüseyin, Kitâbu’t-Tenbîh ve’r-Reddu Âlâ Ehli’l-Ehvâ ve’l-Bedâ, thk: M. Zahid el-Kevserî, Beyrut 1968.
• Mâtürîdî, Ebu Mansur Muhammed, Akâid Risâlesi, çev. Yusuf Ziya Yörükhan, AÜİF Yayınları, Ankara 1953.
• _______ , Kitâbu’t-Tevhid, thk. Fethullah Huleyf, İstanbul 1979.
• ________ , Tefsîru’l-Kur’ani’l-Azîm/Te’vilâtu Ehli’s-Sünne, (I-V), thk. Fatma Yusuf el-Hamî, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 2004.
• ________ , Te’vilâtu’l-Kur’an, Süleymaniye Kütüphanesi No: 8.297.211=927, yy., ts.
• Nar, Ali, Akâid Risâleleri, Beyan Yayınları, İstanbul 1998.
• Nesefî, Ebu’l-Mu’in, Tabsıratu’l-Edille, (I-II), thk: C. Salame, Dimeşk 1993.
• Nesfî, Ömer, Metn-i Akâid, çev: H. Tahsin feyizli, İstanbul 1988.
• Öcal, Şamil, Kemal Paşazâde’nin Felsefî ve Kelâmî Görüşleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2000.
• Pezdevî, Ebu’l-Yüsr, Ehl-i Sünnet Akaidi-Usûlu’d-Dîn, çev: Ş. Gölcük, Kayıhan Yayınları, İstanbul 1994. Hans Peter Lins, Mektebetü’l-Ezheriyye Li’t-Türas, Kahire 2003. thk.
• Râzî, Fahruddîn, Tefsîr-i Kebîr, (I-XXIII), çev: S. Yıldırım, L. Cebeci vd., Akçağ Yayınları, Ankara 1989.
• Sabûnî, Nureddîn, Akidetu’s-Selef ve Ashabu’l-Hadis, Riyad 1995.
• ________ , el-Bidâye fî Usûli’d-Din, Yy., ts.
• ________ , Mâtürîdiyye Akaidi, çev: Bekir Topaloğlu, DİB Yayınları, Ankara 1991.
• es-Sâmedî, Abdurrahman, el-Adl-i İlâhî, , Beyrut 1996.
• Sarıkçıoğlu, Ekrem, Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi, Bayrak Yayınları, İstanbul 1983.
• ________ , Kur’an’a Göre Müşrik ve Putperestler, İslâmi Araştırmalar Dergisi, C: I, Ankara 1986.
• Semerkandî, İshak b. Muhammed, Sevâdu’l-Azâm fi’l-Kelâm, İstanbul ts.
• Sırrı Giridî, Nakdu’l-Kelâm fî Akâidi’l-İslâm, Dersaadet Yayınları, İstanbul ts.
• es-Suyûtî, Celaleddin, el-Câmiu’s-Sağîr min Ehâdisi’l-Beşîr ve’n-Nezîr, Mısır, ts.
• Şarânî, Ebu Abdurrahman, el-Yevâkıt ve’l-Cevâhir fî Beyâni Akâidi’l-Ekâbir, Mısır 1889.
• Şehristanî, Abdulkerim, el-Milel ve’n-Nihal, (I-III), Beyrut 1992.
• _______ , Nihâyetü’l-İkdâm fî İlm-i Kelâm, nşr: A. Guillaume, Londra 1934.
• Şimşek, M. Sait, Ecel md., ŞİA, (I-VI), Şamil Yayınları, İstanbul 1980.
• Taftazânî, Saduddîn, Akâid-i Şerh-i Kestelli, İstanbul 1326.
• ________ , Şerh Akâidi’n-Nesefiyye, thk: M. Adnan Derviş, İstanbul 1411.
• ________ , Şerhu’l-Akâid, nşr: Usturumcalı Ömer, İstanbul 1304.
• ________ , Şerhu’l-Makasîd, (I-V), thk: S. M. Şeref, Beyrut ts.
• Timur, Taner, Osmanlı Kimliği, İmge Yayınları, Ankara 1998.
• Toprak, Süleyman, Nesefî’nin Tabsıratu’l-Edille’sinde Kaza ve Kader, SÜİFD, C: I, Konya 1985.
• Uludağ, Süleyman, Kelâm İlmi ve İslâm Akaidi, Dergâh Yayınları, İstanbul 1982.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinde İlmiyye Teşkilatı, TTK Yayınları, Ankara 1988.
• Ülken, Hilmi Ziya, İslâm Düşüncesi, Ülken Yayınları, İstanbul 1995.
• Watt, W. Montgomery, İslâmî Tetkikler-I/İslâm Felsefesi ve Kelâmı, çev. Süleyman Ateş, AÜİFY, Ankara 1968.
• Yazıcıoğlu, M. Sait, Hızır Bey ve Kaside-i Nûniyye’si, AÜİFD, C: XXVI, Ankara 1983.
• ________ , Kelâmcı Olarak İbn Kemal, ‚İbn Kemal‛ adlı Eser İçinde, TDV Yayınları, Ankara 1989.
• Yeprem, M. Saim, İrade Hürriyeti ve İmam Mâtürîdî, MÜİF Yayınları, İstanbul 1984.