GAZÂLÎ’DE MA’RİFETULLAH DÜŞÜNCESİ VE KELÂMÎ İSTİDLÂLİN DEĞERİ

Yıl 2016, Cilt: 14 Sayı: 1, 34 - 61, 31.01.2016

Rıza Korkmazgöz

https://doi.org/10.18317/kader.28171

Cited By: 2

Öz

Gazâlî, bilgi nazariyesini şehâdet âlemi ve gayb âlemi ayrımı üzerine kurmakta ve bu temel üzerinde duyusal bir idrakin ancak şehâdet/olgusal alan için mümkün olacağını, gayb/metafizik alan için mutlak bir idrakten söz edilemeyeceğine inanmaktadır. Dolayısıyla Gazâlî, ma’rifetullah konusunda “tümel” ve “nesnel” bilginin ancak vahiy yoluyla bildirileceğini, ancak bu yolun artık kapalı olduğunu; ilham ve keşif yoluyla marifete ulaşmanın mümkün, fakat bu yolun da sınırlı, özel ve sübjektif olduğunu ifade etmektedir. Gazâlî bütünüyle Allah’ın fiili olan âlem ve içindekilerden hareketle marifetullah’a ulaşmanın, herkes için açık ve tek yol olduğunu ısrarla vurgulamakta; bu çerçevede varlık gayesini unutmadan, vahyin yol göstericiliğinde deliller serdeden kelâm ilminin şerefli bir vazife icra edeceğini düşünmektedir.    

Anahtar Kelimeler

Ma’rifet; Ma’rifetullah; Akıl; Nazar; Kelâm; Delil.

Kaynakça

• Açıkgenç, Alparslan; Bilgi Felsefesi, İstanbul: İnsan Yayınları, 1992.
• Bağdâdî, Abdulkâhir; Kitâbu Usûli’d-Dîn, İstanbul: Matbaatü’d-Devle, 1928.
• Bakar, Osman; İslam Düşüncesinde İlimlerin Tasnifi, çev. Ahmet Çapku, İstanbul: İnsan Yayınları, 2012.
• Bâkillânî, Kâdı Ebû Bekir; el-İnsâf fîmâ Yecibu İ’tikâduhû velâ Yecûzü’l-Cehlü bih, thk. Muhammed Zâhid el-Kevserî, Mısır: el Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 1421.
• Bilgiz, Musa; Kur’an’da Bilgi, İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
• Bolay, Süleyman Hayri; Aristo Metafiziği ile Gazzâli Metafiziğinin Karşılaştırılması, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1986.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf Ebi’l-Hasen; Şerhu’l-Mevâkıf, Mısır, 1325.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf Ebi’l-Hasen; et-Ta’rîfât, thk. Muhammed Bâsil Uyûnu’s-Sûd, Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Cüveynî, İmâmu’l-Haremeyn; eş-Şâmil fi Usûlî’d-Dîn, thk. Ali Sâmî en- Neşşâr, İskenderiye: Mektebetü’l-İskenderiyye, 1969.
• Devvânî, Celâlü’d-Dîn; Celâl, Dersaadet, 1325.
• Doru, Nesim; ‚İbn-i Arabî’nin Fahreddin Râzî’ye Gönderdiği Mektup‛, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4/1 (2002): 99-105.
• Ebû Hanîfe, el-Fıkhu’l-Ekber, (İmâm-ı Â’zam’ın Beş eseri içinde, çev. Mustafa Öz, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2002).
• Ebû Hilâl el-Askerî; el-Furûku’l-Lüğaviyye, thk.Muhammed İbrahim Selim, Kahire: Dâru’l-İlm ve’s-Sekâfe, 1418.
• Ebû Uzbe, Hüseyn b. Abdu’l-Hasen; Ravdatü’l-Behiyye fî mâ Beyne’l-Eşâ’ira ve’l-Mâturîdiyye, Haydârâbâd, 1322.
• er-Ressî, Kasım b. İbrahim; Kitâbu Usûli’l-Adl ve’t-Tevhîd, (Muhammed Imâra, Resâilu’l-Adl ve’t-Tevhîd, İskenderiye: Dâru’ş-Şurûk, 1989 içinde).
• Eş’arî, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmâil; Risâletü İstihsâni’l-Havz fî İlmi’l-Kelâm, Beyrut: Dâru’l-Meşâri’, 1990.
• Gazâlî, Ebû Hamîd Muhammed; Cevâhiru’l-Kur’an, Mısır: el-Matbaatü’r- rahmâniyye, 1933.
• Gazâlî, Ebû Hamîd Muhammed; Mîzânu’l-Amel, thk Süleyman Dünya, Mısır: Dâru’l-Me’ârif, 1964.
• Gazâlî, Ebû Hamîd Muhammed; Meâ’ricü’l-Kuds fî Medârici Ma’rifeti’n-Nefs, Beyrut, 1988.
• Gazâlî, Ebû Hamîd Muhammed; el-Mustasfâ min İlmi’l-Usûl, thk. Hamza b. Züheyr Hafız, Medînetü’l-Münevvera, 1413.
• Gazâlî, Ebû Hamîd Muhammed; Faysalu’t-Tefrika Beyne’l-İslâm ve’z-Zendeka, (Mecmûatü Resâili’l-İmâmi’l-Gazâlî, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1996 içinde).
• Gazâlî, Ebû Hamîd Muhammed; el-Hikme fi Mahlûkâtillâhi Azze ve Celle, (Mecmûatü Resâili’l-İmâmi’l-Gazâlî, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1996 içinde).
• Gazâlî, Ebû Hamîd Muhammed; er-Risâletü’l-Ledüniyye, (Mecmûatü Resâili’l- İmâmi’l-Gazâlî, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1996 içinde).
• Gazâlî, Ebû Hamîd Muhammed; Mişkâtu’l-envâr, (Mecmûatü Resâili’l- İmâmi’l-Gazâlî, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1996 içinde).
• Gazâlî, Ebû Hamîd Muhammed; Ravzatü’t-Tâlibîn ve Umdetü’s-Sâlikîn, (Mecmûatü Resâili’l-İmâmi’l-Gazâlî, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1996 içinde).
• Gazâlî, Ebû Hamîd Muhammed; Düşünme, Konuşma ve Söz Üzerine (El- Meâ’rifu’l-Akliyye), haz. ve çev. Ahmet Kamil Cihan, İstanbul: İnsan Yayınları, 2002.
• Gazâlî, Ebû Hamîd Muhammed; İhyâu Ulûmi’d-Dîn, Beyrut,Dâru İbn Hazm, 2005.
• Gazâlî, Ebû Hamîd Muhammed; Filozofların Tutarsızlığı (Tehâfütü’l-Felâsife), nşr. ve çev. Mahmut Kaya-Hüseyin Sarıoğlu, İstanbul: Klasik Yayınları, 2012.
• Gazâlî, Ebû Hamîd Muhammed; İtikadda Orta Yol, Neşr. ve çev. Osman Demir, İstanbul: Klasik Yayınları, 2012.
• Gazâlî, Ebû Hamîd Muhammed; el-Menhûl min Ta’lîkâti’l-Usûl, thk. Muhammed Hüseyn Hitu, ts.
• Gazâlî, Ebû Hamîd Muhammed; İlcâmu’l-Avâm an İlmi’l-Kelâm, (İnançta Hassas Ölçüler), çev. Mevlüt Karaca, İstanbul: Hisar yay., ty.
• Isfehânî, Râgıp; el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Kur’an, Beyrut: Dâru’l-Marife, 1431.
• Isfehânî, Râgıp; İslam’ın Ahlâkî İlkeleri (ez-Zerî’a ilâ Mekârimiş-Şerî’a), çev. Abdi Keskinsoy, İstanbul: Beşikçi Yayınları, 2003.
• İbn Haldun, Abdurrahman; Lübâbu’l-Muhassal fî Usûli’d-Dîn, thk. Abbas Muhammed Hasan Süleyman, İskenderiye, 1996.
• İbn Rüşd, Ebû'l-Velîd Muḥammed ibn Aḥmed ibn Muḥammed; el-Keşf an Menâhici’l-Edille fî Akâidi’l-Mille, Beyrut, 1988.
• Kâdı Abdulcebbâr, Ebü’l-Hasen b. Ahmed b. Abdilcebbâr el-Hemedânî; Şerhu’l-Usûli’l-Hamse, thk. Abdulkerim Osman, Kahire: Mektebetü’l- Vehbiyye, 1996.
• Mâturîdî, Ebû Mansûr; Kitâbu’t-Tevhîd, thk. Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruçi, Beyrût: Dâru’l-Fikr, 2010.
• Pezdevî, Ebu’l-Yüsr Muhammed; Ehli Sünnet Akaidi, çev. Şerafettin Gölcük, İstanbul: Kayıhan Yayınları, 1994.
• Râzî, Fahruddîn; Kelâma Giriş (el-Muhassal), çev Hüseyin Atay, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002.
• Reis, Bedriye, Gazâlî’de Ahlak-Ma’rifet İlişkisi, Bursa: Emin Yayınları, 2011.
• Taftazânî, Sa’duddîn, Şerhu’l-Makâsıd, thk. Abdurrahman Umeyre, Beyrut:Âlemü’l-Kütüb, 1419.
• Taylan, Necip, Gazâlî’nin Düşünce Sisteminin Temelleri (Bilgi-Mantık-İman), İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1994.
• Topaloğlu, Bekir, İslam Kelâmcıları ve Filozoflarına Göre Allah’ın Varlığı (İspât-ı Vâcip), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2001.
• Topaloğlu Bekir - İlyas Çelebi, Kelâm Terimler Sözlüğü, İstanbul: İsam, 2010.
• Uludağ, Süleyman, ‚Ma’rifet‛, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXVIII, 54-56.
• Watt, W. Montgomery; Müslüman Aydın (Gazâlî Hakkında Bir Araştırma), çev. Hanifi Özcan., Samsun: Etüd Yayınları, 2003.