ŞEYHÜLİSLÂM HAYDARİZÂDE İBRAHİM EFENDİ’NİN “EMİR Bİ’L-MA’RÛF NEHİY ANİ’L-MÜNKER” ADLI MAKALESİ

Yıl 2016, Cilt: 14 Sayı: 1, 146 - 176, 01.02.2016

Osman Oral

https://doi.org/10.18317/kader.57985

Cited By: 1

Öz

Yüce Allah Hz. Âdem’den son peygamber Hz. Muhammed’e kadar insanlara iyiliği emredip kötülüklerden sakındırmak için peygamberler göndermiştir. İyiliği emredip kötülükten sakındırmak peygamberlerin temel görevidir. İslâm âlimlerinin tamamı fert ve toplum açısından iyiliği emredip kötülükten vazgeçirmeye çalışmanın gerekliliği konusunda görüş birliğindedirler. Fert ve topluluklar da iyiliği emredip kötülüklerden sakındırma görevini yerine getirdikleri sürece varlıklarını devam ettirebilmişlerdir. 36. Osmanlı Padişahı VI. Mehmed Vahdeddin (1918-1922) dönemi Şeyhülislamlarından Haydarizâde İbrahim Efendi (v. 1349/1933) de toplumu bilgilendirmek ve bilinçlendirmek için Sebilürreşâd Dergisi’nde “Emir bi’l-Ma’rûf Nehiy ani’l-Münker” ile ilgili olarak dört adet makale kaleme almıştır. Bu çalışmada Şeyhülislam Haydarizâde İbrahim Efendi’nin Sebilürreşâd Dergisi’nde yayınlanan makalelerinin sadeleştirilmesi ve değerlendirmesi yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Peygamber; İslam Âlimleri; İyiliği Emretmek; Münkerden Nehyetmek; Haydarizâde İbrahim Efendi; Toplum.

Kaynakça

• Abdulvehhab, İbn Muhammed, Keşfu'ş-Şubuhât, Mekke: 1986.
• Akçay, Mustafa, ‚Zelle‛, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XLIV, 223-225.
• Akgündüz, Murat, Türkler, Osmanlı Devlet Teşkilâtında Şeyhülislâmlık, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
• Albayrak, Sadık, Son Devir Osmanlı Ulemâsı, İstanbul: Medrese Yayınları, 1980.
• Ali Nasıf, Et-Tacü'l-Cami' Li'l-Usul Fi Ehadisi'r-Resul, Beyrut: Darü’l- Kütübü’l-İlmiye, 2006.
• Altınsu, Abdulkadir, Osmanlı Şeyhülislâmları, Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1972.
• Bağdadi, Abdulkahir Ebu Mansur, el-Fark Beyne’l-Fırak, Çev. Ethem Ruhi Fığlalı, Mezhepler Arasındaki Farklar, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1991.
• Bakıllanî, Ebû Bekr, Temhid’ul-Evail ve Telhis’ud-Delâil, Thk. İmaduddin Ahmed Haydar, Beyrut: Müesseset’ul- Kutûb’is-Sekafiye, 1986.
• Beyhaki, Muhammed B. Hüseyin, Şuab'ul-İman, Beyrut: 1410.
• Beyhaki, Muhammed B. Hüseyin, es-Sünenü’l-Kübrâ, Beyrut: Daru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Muvazzah İlmi Kelâm, İstanbul: 1959.
• Buhari, Ebû Abdullah, el-Camiu’s-Sahih, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Ceride-i İlmiye, Yıl: 5, Sayı: 51, Kasım: 1919, sayfa: 1239.
• Cüveyni, İmâmü’l-Haremeyn, Kitabu’l-İrşad, çev. A. Bülent Baloğlu v.dğr., Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• Çağrıcı, Mustafa, ‚Emir bi’l-Ma’rûf Nehiy ani’l-Münker‛, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XI, 138-141.
• Danişmend, İsmail Hami, Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul: Türkiye Yayınları, 1971.
• Deylemi, Hafız Ebu Şüca, Firdevsu'l-Ahbâr, Beyrut: Daru'l-kütübi'l-İlmiyye, 1986.
• Dumlu, Ömer, Kur’ân-ı Kerim’de Maruf ve Münker, İzmir: 1999.
• Ebu Hanife, el-Fıkhu’l-Ebsat, Trc. Mustafa Öz, İmamı Azam’ın Beş Eseri, İstanbul: Marmara Üniv. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1992.
• Ebu Davud, Süleyman b. Eş’as, es-Sünen, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Ebu Zehra, Muhammed, İslam Hukuk Metodolojisi, Terc. Abdulkadir Şener, Ankara: Ankara Üniv. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1973.
• Efe, Âdem, ‚Sebilürreşad‛, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXXVI, 51-3.
• Eldem, Edhem, Osmanlı Nişan ve Madalyaları Tarihi, İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, 2004.
• Ergin, Osman, Türkiye Maarif Tarihi, İstanbul: Eser Matbası, 1977.
• Eş’ari, Ebu’l-Hasen, Kitabu Makalatü’l İslâmiyyin ve İhtilafi’l-Musallin, tashih: Helmut Ritter, Wıesbaden: 1980.
• Fığlalı, Ethem Ruhi, ‚Hariciler‛, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XVI, 169.
• Gazâli, Ebu Hamid, Kitâbu’l-Erbaîn fî Usûli’d-Din, Mısır: 1344.
• Gazâli, Ebu Hamid, İhyâu Ulûmi’d-Dîn, trc. Ahmed Serdaroğlu, İstanbul: 1974.
• Gökay, Fahreddin Kerim, ‚Yeşilay Nasıl Doğdu, Nasıl Gelişti?‛ Yeşilay, sayı: 485, Nisan 1974, s. 7.
• Haydarizade İbrahim Efendi, Emir bi’l-Ma’rûf Nehiy ani’l-Münker-1, Sebilürreşad, Yıl: 1334, Ay: 9, cilt: 15, Sayı: 368, Sayfa: 65-66.
• Haydarizade İbrahim Efendi, Emir bi’l-Ma’rûf Nehiy ani’l-Münker-2, Sebilürreşad, Yıl: 1334, Ay: 9, cilt: 15, Sayı: 370, Sayfa: 108-110.
• Haydarizade İbrahim Efendi, Emir bi’l-Ma’rûf Nehiy ani’l-Münker-3, Sebilürreşad, Yıl: 1334, Ay:10, Cilt: 15, Sayı:372, Sayfa: 139-140.
• Haydarizade İbrahim Efendi, Emir bi’l-Ma’rûf Nehiy ani’l-Münker-4, Sebilürreşad, Yıl: 1334, Ay: 10, Sayı: 373, Cilt: 15, sayfa: 161-2.
• Haydarizade İbrahim Efendi, Vehhabilik-1, Sebilürreşad, c.17, Sayı: 441, Ay:9, Yıl: 1335, sayfa: 203-205.
• Haydarizade İbrahim Efendi, Vehhabilik-2, Sebilürreşad, cilt: 17, Sayı: 442, Ay:9, Yıl: 1335, sayfa: 216-218.
• Haydarizade İbrahim Efendi, Vehhabilik-3, Sebilürreşad, cilt: 17, Sayı: 443, Ay: 10, Yıl: 1335, sh. 3-5.
• Haydarizade İbrahim Efendi, Vehhabilik-4, Sebilürreşad, cilt: 13, Sayı: 443, Ay: 11, Yıl: 1335, Sayfa: 64-66.
• Haydarizade İbrahim Efendi, es-Sıratü’l-Mustakim, İstanbul: Hakikat Kitabevi, 1988.
• http://www.yesilay.org.tr/tr/kurumsal/tarihce.html. (erişim: 01 Aralık 2015).
• Isfehâni, Ebû’l- Kasım el-Hüseyin, Râgıb, el-Müfredât fî Garîbi’l- Kur’ân, tahk. S. A. Ravâviri, Beyrut: 1992.
• İbn Arabi, Ebu Bekr Muhammed, Ahkâmü’l-Kur’ân, tahk. A. Muhammed Becavi, Beyrut: trs.
• İbn Abd Rabbih, Muhammed, el-Ikdü'l-Ferîd, Beyrut: ts.
• İbn Mace, Ebû Abdullah, es-Sünen, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• İbn Manzur, Cemaluddin, Lisânü’l-Arab, Beyrut: ts.
• İbnü’l-Emin, Mahmut Kemal İnal, Son Sadrazamlar, İstanbul: 1969.
• İpşirli, Mehmet-Kemal Beydilli, ‚Haydarizade İbrahim Efendi‛, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXI, 297-8.
• Kadı Abdulcebbar, Ahmed, Şerhu’l-Usuli’l-Hamse, Kahire: 1965.
• Kallek, Cengiz, ‚Hisbe‛, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XVIII, 133-143.
• Kara, Mustafa, ‚Dârânî‛, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), VIII, 485.
• Kurtubi, Muhammed b. Ahmed, el-Cami’ Li Ahkami’l-Kur’ân, Beyrut: Daru İhyâü't-Turasi'l-Arabi, 1952.
• Kuşeyri, Abdulkerim, Risale, Terc. Süleyman Uludağ, Kuşeyri Risalesi, İstanbul: 2009.
• Mâtürîdî, Ebu Mansur, Te’vilatü Ehli’s-Sünne, tahk. F. Yusuf el-Hıyemi, Beyrut: 2004.
• Mâtürîdî, Ebu Mansur, Te’vilâtü’l-Kur’ân, Kont: Bekir Topaloğlu, İstanbul: Mîzân Yayınları, 2005.
• Maverdi, Ebû’l-A’la, el-Ahkâmü’s-Sultâniyye, y.y., Beyrut: 1985.
• Müslim, Ebû’l Hüseyin Müslim b. el-Kuşeyri, es-Sahih, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman, es-Sünen, İstanbul: Çağrı Yay, 1981.
• Neşşar, Ali Sami, Neş’etü’l-Fikri’l-Felsefi Fi’l-İslâm, Mısır:1965.
• Oral, Osman, ‚Haydarizade İbrahim Efendi’nin Vehhâbîlik Adlı Makalesi‛, e-makâlât Mezhep Araştırmaları, VII/2, (2014): 71-102.
• Oral, Osman, ‚İmânın Sosyal Hayatta Tezâhürleri, Doğruluk, Güzel ahlâk, Sevgi ve Kardeşlik‛, Bilimname, XXVII/2, (2014): 159-175.
• Oral, Osman, Kelâm Ekollerine Göre Başkanlık ve Seçimi, Ankara: Tiydem Yay, 2015.
• Öz, Mustafa, ‚Râfizîler‛, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXXIV, 396-7.
• Öz, Mustafa, ‚Şiâ‛, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXXIX, 111-4.
• Özel, Ahmet-Topaloğlu, Bekir, ‚Cihad‛, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), VII, 527-534.
• Öztuna, Yılmaz, Devletler Ve Hanedanlar, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1989.
• Râzî, Fahreddin, Mefatihu’l-Gayb, y.y., İstanbul: 1307.
• Râzî, Fahreddin, İsmetu’l-Enbiya, y.y., Kahire: 1968.
• Râzî, Fahreddin, El-Muhassâl Efkâru’l-Mütekaddimîn Ve’l-Müteahhirîn, Lübnan: 1984.
• Şehristânî, Ebû’l Feth, Kitabu’l Milel ve’n Nihal, y.y., Kahire: 1968.
• Tirmizi, Ebû İsa Muhammed b. İsa, es-Sünen, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, Ankara: 2004.
• Uludağ, Süleyman, ‚Vera‛, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XLIII, 49-50.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti'nin İlmiye Teşkilatı, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1984.
• Zebidi, Muhammed Murtaza el-Hüseyni el-Vasıti, Tâcü’l-Arus Min Cevahiri’l- Kamus, Mektebetül-İlmiye, Beyrut: trs.
• Zuhayli, Vehbe, el-Fıkhu’l-İslâmiyye, terc. Yunus Vehbi Yavuz vd. İstanbul: 1994.