KELÂM TARİHİNDE HABERİ SIFATLARA YAKLAŞIMLAR VE EBU’L-BEREKÂT EN-NESEFİ’NİN KONUYA BAKIŞI

Yıl 2016, Cilt: 14 Sayı: 2, 376 - 407, 10.09.2016

Recep Önal

https://doi.org/10.18317/kader.32955

Cited By: 2

Öz

Zâhiri manaları itibariyle teşbih ve tecsîm fikrine imkân tanıyan haberî sıfatların nasıl anlaşılması ve yorumlanması gerektiği meselesi İslam’ın erken dönemlerinden itibaren en çok tartışılan konuların başında gelir. Mana itibariyle müteşâbih olan bu sıfatların te’vil edilip edilmeyeceği hususunda ihtilafa düşen Müslümanlar genel olarak üç grupta değerlendirilebilir. (1) Teşbih ve tecsîm yöntemini benimseyen Müşebbihe ve Mücessime, (2) nefy/ta’tîl yolunu savunan Cehmiyye ve Mu’tezîle (3) tefvîz, tevakkuf, isbat ve te’vil yöntemini takip eden Ehl-i Sünnet. Bu çalışmada Ebu’l-Berekât en-Nesefî’nin haberî sıfatlar hakkındaki görüşleri ve bu yönde takip ettiği metodu tespit edilmeye çalışıldı. Bu çerçevede konu işlenirken haberi sıfatlara ilişkin yapılmış olan yorumların ve takip edilen yöntemlerin tarihi süreçte nasıl şekillendiğini belirlemek ve bu süreçte Nesefî’nin konumunu tespit edebilmek için kendi görüşlerinin yanı sıra Ehl-i Hadis, Selefiyye, Mâtürîdiyye, Eş’ariyye ve Mu’tezîle gibi mezheplerin de görüşlerine yer verildi.

Anahtar Kelimeler

Nesefî, Mâtürîdiyye, Ehl-i Sünnet, Haberî Sıfatlar, Müteşâbih

Kaynakça

• Abdülhamid, İrfan, İslam’da İtikadî Mezhepler ve Akaid Esasları, çev. M. Saim Yeprem, İstanbul: Marifet Yayınları, 1997.
• Adıgüzel, Hanifi, ‚Din Dili Bağlamında Haberî Sıfatlar‛, yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.
• Aydın, Ömer, ‚Haberi Sıfatları Anlama Yolları‛, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, I (1999): 133-58.
• Bağdâdî, Abdülkâhir el-, el-Fark Beyne’l-Fırak, nşr. M. M. Abdülhamid, Kahire: 2007.
• Bulut, Zübeyir, Haberî Sıfatlar: Anlama Yöntemleri ve Yorumlar, Ankara: Fecr
• Cürcânî, Muhammed Seyyid Şerif, Kitâbu’t-Ta’rîfât, nşr. M. Abdurrahman Mar’aşli, Beyrut: 2003.
• Cüveynî, İmâmu’l-Haremeyn, Kitâbu’l-İrşâd, nşr. Zekeriyâ Umeyrât, Beyrut: 1995.
• Çelebi, İlyas, İslam İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdulcebbar, İstanbul: Rağbet Yayınları, 2002.
• Çelik, İbrahim, ‚Kur’an’da Haberî Sıfatlar ve Mukâtil b. Süleyman’a İsnâd Edilen Teşbih Fikri‛, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, II (1987): 151-59.
• Düzgün, Şaban Ali, ‚Allah’a İman‛, İslam İnanç Esasları, ed. Ş. Ali Düzgün, Ankara: Grafiker Yayınları, 2015: 63-122.
• Ebu Hanîfe, ‚Fıkhu’l-Ekber‛, İmam-ı A’zam’ın Beş Eseri, çev. Mustafa Öz, İstanbul: Marmara İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2002.
• Esed, Muhammed, Kur’an Mesajı, çev. Cahit Koytak-Ahmet Ertürk, İstanbul: İşaret Yayınları, 1999.
• Eş’arî, Ebu’l-Hasan el-, Makâlâtü’l-İslamiyyîn ve İhtilafü'l-Musallin, nşr. Nevvah el-Cerrâh, Beyrut: 2006.
• Eş’arî, Ebu’l-Hasan el-, el‐İbâne an Usûli'd‐Diyâne, nşr. A. Sabbağ, Daru'n‐Nefais, Beyrut: 1994.
• Fahreddîn er-Râzî, Muhammed b. Ömer b. Hüseyin b. Ali, Esâsu't-Takdîs, nşr. Ahmed Hicâzî Sekkâ, Kahire: Mektebetü Külliyâti’l-Ezheriyye, 1986.
• Fığlalı, Ethem Ruhi, İmamiyye Şiası, İstanbul: Ağaç Kitabevi, 2008.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Ahmed el-, İlcamü’l-Avam an İlm-i Kelam: İnançta Hassas Ölçüler, çev. Nedim Yılmaz, İstanbul: Hisar Yayınları, 1984.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Ahmed el-, İtikadda Orta Yol, çev. Kemal Işık, AÜİF Yayınları, Ankara: 1971.
• Hayyât, Ebû Hüseyin Abdurrahim b. Osman el-, Kitâbu’l-İntisâr Ve’r-Redd alâ İbn Râvendî el-Mülhîd, nşr. H. S. Nyberg, Beyrut: 1993.
• İbn Haldun Ebu Zeyd Abdurrahman bin Muhammed, Mukaddime, haz. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergah Yayınları, 1991.
• İsfehâni, Râgıp el, el-Müfredât fi Garîbi’l-Kur’an, Beyrut: 2002.
• İzmirli, İsmail Hakkı, Yeni İlm-i Kelam, haz. Sabri Hizmetli, Ankara: Umran
• Kâdî Abdülcebbâr, Ahmed b. Halil el-Hamedânî, Şerhu’l-Usûlü’l-Hamse, nşr. Hüseyin b. Ebu Haşim, Beyrut: 2001.
• Kâdî Abdülcebbâr, Ahmed b. Halil el-Hamedânî, Kitâbu Fadli’l-İ’tizâl ve Tabakâti’l-Mu’tezîle, nşr. Fuad Seyyid, Tunus: 1986.
• Kılavuz, A. Saim, Ana Hatlarıyla İslâm Akâidi ve Kelâm’a Giriş, İstanbul: Ensar Yayınları, 2004.
• Mâtürîdî, Ebu Mansur el-, Kitâbü't-Tevhîd, çev. Bekir Topaloğlu, İstanbul: İSAM Yayınları, 2002.
• Nesefî, Ebu’l-Berekât Ahmet b. Mahmûd en-, Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t- Te’vîl, nşr. Mervân Muhammed eş-Şe’âr, Beyrût: Dâru’n-Nefâis, 2006.
• Nesefî, Ebu’l-Berekât Ahmet b. Mahmûd en-, el-Umde: İslam İnancının Ana Umdeleri, çev. Temel Yeşilyurt, Malatya: Kubbealtı Yayınları, 2000.
• Nesefî, Ebu’l-Berekât Ahmet b. Mahmûd en-, Şerhu’l-Umde fî Akîdeti Ehl-i Sünnet ve’l-Cemaat: el-İ’timâd fi’l-İtikâd, nşr. Muhammed Abdullah İsmail, Kahire: 2012.
• Nesefî, Ebu’l-Berekât Ahmet b. Mahmûd en-, Şerhu’l-Cevâhiri’l-Mudiyye, nşr. Ömer Bölükbaşı, Rize: 2014.
• Nesefî, Ebu’l-Muîn en-, Kitâbü’t-Temhîd li Kavâidi’t-Tevhîd, nşr. C. H. Ahmed, yy.: 1986.
• Neşşâr, Ali Sami en-, İslam’da Felsefî Düşüncenin Doğuşu, İstanbul: İnsan Yayınları, 1999.
• Özler, Mevlüt, ‚İlahî İsim ve Sıfatlar‛, Kelam El Kitabı, ed. Ş. Ali Düzgün, Ankara: Grafiker Yayınları, 2015: 229-72.
• Özler, Mevlüt, İslam Düşüncesinde Tevhid, İstanbul: Nun Yayınları, 1995.
• Sâbûnî, Nureddîn es, Mâtürîdiyye Akaidi, çev. Bekir Topaloğlu, Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara: 2005.
• Şâfiî, Hasan Mahmûd eş, Kelam’a Giriş, çev. Süleyman Akkuş, İstanbul: Değişim Yayınları, 2009.
• Şehristânî, Muhammed b. Abdülkerim eş-, el-Milel ve’n-Nihal, nşr. M. F. Muhammed, Beyrut: ts.
• Şimşek, Ümit, Kur’an’ın ve Kâinatın Dilinden İman Esasları, Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara: 2015.
• Teftâzânî, Sadeddin, Kelam İlmi ve İslam Akâidi, haz. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergah Yayınları, 1991.
• Topaloğlu, Bekir, Allah İnancı, İstanbul: İSAM Yayınları, 2008.
• Topaloğlu-Çelebi, Bekir-İlyas, Kelam Terimleri Sözlüğü, İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• Uludağ, Süleyman, İslam’da İnanç Konuları ve İtikâdî Mezhepler, İstanbul: Marifet Yayınları, 1996.
• Yeprem, M. Saim, Mâtürîdî’nin Akîde Risâlesi ve Şerhi, İstanbul: Marmara İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2000.
• Yılmaz, Sabri, Kelam’da Te’vil Sorunu, Ankara: Araştırma Yayınları, 2009.
• Yılmaz, Mustafa Selim, Kumran Yazmalarının Ahit Geleneği Çerçevesinde Değerlendirilmesi, İstanbul: Ayışığı kitapları, 2013.
• Yurdagür, Metin, ‚Haberî Sıfatları Anlamada Metod‛, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Faakültesi Dergisi, I (1984): 249-64.
• Yüce, Mustafa, ‚Hâris el-Muhâsibî’ye Göre Haberî Sıfatlar‛, Kelam Araştırmaları, 12/2 (2014): 274-94.
• Yücedoğru, Tevfik, Ehl-i Sünnete Giden Yolda İbn Küllâb ve Küllâbiye Mezhebi, Bursa: Emin Yayınları, 2006.