ABÜLAZÎZ B. ABDİLLÂH EL-MÂCİŞÛN’UN (Ö. 164/780) RÜ’YET RİSÂLESİ, TERCÜMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2016, Cilt: 14 Sayı: 2, 566 - 582, 11.09.2016

Mansur Koçinkağ

https://doi.org/10.18317/kader.96181

Öz

Rü’yetullâh, inançla ilgili bir mesele olup ilk dönemden itibaren İslam âlimleri tarafından tartışmaya konu olmuştur. Yazar, bu çalışmada ilgili meseleyi Cehmiyye’ye nisbet ederek ele almakta ve rü’yetullâhın ahirette gerçekleşeceğini Kur’ân’dan ve sünnetten hareketle ortaya koymaya çalışmaktadır. Yazar, prensip olarak Kur’ân’da ve sünnette zikredilen sıfatların kabul edilmesi gerektiğini ve buralarda yer almayan sıfatlar hususunda tekellüfe girmenin doğru olmadığını belirtir. Bunu da aklın, Allah’ın varlığı ve sıfatlarıyla ilgili konuları idrak etmede yetersiz olmasıyla, dinî konularda taammukun yanlış olduğuyla ve ilimde rusûh sahibi olan âlimler gibi ilimlerinin bittiği yerde durmaları gerektiğiyle temellendirmeye çalışır. Zira “nasıl oldu?” sorusu, sonradan varolanlar ilgili olup ezelî varlığın keyfiyetiyle ilgili bilgi ancak O’nun tarafından bilinir.

Anahtar Kelimeler

Mâcişûn, Rü’yetullâh, Cehmiyye

Kaynakça

• Abdülhamid, İrfan, ‚Cebriyye‛, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), VII, 205-208.
• Abdülkâhir el-Bağdâdî, el-Fark beyne’l-fırak, Beyrut: Dâru’l-âfâk, 1977.
• Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, thk. Şu‘ayb el-Arnaût v.dğr., Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1421/2001.
• Ahmed b. Hanbel, er-Redd ‘alâ’l-Cehmiyye ve’z-zenâdika, thk. Sabrî b. Selâme, Dâru’s-sebât, ts..
• Âmidî, Seyfüddîn Ali b. Muhammed, Ebkârü’l-efkâr fî usûliddîn, thk. Ahmed Muhammed el-Ahdî, Kâhire: Matba‘atü Dâri’l-kütüb ve’l-vesâiki’l- kavmiyye, 1424/2004.
• Dârimî, Osman b. Sa‘îd, er-Redd ‘alâ’l-Cehmiyye, thk. Bedr b. Abdillâh, Kuveyt: Dâru İbni’l-Esîr, 1416/1995.
• Ebû Hanîfe, el-Fıkhu’l-ekber, Arap Emirlikleri: Mektebetü’l-furkân, 1419/1999.
• Eş‘arî, Ebû’l-Hasan Ali b. İsmail, el-İbâne ‘an usûli’d-diyâne, thk. Fevkiyye Hüseyn Mahmûd, Kâhire: Dâru’l-ensâr, 1397.
• Eş‘arî, Makâlâtü'l-İslâmiyyîn ve ihtilafü'l-musallîn, thk. Hellmut Ritter, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1400/1980.
• Gazzâlî, Kavâ‘idü’l-‘akâid, thk. Musa Muhammed Ali, Lübnân: Âlemü’l- kütüb, 1405/1985.
• Gölcük, Şerafettin, ‚Cehm b. Safvân‛, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), VII, 233-234.
• Gölcük, Şerafettin, ‚Cehmiyye‛ TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), VII, 234-236.
• Hatîb el-Bağdâdî, Târîhu Bağdâd, thk. Beşşâr A. Marûf, Beyrut: Dâru’l- Ğarbi’l-İslâmî, 2002/1422.
• İbn Batta, Ubeydullâh b. Muhammed el-Ukberî, el-İbânetü’l-kübrâ (er-Red ‘alâ’l-Cehmiyye bölümü), thk. Velîd b. Muhammed v.dğr., Riyad: Dârurrâye, 1418.
• İbn Mende, er-Redd ‘alâ’l-Cehmiyye, thk. Ali Muhammed Nâsır, Pakistan: el- Mektebetü’l-eseriyye, ts..
• İbn Rüşd, Ebû’l-Velîd, el-Keşf ‘an menâhici’l-edille fî ‘akâidi’l-mille, thk. M. Âbid el-Câbirî, Beyrut: Merkezü Dirâsâti’l-vahdeti’l-arabiyye, 1998. en-Nisâ 4/115.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed b. Abdülhalîm, Beyânu telbîsi’l-Cehmiyye fî te’sîsi bida‘ihimi’l-kelâmiyye, thk. Yahya b. Muhammed el-Hüneydî v.dğr., Riyad: Mecma‘ü’l-Melik Fehd, 1426.
• İbn Teymiyye, el-Fetva’l-Hamaviyye, thk. Hamd b. Abdilmuhsin, Riyad: Dârü’s-Sümay‘î, 1425/2004.
• İbn Teymiyye, et-Tis‘îniyye, thk. Muhammed b. İbrâhîm el-Aclân, Riyad: Mektebetü’l-me‘ârif, 1420/1999.
• İbn Teymiyye, Mecmû‘u’l-fetâvâ, nşr. Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım, Riyad: Mecma‘ü’l-Melik Fehd, 1416/1995.
• İbn Teymiyye, el-Fetâva’l-kübrâ, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1408/1987.
• Kâdî Abdülcebbâr, Şerhu’l-usûli’l-hamse, nşr. İlyas Çelebi, İstanbul: Türkiye Yazma Eserleri Başkanlığı, 2013.
• Kâdî İyâz, İbn Musa el-Yahsûbî, Tertîbü’l-medârik ve takrîbu’l-mesâlik li ma‘rifeti a‛lâmi mezhebi Mâlik, thk. Muhammed Sâlim, Beyrut: Dâru’l- kütübi’l-ilmiyye, 1418/1998.
• Kâsimî, Cemâluddîn, Tarîhi’l-Cehmiyye ve’l-Mu‘tezile, Beyrut: Müessesetü’r- risâle, 1399/1979.
• Koçinkağ, Mansur, ‚Abdülazîz b. Abdillâh b. Seleme el-Mâcişûn ve Kadere Dair İki Risâlesi‛ ÇOÜİFD, 8 (Eylül 2016) (basım aşamasında).
• Mâcişûn, Abdilazîz b. Abdillâh, Kitâbü’l-Hac min kütübi Abdilaziz b. Abdillah, thk. Miklos Moranyi, Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1428/2007.
• Malatî (Malatyalı), Ebû Abdirrahmân, et-Tenbîh ve’r-redd ‘alâ ehli’l-ehvâi ve’l- bida‘, thk. Muhammed Zeynuhum, Kâhire: Mektebetü Medbûlî, 1423/1992.
• Muhammed Bâ Kerîm, Vasatiyyetü ehli’s-sünneti beyne’l-fırak, Riyad: Dârurrâye, 1415/1994.
• Pakiş, Ömer, ‚Rü’yetullah ile İlişkilendirilen Âyetlerin Mu’tezilî Okuma Biçimi (Kādī Abdülcebbâr ve Zemahşerî Örneği)‛, MÜİFD, 21 (2001/2): 55-79.
• Sadani, Lakhdar, ‚Akılcılık ve Mu‘tezile’nin Kur’ân’i Hitabı Tevilinde Etkisi: Rü’yetullah Örneği‛, DÜİFD, 14/2 (2012): 213-234.
• San‘ânî, Abdürrezzâk b. Hemmâm, el-Musannef, thk. Habîburrahmân el- A‘zamî, Beyrut: el-Meclisü’l-‘ilmî, 1403/1983.
• Şehristânî, Ebü’l-Feth Tâcüddîn Muhammed b. Abdilkerîm, el-Milel ve’n- nihal, thk. M. Seyyid Keylânî, Beyrut: Müessesetü’l-Halebî, ts.. Teftâzânî, Sa‘duddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn,
• Şerhu’l-makâsıd, thk.
• Abdurrahman Umeyra, Beyrut: Âlemü’l-kütüb, 1419/1998.
• Ünverdi, Veysi, ‚Kâdî Abdulcebbâr’ın Rü’yetullah’ın Reddine İlişkin Dayanakları‛, Bilimname, XXVIII (2015/1): 201-245.
• Yâsir Kâdî, Makâlâtü’l-Cehm b. Safvân ve eseruhâ fî’l-firaki’l-İslâmiyye, Riyad: Edvâü’s-selef, 1426/2005.
• Yeşilyurt, Temel, ‚Rü’yetullah‛, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXXVIII, 311- 14.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Kaymaz, el-‘Uluv li’l-‘aliyyi’l-ğaffâr, thk. Ebû Muhammed Eşref b. Abdilmaksûd, Riyad: Edvâü’s-selef, 1416/1995.
• Zehebî, Siyeru ‘alâmi’n-nübelâ, thk. Şu‘ayb el-Arnaût, Beyrut: Müessesetü’r- risâle, 1405/1985.
• Zühdî Cârullâh, el-Mu‘tezile, Beyrut: el-Ehliyye li’n-neşr, 1974.