The Perception of Fate (Qadar) among the University Students: A Metaphorical Analysis

Yıl 2021, Cilt: 19 Sayı: 2, 645 - 677, 31.12.2021

Mebrure Doğan

https://doi.org/10.18317/kaderdergi.1010464

Cited By: 5

Öz

Fate has always existed in life both as a faith issue appearing in most of the religions and as a vital phenomenon. The unknown sides of fate and the uncertainties related to fate have been a factor that always keeps a human’s sense of curiosity alive. The fate perceptions’ potential of affecting life is high. As an individual’s fate perception is one of the factors determining his attitude to life, and it also affects his behaviours. The fate perceptions’ power of influencing human behaviours was effective in specifying the research topic. The subject of the research was determined as “fate perception”, and university students were selected as the sample group. The research was carried out through metaphor analysis technique based on the phenomenological method. The reason for referring this method rather than directly asking questions related to fate is to reach the real thoughts in the depths of youths’ minds. A total of 211 students participated in the study performed with undergraduate students from different departments of different universities, and the analysis was continued with 163 data sets since the inappropriate data were sorted out. First of all, groups that included the same theme according to the meanings attributed to the fate in the metaphors were formed, and rather than the metaphor, the “because…” part that described it was based on in the grouping. The categories and the metaphors collected in the themes under them were again reviewed relationally, and then the research was analysed by two specialists to ensure the validity and reliability. As a result of the research, it was determined that some of the participants tried to clarify equivalents of the problems related to fate in their minds and to conceptually define the fate while producing metaphors. It was seen that some of the participants associated the fate with religious beliefs in forming metaphors while some of them dealt with it separately from the religion. The most frequently repeated metaphor is the "path" metaphor in the study, in which university students were found to have produced 106 metaphors related to the concept of "fate". This is followed by the metaphors "book" and "wheel". "Scenario, pen, map, crossroads, bunker, line, ship" metaphors are among the top ten most preferred metaphors. After the explanations of the metaphors produced in the scope of the research were examined, they were grouped in terms of their common features, themes were formed, and categories were formed by grouping the themes among themselves. Accordingly, the first category was identified as “fate in the context of characteristic” and its sub-themes were “fate as a(n) unchanging/determined phenomenon, fate as a divertible/preferable phenomenon, fate as an unknown/uncontrollable phenomenon, fate as both determined and divertible phenomenon and fate as a defence mechanism”. The second category was “fate in the context of faith/freedom”. The sub-themes of this category were determined as “the phenomenon of fatalist-inclined fate, the phenomenon of pure faith-based fate, the phenomenon of faith-based voluntaristic fate, the phenomenon of faith-based Cebrî fate, the phenomenon of not faith-based voluntaristic fate, fate contrast”.

Anahtar Kelimeler

Psychology of religion, Fate perceptions, Faith of fate, Fatalism, Metaphor, Attribution

Üniversite Öğrencilerinin Kader Algıları: Metaforik Bir Araştırma

Öz

Kader hem çoğu dinde yer alan bir inanç konusu hem de yaşamsal bir olgu olarak hayatın içinde hep var olagelmiştir. Kaderin bilinmeyen yönleri ve kaderle ilgili belirsizlikler ise insanın merak duygusunu daima canlı tutan bir unsur olmuştur. Kader algılarının hayatı etkileme potansiyeli yüksektir. Bireyin kader algısı hayata bakışını belirleyen unsurlardan biri olduğu gibi davranışlarını da etkilemektedir. Kader algılarının insan davranışlarını etkileme gücü, araştırmanın konusunun belirlenmesinde etkili olmuştur. Araştırmanın konusu “kader algısı” olarak belirlenmiş, örneklem grubu olarak üniversite öğrencileri seçilmiştir. Araştırma, fenomenolojik olgu bilim yöntemine dayalı metafor analizi tekniğiyle gerçekleştirilmiştir. Kaderle ilgili doğrudan sorular sormak yerine bu yöntemin tercih edilmesinin nedeni gençlerin zihinlerinin derinliklerinde yer alan gerçek düşüncelere ulaşmaktır. Farklı üniversitelerin farklı bölümlerinden lisans öğrencileriyle gerçekleştirilen araştırmaya 211 öğrenci katılmış, uygun olmayan veriler ayıklandığından 163 veri seti ile analize devam edilmiştir. Öncelikle metaforlarda kadere yüklenen anlamlara göre aynı temayı içeren gruplar oluşturulmuş, gruplamada metafordan ziyade onu açıklayan “çünkü…” kısmı esas alınmıştır. Kategoriler ve altında toplanan temalardaki metaforlar ilişkisel açıdan yeniden gözden geçirilmiş ve sonrasında geçerlilik ve güvenirliğin sağlanması için çalışma iki uzman tarafından incelenmiştir. Araştırmada sonuç olarak bazı katılımcıların metafor üretirken kaderle ilgili problemlerin zihinlerindeki karşılıklarına açıklık getirmeye ve kavramsal olarak kaderi tanımlamaya çalıştıkları belirlenmiştir. Metaforları oluştururken kimi katılımcıların kaderi dinî inançlarla ilişkilendirdikleri kimi katılımcıların ise dinden bağımsız ele aldıkları görülmüştür. Üniversite öğrencilerinin “kader” kavramına ilişkin 106 metafor ürettiğinin tespit edildiği araştırmada en sık tekrarlanan metafor “yol” metaforudur. Bunu “kitap” ve “çark” metaforları izlemektedir. “Senaryo, kalem, harita, yol ayrımı, sığınak, çizgi, gemi” metaforları ise en fazla tercih edilen ilk on metafor arasındadır. Araştırma kapsamında üretilen metaforların açıklamaları incelendikten sonra metaforlar ortak özellikleri bakımından gruplandırılmış, temalar oluşturulmuş, temalar da kendi aralarında gruplandırılarak kategoriler oluşturulmuştur. Buna göre birinci kategori “nitelik bağlamında kader” olup alt temaları “değişmeyen/belirlenmiş olgu olarak kader, yönlendirilebilen/tercih edilebilen olgu olarak kader, bilinmeyen/kontrol edilemeyen olgu olarak kader, hem belirlenmiş hem de yönlendirilebilen olgu olarak kader ve savunma mekanizması olarak kader” olarak belirlenmiştir. İkinci kategori “inanç-özgürlük bağlamında kader” dir. Bu kategorinin alt temaları ise “fatalist eğilimli kader olgusu, salt inanç temelli kader olgusu, inanç temelli iradeci kader olgusu, inanç temelli cebrî kader olgusu, inanç temelli olmayan iradeci kader olgusu ve kader karşıtlığı” olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din psikolojisi, Kader algıları, Kader inancı, Fatalizm, Metafor, Atıf/Yükleme

Teşekkür

Hakem önerisi kısmı aktif görünüyor. Gerekirse hocalarımın müsaadesini alıp hakem olarak önerebilirim. Ayrıca makalenin dipnot ve kaynakçasını çıkarıp Itenticate'de benzerlik taramasını yaptırdım. % 5 benzerlik çıktı. Çalışmalarınızda kolaylıklar diliyorum. Selamlarımla...

Kaynakça

• Akbulut, Ahmet. Sahabe Dönemi İktidar Kavgası-Alevi Sünni Ayrışmasının Arka Planı. Ankara: Otto Yayınları, 5. Basım, 2017.
• Atay, Hüseyin. Kur’an’da İman Esasları ve Kader Sorunu. Ankara: Atay Yayınları, 2013.
• Aydın, Cüneyd. “Kader İnancının Savunma Mekanizması ve Dinî Başa Çıkma Kavramları Açısından Değerlendirilmesi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/35 (2019), 101-122.
• Batman, Elif. Yaşamın Zorluklarıyla Başa Çıkmada Kader İnancının Rolü. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Baymur, Feriha. Genel Psikoloji. İstanbul: İnkılap Yayınevi, 8. Basım, 1989.
• Bjorck, Jeffrey P. - Cohen, Lawrence H. “Coping With Threats, Losses and Challenges”. Journal of Social and Clinical Psychology 12/1 (1993), 56-72.
• Bolay, Süleyman Hayri. Felsefi Doktrinler Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları, 1987.
• Budak, Selçuk. Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2017.
• Bulut, İsmail. “Kader-Engellilik İlişkisine Kelami Bir Yaklaşım”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43 (2015), 20-51.
• Büyüköztürk, Şener vd. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları, 17. Basım, 2014.
• Cengiz, Lütfü. “Emeviler Döneminde Kader Problemi”. Marife Dinî Araştırmalar Dergisi 1/2 (Ekim 2001), 107-127.
• Coşkun, İbrahim. “Matürîdî Düşüncede Allah-İnsan İlişkisi”. Hikmet Yurdu 2/4 (2009), 17-46.
• Coşkun, İbrahim. “Engellilik-Kader İlişkisi ve Genom Projesi İle Bu İlişkinin Geleceğine Dair Tartışmaların Değerlendirilmesi “. I. Uluslararası Engellilik ve Din Sempozyumu. İstanbul: Yeditepe Ofset Yayıncılık, 2016.
• Coşkun, İbrahim. Günümüz Akaid ve Kelam Problemleri. İstanbul: Kitap Dünyası, 2017.
• Çarkoğlu, Ali – Kalaycıoğlu, Ersin. Türkiye’de Dindarlık: Uluslararası bir Karşılaştırma. İstanbul: Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi, 2009. https://research.sabanciuniv.edu/14014/1/Rapor_Dindarl%C4%B1k.pdf
• Çelik, Celaleddin. “Teodisenin Sosyolojisi: Toplumsal Süreçlerle İlişkisi İçinde Teodise Konusuna Sosyolojik Bir Yaklaşım”. Bilimname 13/2 (2007), 37-66.
• Çiçekler, Ahmet Naim - Aydın, Timur. “Kavramsal Metafor Kuramı ve Belagat: Karşılaştırmalı bir İnceleme”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 16 (2019), 14-26.
• Dağ, İhsan. Kontrol Odağı, Stresle Başa Çıkma Stratejileri ve Psikolojik Belirti Gösterme İlişkileri. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1990.
• Dağ, İhsan. “Kontrol Odağı Ölçeği (KOÖ): Ölçek Geliştirme, Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması”. Türk Psikoloji Dergisi 17/49 (2002), 77-90.
• Doğan, Mebrure. Sabır Psikolojisi- Pozitif Psikoloji Bağlamında Bir Araştırma. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2016.
• Doğan, Mebrure. Acıdan Erdeme Yolculuk - Travma Sonrası Gelişim Psikolojisi ve Din. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2. Basım, 2020.
• Düzgün, Şaban Ali. “Kader’i Farklı Kategoriler İçinde Okumanın İmkanı”, Kelam Araştırmaları Dergisi 11/2 (2013), 1-10.
• Ekşi, Halil. Başaçıkma, Dinî Başaçıkma ve Ruh Sağlığı Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2001.
• Eraslan, Levent. “Sosyolojik Metaforlar”. Akademik Bakış Dergisi 27 (2011), 1-22.
• Eren, Hasan vd. Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1988.
• Grimal, Pierre. Mitoloji Sözlüğü - Yunan ve Roma. çev. Sevgi Tamgüç. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2007.
• Güneş, Aysun – Fırat, Mehmet. “Açık ve uzaktan öğrenmede metafor analizi araştırmaları”. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi 2/3 (2016), 115-129.
• Gürses, İbrahim. “Yükleme Teorisi ve Din İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (2008), 359-377.
• Gorsuch, Richard – Smith, Craig S. “Attributions of Responsibility to God: An Interaction of Religious Beliefs and Outcomes”. Journal for the Scientific Study of Religion 22/4 (1983), 340-352.
• Gömleksiz, Mehmet Nuri vd. “Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Bir Değer Olarak Demokrasi Kavramına İlişkin Metaforik Algıları”. Değerler Eğitimi Dergisi 10/24 (2012), 79-100.
• Hadislerle İslam. ed. Mehmet Emin Özafşar vd. 7 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2013.
• Hançerlioğlu, Orhan. İnanç Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1975.
• Heider, Fritz. The Psychology of Interpersonal Relationship. New York: Jhon Willey and Sons, 1958.
• Horozcu, Ümit. “Teistik Kader Algısı Ölçeği’nin Geliştirilmesi: Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması”. Darulfunun İlahiyat 29/1 (Haziran 2018), 9-24.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: TDV Yayınları, 3. Basım, 1998.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. nşr. Abdullah Ali el-Kebîr. 6 Cilt. Kahire: Dârü’l-Maârif, ts.
• İsfahani, Ragıb. Müfredat Elfazi’l Kur’an - Kur’an Kavramları Sözlüğü. çev. Yusuf Türker. İstanbul: Pınar Yayınlar, 2012.
• Kağıtçıbaşı, Çiğdem. İnsan ve İnsanlar. İstanbul: Evrim Matbaası, 9. Basım, 1996.
• Karaca, Faruk. “Kader Algısı -Ruh Sağlığı İlişkisi Üzerine Empirik Bir Araştırma”. İslami Araştırmalar Dergisi 19/3 (2006), 479-489.
• Karaca, Faruk. Din Psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset, 2017.
• Karaırmak, Özlem - Güloğlu, Berna. “Metafor: Danışan ve Psikolojik Danışman Arasındaki Köprü”. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi 4/37 (2012), 122-135.
• Kartopu, Saffet. “Kaygının Kader Algıları İle İlişkisi-(Kahramanmaraş Örneği)”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/3 (Haziran 2013), 238-260.
• Kartopu, Saffet. “Psikolojik Açıdan Kadere İman Nedir Ne Değildir?”. Kader Nedir? Ne Değildir?. ed. Adnan Demircan. Ankara: Fecr Yayınları, 2019.
• Katırcı, Yusuf. Cezaevi Mahkumlarının Kader Anlayışı: Ferizli L Tipi Cezaevi Örneği. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Kaya, Alim – Bozkur, Binaz. “Kadercilik Eğilimi Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 11/3 (2015), 935-946.
• Kaya, Alim – Bozkur, Binaz. “Kadercilik Eğilimi İle Özyeterlik İnancı ve Savunma Mekanizmaları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Ege Eğitim Dergisi 18/1 (2017), 124-145.
• Keskiner, Emine. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitaplarındaki Kader Öğretisi Üzerine Bir Değerlendirme”. Düzce Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (2018), 50-65.
• Kilit, Nurun Nisa. Kader Algısı-Psikolojik İyi Oluş İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Kormanik, Martin B – Tonette S, Rocco. “Internal Versus External Control of Reinforcement: A Review of the Locus of Control Construct”. Human Resource Development Review 8/4 (2009), 463-483.
• Köse, Ali. Freud ve Din. İstanbul: İz Yayıncılık, 2.Basım, 2005.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2009.
• Lazarus, Richard S. – Folkman, Susan. Stress, Appraisal and Coping. New York: Springer Publishing Company, 1984.
• Macit, Mustafa. Boyun Eğme-Başa Çıkma Sarkacında Kadercilik. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2014.
• Marshall, Gordon. Sosyoloji Sözlüğü. çev. Osman Akınhay - Derya Kömürcü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2014.
• Orhan, Kamil. “Kadercilik Eğilimi Ölçeği’nin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi 2 /2 (2017), 83-102.
• Özbolat, Abdullah - Kartopu, Saffet. “İsyan ile Teslimiyet Arasında: Ağıtlarda Kader İnancı”. Turkish Studies 7/3 (2012), 1959-1972. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3596
• Özcan, Zeynep. “Yükleme, Kaygı ve Başa Çıkma Bağlamında Covid-19 Salgınına Dinî Bakış”. Dindarlık, Kişilik ve Ruh Sağlığı. ed. Nevzat Gencer – Muammer Cengil. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2020.
• Pargament, Kenneth I. vd. “Religion and the Problem Solving, Process: Three Styles of Coping”. Journal for the Scientific Study of Religion 27/1 (1988), 90-104.
• Pargament, Kenneth I. vd. “Patterns of Positive and Negative Religious Coping with Major Life Stressors”. Journal for the Scientific Study of Religion 37/4 (1998), 710-724.
• Pargament, Kenneth I. “Tanrım Bana Yardım Et: Din Psikolojisi Açısından Başa Çıkmanın Teorik Çatısına Doğru”. çev. Ahmet Albayrak. Tabula-Rasa Felsefe-Teoloji 9 (2003), 207-235.
• Pargament, Kenneth I. “Acı ve Tatlı: Dindarlığın Bedelleri ve Faydaları Üzerine Bir Değerlendirme”. çev. Ali Ulvi Mehmedoğlu. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/1 (Ocak-Haziran 2005), 279-313.
• Sheehy, Noel vd. Biographical Dictionary of Psychology. New York: Routledge, 2002,
• Spilka, Bernard vd. “Din Psikolojisi Açısından Genel Bir Atıf Teorisi”. çev. Ali Kuşat. Journal for the Scientific Study of Religion 24/1 (1985), 173-195.
• Şentürk, Mücahit. Sakarya Halkının Kader Anlayışı. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Ülgener, Sabri. Zihniyet ve Din-İslam, Tasavvuf ve Çözülme Devri İktisat Ahlakı. İstanbul: Der Yayınları, 1981.
• Ümmet, Durmuş. “Üniversite Mezunu Evli Bireylerin Evlilik Algıları Üzerine Metaforik Bir İnceleme”. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi 7/1 (2017), 205-235.
• Yaparel, Recep. “Depresyon ve Dinî İnançlar ile Tabiatüstü Nedensel Yüklemeler Arasındaki İlişkiler”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (1994), 275-299.
• Yapıcı, Asım. “Kovid-19 Küresel Salgınına Dinî ve Din Dışı Yüklemeler, Tanrı’nın Gazabı mı? İnsanın Suçu mu?”. Küresel Salgınlara Farklı Bakışlar. ed. Ejder Okumuş. Ankara: Eski Yeni Yayınları, 2020.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Kader”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24/58-63. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Levh-i Mahfuz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27/151. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Yıldız, Mualla. Suç ve Yükleme. Ankara: Grafiker Yayınları, 2020.