Attitudes of Theology Students towards Kalām Course and Its Teaching: A Scale Development Study

Yıl 2022, Cilt: 20 Sayı: 1, 305 - 322, 30.06.2022

Ahmet Mekin Kandemir , Sibel Kandemir

https://doi.org/10.18317/kaderdergi.1101573

Cited By: 1

Öz

There is a need for an extensive study on undergraduate students' attitudes towards the kalām course and its teaching process in the faculties of theology and Islamic studies, which are higher religious education institutions. In order to meet this need, a 30-item survey was prepared in a 5-point Likert structure that measures the attitude towards the kalām course. This questionnaire was applied to 1007 randomly selected undergraduate students studying in faculties of theology and Islamic studies in Turkey in the 2021-2022 academic year. In this sample, 69.9% (N=704) of the participants were women, and 30.1% (N=303) were men. In the analyses made with the data obtained, it was seen that the questionnaire had a high incidence of internal consistency; and its suitability for factor extraction was calculated with the Bartlett Sphericity Test and the Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) sample adequacy test. The KMO value was 0.934, and the Chi-square value [X2= 8083,719 p<0.001] was found significant as a result of the Bartlett test. As a result of the exploratory factor analysis, it was seen that a 16-item and three-factor scale could be obtained. The factor loadings of the items in the scale, which had a total variance explanation rate of 62.7%, ranged from 0.561 to 0.790. In the first factor of the scale, items measuring the attitude towards the teaching staff, teaching methods and techniques used, and textbooks were collected; in the second factor, the contribution of the course to religious and professional development; and in the last factor, items measuring the individual's interest in the course were collected. The Cronbach Alpha value, which indicates the internal consistency of the scale, was calculated as 0.914. When the discrimination of the scale items was analyzed with the independent sample t-test based on the lower and upper groups, it was determined that the difference between the total scores of these two groups from the scale was significant at the p<0.01 level. A second application was made in the same academic year for the confirmatory factor analysis of the scale. The second sample of 657 people selected by random sampling method consisted of 73.4% (N=482) women and 26.6% (N=175) men. As a result of the confirmatory factor analysis performed on this data set, the result of the chi-square test was calculated as Ⅹ²/df = 2.95, and the absolute fit indices GFI = 0.95, AGFI = 0.93. These values show that the scale is a valid and reliable measurement tool with good fit properties. According to the findings obtained from the second application with the scale, the attitudes of the students of the faculty of theology and Islamic studies towards the kalām course and its teaching process are positive. There is a positive and significant correlation between attitudes towards the teaching process, the contribution of the course to religious-professional development, and interest in the course, which are the sub-dimensions of the scale.

Anahtar Kelimeler

Kalām, Attitude, Scale, Validity, Reliability

İlahiyat Öğrencilerinin Kelâm Dersi ve Öğretimine Karşı Tutumları: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması

Öz

Yükseköğretim düzeyinde din öğretimi yapılan kurumları olan ilahiyat ve İslami ilimler fakültelerinde temel İslam bilimleri bünyesinde okutulan kelâm derslerine ve bu derslerin öğretim sürecine ilişkin lisans öğrencilerinin tutumlarına yönelik kapsamlı bir çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ihtiyacı gidermek amacıyla kelâm derslerine karşı öğrenci tutumlarını ölçen 5’li likert yapıda 30 maddelik bir ölçek taslağı hazırlanmıştır. 2021-2022 öğretim yılında ülkemizdeki ilahiyat ve İslami ilimler fakültelerinde eğitim gören lisans öğrencilerinden rastgele seçilen 1007 kişiye bu anket uygulanmıştır. Bu örneklemde katılımcıların %69,9 ‘u (N=704) kadın ve %30,1’i (N=303) ise erkeklerden oluşmaktadır. Elde edilen verilerle yapılan analizlerde anketin yüksek düzeyde iç tutarlılığa sahip olduğu görülmüş ve faktör çıkarmaya uygunluğu Bartlett Küresellik Testi ve Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) örneklem yeterlik testi ile hesaplanmıştır. KMO değeri 0,934 ve Bartlett testi sonucunda ki-kare değeri [X2= 8083,719 p0,001] anlamlı bulunmuştur. Açımlayıcı faktör analizi sonucu 16 maddeli ve üç faktörlü bir ölçeğin elde edilebileceği görülmüştür. Toplam varyans açıklama oranı %62,7 olan ölçekte yer alan maddelerin faktör yükleri 0,561 ile 0,790 arasında değişmektedir. Ölçeğin birinci faktöründe derse giren öğretim elemanlarına, kullanılan öğretim yöntem ve tekniklerine ve ders kitaplarına dair tutumu ölçen maddeler, ikinci faktöründe dersin dinî ve meslekî gelişime katkısı ve son faktörde ise bireyin derse olan ilgisini ölçen maddeler toplanmıştır. Ölçeğin iç tutarlılığını gösteren Cronbach Alfa değeri 0,914 olarak hesaplanmıştır. Ölçek maddelerinin ayırt ediciliği alt ve üst gruplara dayalı bağımsız örneklem t testi ile analiz edildiğinde bu iki grup ölçekten aldıkları toplam puanlar arasındaki farkın p0,01 düzeyinde anlamlı olduğu tespit edilmiştir. Ölçeğin doğrulayıcı faktör analizlerinin yapılması için aynı eğitim-öğretim yılında ikinci bir uygulama daha yapılmıştır. Amaçlı örnekleme yöntemi ile seçilen 657 kişilik ikinci örneklem %73,4’ü (N=482) kadın, %26,6’sı(N=175) erkeklerden oluşmaktadır. Bu veri setine yapılan doğrulayıcı faktör analizi sonucu ki-kare testinin sonucu X²/df =2.95 ve mutlak uyum indeksleri olan GFI= 0.95, AGFI=0.93 olarak hesaplanmıştır. Bu değerler ölçeğin iyi uyum özelliklerine sahip geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğunu göstermektedir. Ölçekle yapılan ikinci uygulamadan elde edilen bulgulara göre ilahiyat ve İslami ilimler fakültesi öğrencilerinin kelâm dersi ve öğretimine yönelik tutumları olumludur. Ölçeğin alt boyutları olan öğretim sürecine ilişkin tutumlar, dersin dinî-meslekî gelişimine katkısına dair tutumlar ve derse karşı ilgi arasında pozitif yönlü ve anlamlı korelasyon mevcuttur.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, Tutum, Ölçek, Geçerlik, Güvenirlik

Kaynakça

• Aḍudüddin el-Îcî. el-Mevâḳıf fî ʽilmi’l-kelâm. Beyrut: Alemü’l-Kütüb, ts.
• Albarracin, Dolores vd. (ed). The Handbook of Attitudes. New Jersey: Lawrence Erlbaum Assocıates Publıshers, 2005.
• Altıntaş, Ramazan. “İlahiyat Fakültelerinde Kelâm Öğretiminin Sorunları ve Bazı Öneriler”. İlahiyat Fakülteleri Kelâm Anabilim Dalı Eğitim-Öğretim Meseleleri ve Koordinasyon Toplantısı II. 209-216. İstanbul: 1998.
• Anderson, L.W.” Tutumların Ölçülmesi”. çev. Nukhet Çıkrıkçı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 24/1 (1991), 241-250.
• Bartram, Brendan. Attitudes to Modern Foreign Language Learning. New York: Continuum International Publishing Group, 2010.
• Bulut, İsmail. “İDKAB Öğrencilerinin Bireysel Yenilikçilik ve Ahlaki Olgunluk Düzeyleri Üzerine Kelâm Derslerinin Etkisi”. Kader 12/2 (2014), 55-100.
• Bulut, İsmail. “İHL Meslek Dersleri Öğretmenlerinin Kelâm Dersine İlişkin Görüşleri”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (2017), 7-35.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf. et-Taʻrîfât. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1985.
• Çetin, Rabiye. “Kelâm Öğretiminin Tarihsel Seyri –Nizâmiye Medreselerinden 1949’a”. Kelâm [Sempozyumu]: Bilimler Hiyerarşisindeki Yeri, Kelâm-Mantık ve Fıkıh Usulü, Tarihsel Seyri ve Öğretimi. 115-132. Ankara: 2008.
• Çetin, Rabiye. “Kuruluşundan Günümüze Türkiye’nin Kelâm Birikimi: Ankara İlahiyat Örneği”. Kader 18/2 (2020), 397-431.
• Çokluk, Ömay vd. Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik. Ankara: Pegem Akademi, 2016.
• Demirci, Osman. “Medrese Geleneğinde Akâid ve Kelâm İlmi”. Kader 11/1 (2013), 253-270.
• Emmioğlu, Esma. –Çapa-Aydın, Yeşim. “Attitudes and Achievement in Statistics: A Meta-analysıs Study”. Statistics Education Research Journal 11/2 (2012), 95-102.
• Erkorkmaz, Ünal vd. “Doğrulayıcı Faktör Analizi ve Uyum İndeksleri”. Turkiye Klinikleri J Med Sci 33/1 (2013), 210-223.
• Fornell, Claes - Larcker, David F. “Evaluating Structural Equation Models with Unobservable Variables and Measurement”. Journal of Marketing Research 18/1 (1981), 39-50.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid. el-Mustasfâ min ʽilmi’l-usûl. thk. Hamza b. Züheyr Hâfız. Medine: ts.
• Gölcük, Şerafeddin - Toprak, Süleyman. Kelâm Tarih-Ekoller-Problemler. Konya: Tekin Kitabevi, 2016.
• Gündoğar, Hamdi. “İlahiyat Fakültelerindeki Kelâm Lisans Dersleri Üzerine”, Kelâm İlminde Metodoloji Sorunu. 279-284. Gaziantep: 2017.
• Harricton, Donna. Confirmatory Factor Analysis. New York: Oxford University Press, 2009.
• Kağıtçıbaşı, Çiğdem –Cemalcılar, Zeynep. Dünden Bugüne İnsan ve İnsanlar Sosyal Psikolojiye Giriş. İstanbul: Evrim Yayınevi, 2014.
• Karagöz, Yalçın. SPSS AMOS META Uygulamalı İstatiksel Analizler. Ankara: Nobel, 2019.
• Koçak, Duygu vd. “Faktör Sayısının Belirlenmesinde MAP Testi, Paralel Analiz, K1 ve Yamaç Birikinti Grafiği Yöntemlerinin Karşılaştırılması”, YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi (YYU Journal Of Education Faculty)13/1 (2016), 330-359.
• Koçakoğlu, Melih. - Türkmen, Lütfullah. “Biyoloji Dersine Yönelik Tutum Ölçeği Geliştirilmesi”. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 11/2 ( 2010), 229-245.
• Koştaş, Münir. “Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi- Kuruluş ve Tarihçe”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31/1 (1990), 8.
• Kurt, Hasan. “Anadolu İmam Hatip Liseleri’nin Tarihi Gelişim Süreci ve Öğrencilerinin Kelâm Dersine İlişkin Görüşlerinin Değerlendirilmesi (Bartın Anadolu İmam Hatip Lisesi Örneği)”. International Journal of Social Science 24 (2014), 79-91.
• Leech, Nancy L. vd. SPSS for İntermediate Statics. New Jersey: Lawrence Erlbaum Publisher, 2005.
• Önal, Nezih. “Ortaokul öğrencilerinin matematik tutumlarına yönelik ölçek geliştirme çalışması. İlköğretim-Online 12/4(2013), 938-948. http://ilkogretim-online.org.tr
• Özervarlı, M. Sait. Kelâmda Yenilik Arayışları. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Sa‘düddînTaftazânî. Şerhu’l-Makāsıd. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1998.
• Şimşek, Ali (ed.). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Tabuk, Mesut. “Matematiğe İlişkin Tutum İle Matematik Başarısı Arasındaki İlişki Üzerine Bir Meta-Analiz Çalışması”. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 49 (2019), 166-185.
• Taşçı, Özcan. “Dârülfünun’da Kelâm Öğretimi”. Dârülfünûn İlahiyat Sempozyumu Tebliğleri. 455-457. İstanbul: 2009.
• Tavşancıl, Ezel. Tutumların Ölçülmesi ve SPSS İle Veri Analizi. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2014.
• Tecim, Erhan. “ Felsefe Dersi Tutum Ölçeği Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Turkish Studies 10/3 (2015), 971-984.
• Topaloğlu, Bekir. Kelâm Araştırmaları Üzerine Düşünceler. İstanbul: İFAV Yayınları, 2004.
• Toprak, Süleyman. “İlahiyat Fakültelerinde Kelâm Derslerinin Islahı”. Yüksek Din Öğretiminde Din Bilimleri Sempozyumu. 313-318. Samsun: 1987.
• Yaşlıoğlu, M. Murat. “Sosyal Bilimlerde Faktör Analizi ve Geçerlilik: Keşfedici ve Doğrulayıcı Faktör Analizlerinin Kullanılması”. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi 46 (2017), 74-85.
• Yurdagür, Metin “Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nin Lisans Programlarında Yer Alan Kelâm Anabilim Dalına İlişkin Derslere Yönelik Bazı Tespit, Değerlendirme ve Öneriler”. Kelâm [Sempozyumu]: Bilimler Hiyerarşisindeki Yeri, Kelâm-Mantık ve Fıkıh Usulü, Tarihsel Seyri ve Öğretimi. 179-187. Ankara: 2008.