Prof. Dr. Frank Griffel ile İslam Düşüncesi Hakkında Mülakat

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 1, 216 - 230, 30.06.2024

Büşra Yurtalan

Öz

Prof. Frank Griffel, Göttingen, Şam ve Berlin’deki üniversitelerde felsefe, Arap edebiyatı ve İslam araştırmaları okuduktan sonra 1999 yılında Berlin’deki Freie Üniversitesi’nde doktorasını tamamladı. Yüksek lisans tezi, İbn Sînâ’nın (ö. 1037) Gazzâlî’nin (ö. 1111) kelâm eseri olan Faysalü’t-tefrika’daki mantıksal ve ontolojik etkisine odaklanmıştır. Doktora tezinde ise klasik İslam’da irtidâd hükmünün gelişimini irdelemiştir. Lübnan’ın başkenti Beyrut’ta Alman Şarkiyat Kurumu’nda kısa bir araştırma burs programının ardından 2000 yılında Yale Üniversitesi’nde göreve başlamıştır. Yale Üniversitesi’nde İslam’ın entelektüel tarihine dair dersler vermektedir. Bu dersler, klasik ve modern dönemlerdeki İslam kelâm ve felsefesini ve İslam düşünürlerinin Batı modernitesine nasıl tepki verdiklerini kapsamaktadır.
Prof. Frank Griffel’in klasik ve çağdaş İslam düşüncesi üzerine oldukça geniş yelpazede yayınları bulunmaktadır. Öne çıkan kitaplarından biri, Gazzâlî’nin hayatını, felsefî metafiziğini ve kozmolojisini İslam düşüncesiyle bağlantılı olarak analiz ettiği Gazâlî’nin Felsefî Kelâmı’dır. Bu kitap, Gazzâlî düşüncesinde, Tanrı’nın yaratması konusunda vesileci ve ikincil nedenlerle yaratma teorisi olmak üzere iki farklı kozmolojinin eşit derecede ikna edici açıklamalar olarak ortaya çıktığı sonucuna varmıştır. Prof. Frank Griffel’ın son kapsamlı kitabı İslam’da Klasik-Sonrası Felsefenin Teşekkülü, Gazzâlî’nin Tehâfütü’l-felâsife’sinin bir sonucu olarak, Doğu İslam dünyasındaki medreselerde eğitime hâkim olan yeni bir tür felsefî söylemin nasıl ortaya çıktığını açıklamaktadır. Doğu İslam dünyasında 12. yüzyıldaki felsefe pratiğinin birçok yönünü ele alan bu çalışma, özellikle Ebü’l-Berekât el-Bağdâdî (ö. yak. 1165) ve Fahreddin er-Râzî (ö. 1210) üzerine odaklanmaktadır.
Bu kitap, Fahreddin er-Râzî’nin kelâm kitaplarında Gazzâlî’nin İbn Sînâ eleştirisini takip eden ve aynı zamanda hikmet türü (felsefe) kitaplarında İbn Sînâ'nın felsefî sistemini geliştirmeyi amaçlayan ilk yazar olduğu gözleminden hareket etmektedir. Kitabın temel tezi, Fahreddin Râzî gibi klasik-sonrası felsefe yazarlarının bir yandan İslam’daki felâsife söylemini devam ettirdiklerinin bilincinde olarak hikmet türü (felsefe) kitaplar yazarken, diğer yandan da farklı bir metin türünün parçası olan ve farklı söylemsel kuralları takip eden kelâm disiplininde kitaplar yazdıklarıdır. Bu kitabın sonucuna göre Râzî, hikmet ve kelâmı farklı öğretileri savunan iki ayrı teorik söylem olarak geliştirmiştir. Bu ilham verici argüman, klasik-sonrası döneme ilişkin yeni tartışmalar için bir pencere açmaktadır. Bu mülakatta Prof. Frank Griffel, Amerika ve Türkiye’deki İslami çalışmalara dair izlenimlerinin yanı sıra bizi çalışmalarına yaklaştıran değerlendirmelerini paylaşmaktadır. Mülakatta Prof. Frank Griffel’in akademik bakış açısını ve alana katkılarını aydınlatan değerlendirmeler de yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, İslam Felsefesi, Hikmet, Gazzâlî, Fahreddin er-Râzî, Müphemlik

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK 2214/A - Yurt Dışı Doktora Sırası Araştırma Burs Programı

Teşekkür

Bu makale, TÜBİTAK "2214/A - Yurt Dışı Doktora Sırası Araştırma Burs Programı" kapsamında Yale Üniversitesi'nde yürütülen çalışmalar sırasında hazırlanmıştır. Görüşme metni anlaşılır olması için düzenlemeye tabi tutulmuştur. Bu bağlamda [...] kullanılan yerler, orijinal görüşme metninden anlamı bozmadan atlanan veya göz ardı edilen kısımları temsil etmektedir. Mülakatın düzenlenmesi sırasında bireysel danışma imkanı sağlayan Yale Poorvu Center for Teaching and Learning'e ve bu oturumlar sırasındaki yardımsever desteği için Aida Feng'e teşekkürlerimi sunarım.

An Interview with Professor Frank Griffel on Islamic Thought

Öz

Prof. Frank Griffel, after studying philosophy, Arabic literature, and Islamic studies at universities in Göttingen, Damascus, and Berlin, obtained his Ph.D. in 1999 from the Freie Universität in Berlin. His master's thesis focused on Ibn Sīnā's (d. 1037) logical and ontological influence on al-Ghazālī's (d. 1111) theological work, Fayṣal al-tafriqa. In his Ph.D. thesis, he delved into the development of the judgment of apostasy in classical Islam. Following a research fellowship at the Orient Institute of the German Oriental Society in Beirut, Lebanon, he joined Yale in 2000. At Yale, he teaches courses on the intellectual history of Islam, covering its theology and philosophy, both classical and modern, and the way Islamic thinkers react to Western modernity.
Prof. Griffel has produced a wide range of publications on classical and contemporary Islamic thought. One of his standout books is Al-Ghazālī’s Philosophical Theology (2009), where he analyzed al-Ghazālī's life and philosophical metaphysics and cosmology in coherence with Islamic thought. This book concluded that in al-Ghazālī's opinion, the two distinct cosmologies of occasionalism and secondary causality emerge as equally convincing explanations regarding God's creative activity. The latest comprehensive book by Prof. Griffel, The Formation of Post-Classical Philosophy in Islam (2021), explains how, as a result of al-Ghazālī’s Tahāfut al-falāsifa, a new kind of philosophical discourse emerged in the Islamic East, dominating the education at madrasas. This study, covering many aspects of the practice of philosophy during the 12th century century in the Islamic East 12th century, particularly focuses on Abū’l-Barakāt al-Baghdādī (d. c. 1165) and Fakhr al-Dīn al-Rāzī (d. 1210).
This book is prompted by the observation that Fakhr al-Dīn al-Rāzī is the first author who followed al-Ghazālī's critique of Ibn Sīnā in kalām books and, at the same time, aimed to develop Ibn Sīnā's philosophical system in ḥikma (philosophy) books. Its main thesis is that authors of post-classical philosophy, such as Fakhr al-Dīn al-Rāzī, wrote books in the discipline of ḥikma that are conscious in their continuation of the discourse of falsafa in Islam while also writing books in the discipline of kalām that are part of a different genre of texts and follow different discursive rules. According to the conclusion of this book, al-Rāzī developed ḥikma and kalām as two distinct academic discourses that argue for different sets of teachings. This inspired argument opens the window for new debates about the post-classical period. In this interview, Prof. Griffel shares insights that brought us closer to his works, along with his impressions on Islamic studies in America and Türkiye. The conversation provides remarks that illuminate his academic perspectives and contributions to the field.

Anahtar Kelimeler

Kalām, Islamic Philosophy, Ḥikma, al-Ghazālī, Fakhr al-Dīn al-Rāzī, Ambiguity

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK 2214/A - Abroad Doctoral Research Fellowship Program

Teşekkür

This paper has been prepared during the studies conducted at Yale University as part of the TÜBİTAK “2214/A - Abroad Doctoral Research Fellowship Program”. The interview transcript has been edited for clarity. The usage of [....] in this context represents omitted or overlooked portions from the original interview transcript without distorting the meaning. I would like to express my gratitude to the “Yale Poorvu Center for Teaching and Learning,” for providing the opportunity for “Individual Consultation” during the editing of the interview, and to Aida Feng for her helpful support during these sessions.

Kaynakça

• Çelebi, İlyas. “Ortaya Çıkışından Günümüze Kelam İlminde ‘Konu’ Problemi.” Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28 (2005), 5–35.
• Cürcânî, Seyyid Şerif. Şerhu’l-Mevâkıf. trans. Ömer Türker. 3 Volume. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Griffel, Frank. al-Ghazali’s Philosophical Theology. New York: Oxford University Press, 2009.
• Griffel, Frank. “Contradictions and Lots of Ambiguity: Two New Perspectives on Premodern (and Postclassical) Islamic Societies.” Bustan: The Middle East Book Review 7/1 (2017), 1–21.
• Griffel, Frank. Gazâlî’nin Felsefî Kelâmı. trans. İbrahim Halil Üçer - Muhammed Fatih Kılıç. İstanbul: Klasik Yayınları, 2012.
• Griffel, Frank. İslam’da Klasik-Sonrası Felsefenin Teşekkülü. trans. A. Şeyma Taç - Faruk Ayyıldız. İstanbul: Albaraka Yayınları, 2023.
• Griffel, Frank. İslam’ı Düşünmek Bir Dini Anlama Denemesi. trans. Mücahid Kaya. İstanbul: Albaraka Yayınları, 2020.
• Griffel, Frank. The Formation of Post-Classical Philosophy in Islam. New York: Oxford University Press, 2021.
• Hassan, Laura. “In Pursuit of the World’s Creator: Fakhr al-Dīn al-Rāzī on the Origins of the Universe in al-Matālib al-’Āliya.” Res Philosophica 98/2 (April 5, 2021), 233–259. https://doi.org/10.11612/resphil.2042
• Kurzman, Charles - Ernst, Carl W. “Islamic Studies in U.S. Universities.” Review of Middle East Studies 46/1 (2012), 24–46.
• Said, Edward. Orientalism. London: Penguin Books, 1977.
• Tunagöz, Tuna. “Sirâceddin el-Urmevî’nin Risâle fi’l-fark beyne mevzû‘ayi’l-ilmi’l-İlâhî ve’l-kelâm Adlı Eseri: Eleştirel Metin ve Çeviri [Sirāj al-Dīn al-Urmawī’s Work Entitled Risāla fī’l-farq bayna mawḍūʿay al-ʿilm al-Ilāhī wa’l-kalām: Critical Edition and Turkish Translation].” Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları 31 (2016), 265–288.
• Türker, Ömer. “Kelam İlminin Metafizikleşme Süreci.” Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 12/23 (2007), 75–92.
• “History of the Department to 1975 | Near Eastern Languages & Civilizations.” Accessed November 18, 2023. https://nelc.yale.edu/about/history