Manuscrıpt Copies and Addenda of Peçevi History

Yıl 2023, Sayı: 6, 49 - 75, 15.10.2023

İbrahim Pazan

https://doi.org/10.54462/kadim.1329995

Öz

The full manuscript copies of Peçuylu Ibrahim Efendi’s chronicle, which is famous with the name Peçevi History, cover the events that took place from the enthronement of Suleiman I until Murad IV’s death (926-1049/1520-1640). Within the scope of this study, eighty-three manuscript copies of Peçevi History from the domestic and foreign libraries are determined, and forty-eight of them, of which digital copies are obtained, are examined in detail in terms of their textual properties and the information they cover. Apart from these copies, the features of the remaining copies -except five of them- are obtained from the printed or online catalogs of the libraries in which they are located. All these data are compiled, and manuscript copies of Peçevi History are classified in terms of their completeness and if they have an addendum at the end. In addition, while thoroughly examining forty-eight manuscript copies of Peçevi History at hand, Peçuylu İbrahim Efendi’s death date, which just an estimation until today, is precisely determined thanks to the information recorded in three of the copies.

Anahtar Kelimeler

Peçuylu Ibrahim Efendi, Peçevi History, Peçevi History Manuscript Copies, Peçevi History Addenda, Peçuylu Ibrahim Efendi’s Death Date

Peçevî Tarihi’nin Yazma Nüshaları ve Zeyilleri

Öz

Peçuylu İbrahim Efendi’nin Peçevî Tarihi ismiyle meşhur olan eserinin tam nüshaları, Kanûnî Sultan Süleyman’ın cülûsundan IV. Murad’ın vefatına kadar (926-1049/1520-1640) vuku bulan olayları kapsar. Bu çalışma kapsamında, yurt içi ve yurt dışı kütüphanelerde bulunan 83 adet Peçevî Tarihi yazma nüshası tespit edilmiş, bunlardan dijital kopyaları temin edilen 48 adedi, metin ve kapsam bilgileri bakımından ayrıntılı olarak incelenmiştir. Geri kalanlardan 5’i dışındakilere ait söz konusu bilgiler, bulundukları kütüphanelere ait basılı veya çevrimiçi kataloglardan elde edilmiştir. Bütün bu veriler derlenerek Peçevî Tarihi yazma nüshalarının eksik, tam veya zeyilli olup olmamaları bakımından tasnifi yapılmıştır. Ayrıca eldeki 48 adet Peçevî Tarihi nüshası etraflıca tetkik edilirken yazmalardan üç tanesinin derkenarında kayıtlı bir bilgi sayesinde Peçuylu İbrahim Efendi’nin bugüne kadar tahminlere dayanılarak verilen vefat tarihi tam olarak tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Peçuylu İbrahim Efendi, Peçevî Tarihi, Peçevî Tarihi Nüshaları, Peçevî Tarihi Zeyilleri, Peçuylu İbrahim Efendi’nin Vefat Tarihi

Kaynakça

• Ahmed Refîk. Geçmiş Asırlarda Türk Hayâtı, Âlimler ve Sanatkârlar (900-1200). İstanbul: Kütübhâne-i Hilmî, 1924.
• ʿAlī Ḥilmī al-Dāghistānī. Fihrist al-kutub al-turkiyya al-mawjūda bi-al-Kutubkhāna al-Khidīwiyya al- Miṣriyya. Kahire: al-Maṭbaʿa al-ʿUthmaniyya, 1306.
• Ayat-Allah el-Uzma Maraşi Nacafi Büyük Kütüphanesi Türkçe Yazmaları Kataloğu. haz. Hüseyin Muttaki. Kum: Gencîne-i Cihânî-yi Mahtûtât-i İslâmî, 2002.
• Babinger, Franz. Die Geschichtsschreiber der Osmanen und ihre Werke. Leipzig: Otto Harrassowitz, 1927.
• Babinger, Franz. Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. çev. Coşkun Üçok. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1982.
• Bibliothèque de M. le Baron Silvestre de Sacy: Manuscrits-Tables générales. ed. Gaudin de Lagrange. Paris: Romain Merlin, 1842.
• bina.bulac.fr. Erişim 19 Ağustos 2023. https://bina.bulac.fr/TURC/MS.TURC.103
• Blochet, Edgar. Catalogue des Manuscrits Turcs de la Bibliothèque Nationale. 2 Cilt. Paris: Bibliothèque Nationale, 1932, 1933.
• bl.uk. Erişim 20 Ağustos 2023. https://searcharchives.bl.uk/primo-explore/fulldisplay?vid=IAMS_VU2&docid=IAMS032-003689849&context=L
• Bursalı Mehmed Tâhir. Osmanlı Müellifleri. 3 Cilt. İstanbul: 1333, 1333, 1342.
• Catalogue of the Arabic, Turkish, Persian and Bosnian Manuscripts in the Ghazi Husrev-Bey Library Sarajevo. haz. Zejnil Fajić. Londra-Saraybosna: Al-Furqan Islamic Heritage Foundation, 1999.
• Dorn, Bernhard. Das Asiatische Museum der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften zu St. Petersburg. St. Petersburg: Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 1846.
• Dorn, Bernhard - Rost, Reinhard. Catalogue des Manuscrits et Xylographes Orientaux de la Bibliothèque Impériale Publique de St. Petersburg. St. Petersburg: l’Académie Impériale des Sciences, 1852.
• Erdoğan, Ayşenur. “Osmanlı Arşivi’nde Bulunan Vakanüvis Notları ve Eksik Bir ‘Peçevî Tarihi’ Nüshası”. Hazine-i Evrak Arşiv ve Tarih Araştırmaları Dergisi 1 (2019), 102-111.
• Falkenstein, Karl. Beschreibung der Königlichen öffentlichen Bibliothek zu Dresden. Dresden: Walther’sche Hofbuchhandlung, 1839.
• Fihris al-makhṭūṭāt al-turkiyya al-ʿuthmāniyya allātī ʾqtanathā Dār al-Kutub al- Qawmiyya mundhu ʿām 1870 ḥattā nihāyat 1980. 4 Cilt. Kahire: Al-Hayʾa al-Miṣriyya al-ʿAmma li-al-Kitāb, 1987-1992.
• fihrist.org.uk. Erişim 14 Temmuz 2023. https://www.fihrist.org.uk/catalog/manuscript_8015 Fleischer, Henricus Orthobius. Catalogus Codicum Manuscriptorum Orientalium Bibliothecae Regiae Dresdensis. Leipzig: 1831.
• Flemming, Barbara. Verzeichnis der Orientalischen Handschriften in Deutschland-Türkische Handschriften. 5 Cilt. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag GmbH, 1968-1981.
• Flügel, Gustav. Die arabischen, persischen und türkischen Handschriften der kaiserlich-königlichen Hofbibliothek zu Wien. Viyana: Druck und Verlag der K. K. Hof- und Staatsdruckerei, 1865.
• Fodor, Pál. “Egy pécsi származású oszmán-török történetíró, Ibrahim Pecsevi”. Pécs a hódoltság korában Tanulmányok (Pécsi Mozaik 2.). ed. Szakály Ferenc - Vonyó József. Pécs: Kronosz Kiadó - Pécs Története Alapítvány, 2012. 142-168.
• Fodor, Pál. “Pécs (Peçuy) Kökenli Bir Osmanlı Tarih Yazarı: İbrahim Peçevî”. çev. Erdal Çoban. Abdülkadir Özcan’a Armağan, Tarihin Peşinde Bir Ömür. haz. Hayrunnisa Alan vd. İstanbul: Kronik Kitap, 2018. 203-237.
• Gallotta, Aldo. “I Manoscritti Turchi della Biblioteca Reale di Torino”. Studi in Onore di Francesco Gabrieli nel suo Ottantesimo Compleanno. ed. Renato Traini. 1/349[1]-372[24]. Roma: Universita di Roma “La Sapienza”, 1984.
• Gülakan, Sevda. Peçevî Tarihi (Yazma Nüshaların Tanıtımı, 1b-20b Metin, Dizin, Özel Adlar Sözlüğü). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2004.
• Hammer, Joseph von. “Beiträge zur Biographie osmanische Geschichtsschreiber”. Archiv für Geographie, Historie, Staats- und Kriegskunst. ed. Joseph von Hormayr. Viyana: Franz Härter, 1822, 13/170-172.
• Hanifzâde Ahmed Tâhir. Âsâr-ı Nev: Nova Opera (Kâtib Çelebi. Keşfü’z-Zunûn ʿan Esâmi’l-Kütüb ve’l-Fünûn: Lexicon Bibliographicum et Encyclopaedicum. nşr. Gustavus Fluegel. 7 Cilt. Londra: Oriental Translation Fund of Great Britain and Ireland, 1852. 6/525-646.)
• hikmahlib.iium.edu.my. Erişim 15 Temmuz 2023. https://hikmahlib.iium.edu.my/cgi-bin/koha/opac-MARCdetail.pl?biblionumber=500419
• İran Kütüphaneleri Türkçe Yazmalar Kataloğu. haz. Şadi Aydın. İstanbul: Timaş, 2008.
• İstanbul Kütüphaneleri Tarih-Coğrafya Yazmaları Katalogları (Türkçe Tarih Yazmaları-Türk Tarihine Ait Eserler). 11 Fasikül. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı, 1943-1962.
• istanbulmuzayede.com. Erişim 13 Temmuz 2023. https://www.istanbulmuzayede.com/urun/106397/yazma-eser-tarih-i-pecevi-mehmed-bin-ibrahim-ketebeli-hicri-1071-miladi-1660-t
• Jong, Peter de - Goeje, Michael Jan de. Catalogus Codicum Orientalium Bibliothecae Academiae Lugduno-Batavae. Leiden: E.J. Brill, 1865.
• Karácson, Imre. “Peçevî İbrâhîm’in Terceme-i Hâli”. Türk Derneği 1/3 (1327). 89-96.
• Karakoç, Birsel vd. “Ottoman and Chaghatay Manuscripts at Uppsala University Library”. Turcologica Upsaliensia: An Illustrated Collection of Essays. ed. Éva Á. Csató vd. 145-166. Leiden: Brill, 2020.
• Karatay, Fehmi Edhem. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu. 2 Cilt. İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi, 1961.
• Kraelitz, Friedrich von. “Der osmanische Historiker Ibrâhîm Pečewi”. Der Islam 8 (1918). 252-260.
• Krafft, Albrecht. Die arabischen, persischen und türkischen Handschriften der Kaiserlich-Königlichen Orientalischen Akademie zu Wien. Viyana: 1842.
• Kut, Günay. Tercüman Gazetesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu. İstanbul: Tercüman Gazetesi Yayınları, 1989.
• Parlatır, İsmail – Hazai, György. Macar Bilimler Akademisi Kütüphanesindeki Türkçe El Yazmaları Kataloğu. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2007.
• Pazan, İbrahim. “Copies of Peçevi History Manuscripts and Determination of Peçevi Ibrahim Efendi’s Death Date”. Ankara International Congress on Scientific Research-VIII, June 9-11, 2023/Ankara, Türkiye, The Proceedings Book. ed. Abdulmecid Güldaş. 8-14. Ankara: IKSAD Yayınevi, 2023.
• Peçuylu İbrahim Efendi. Târîh-i Peçevî. 2 Cilt. İstanbul, 1281, 1283.
• Peçuylu İbrahim Efendi. Târîh-i Peçevî. Gotha: Erfurt Üniversitesi Gotha Araştırma Kütüphanesi, Ms. orient. T 151.
• Peçuylu İbrahim Efendi. Târîh-i Peçevî. İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Hazine Kitaplığı, 206.
• Peçuylu İbrahim Efendi. Târîh-i Peçevî. İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Revan Köşkü, 1116.
• Peçuylu İbrahim Efendi. Târîh-i Peçevî. Rodos: Hafız Ahmed Ağa Kütüphanesi, 11.
• Peçuylu İbrahim Efendi. Târîh-i Peçevî. Viyana: Avusturya Devlet Arşivi, Or HS 266.
• Pertsch, Wilhelm. Die Handschriften-Verzeichnisse der Königlichen Bibliothek zu Berlin - Verzeichniss der türkischen Handschriften. Berlin: A. Asher & Co., 1889.
• Pertsch, Wilhelm. Die orientalischen Handschriften der Herzoglichen Bibliothek zu Gotha: Die türkischen Handschriften. Viyana: Kaiserlich-königliche Hof- und Staatsdruckerei, 1864. qalamos.net. Erişim 12 Temmuz 2023. https://www.qalamos.net/receive/DE1Book_manuscript_00029509;jsessionid=AC84D1A62EF039E803E5353CC7BE4F99?lang=en
• Rieu, Charles. Catalogue of Turkish Manuscripts in the British Museum. Londra: British Museum, 1888.
• Rossi, Ettore. Elenco dei manoscritti turchi della Biblioteca Vaticana-Vaticani-Barberiniani-Borgiani-Rossiani, Chigiani. Vatikan: Biblioteca Apostolica Vaticana, 1953.
• Schmidt, Jan. A Catalogue of the Turkish Manuscripts in the John Rylands University Library at Manchester. Leiden-Boston: Brill, 2011.
• Schmidt, Jan. Catalogue of Turkish Manuscripts in the Library of Leiden University and Other Collections in the Netherlands. 3 Cilt. Leiden: Legatum Warnerianum in the Library of the University of Leiden, 2002.
• Şahin, Bekir vd. Rodos Fethi Paşa Vakfı Hafız Ahmed Ağa Kütüphanesi Yazma Eserler Kataloğu. İstanbul: İslâm Tarih, Sanat ve Kültürünü Araştırma Vakfı, 2013.
• Tornberg, Carl Johan. Codices Arabici, Persici et Turcici Bibliothecae Regiae Universitatis Upsaliensis. Uppsala: Impensis R. Universitatis Upsaliensis, 1849.
• Zetterstéen, Karl Vilhelm. Die arabischen, persischen und türkischen Handschriften der Universitätsbibliothek zu Uppsala. Uppsala: Almqvist & Wiksells Boktryckeri-A.-B., 1930.