MİDYAT AKTAŞ MEVKİİ PALEODEMOGRAFİK ANALİZİ

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 2, 108 - 122, 10.12.2018

Ayşe Acar

Öz

Paleodemografik çalışmalar,
arkeolojik kazılar sonucu elde edilen insan iskelet kalıntılarından yola
çıkarak toplumların nüfus yapısı, büyüklüğü, yoğunluğu ve hareketliliği
açısından inceleyen bir bilim dalıdır. Çalışmanın amacı, Roma Dönemine
tarihlendirilen Midyat, Aktaş Mevkii Nekropol alanının, Anadolu’da yaşamış
diğer eski insan topluluklarıyla karşılaştırılarak, biyolojik uzaklığı, nüfus
yapısı, boy uzunluğu gibi yaşam biçimi ve çevreye uyum sürecini ele alarak
toplumsal yapıyı değerlendirmektir.  Bu çalışma,
Mardin’in Midyat İlçesi Aktaş Mevkii’ne bağlı Mor Hobil-Mor Abrohom
manastırının kuzeyinde yer alan bir yerleşimdir. 2013 yılında yapılan kazıda
yerleşim alanı Roma Dönemine tarihlendirilmiş olup kazı alanında 4 adet oda
mezar ve 1 adet yaşam alanı tespit edilmiştir. İskeletlerin temizlik ve
restorasyon çalışması yapıldıktan sonra birey sayısı, cinsiyet ve yaş tahmini
yapılmıştır. Birey sayısı,  kafatası (N:
76 kişi), mandibula (N: 228 kişi) ve maxilla (N: 91 kişi) kemiklerine göre ayrı
ayrı değerlendirilmiştir. Cinsiyet ve yaşı belirlenmiş 41 adet bireyden yaşam
tablosu oluşturulmuştur. Yaşam süreleri erkeklerin kadınlara oranla daha yüksek
olduğu tespit edilmiştir. Erişkinlerin ortalama ölüm yaşı erkeklerde 31-36 yaş,
kadınlarda 30-35 yaş arasında tahmin edilmiştir. Genç yaşta ölümler,  kadınlarda %35.70, erkeklerde %18.5 oranında
görülmektedir. Genel popülasyon içerisinde bebek ve çocuk ölümleri oranı %36.95
olarak bulunmuştur. Sonuç olarak, Midyat Aktaş Mevkii bireylerinin demografik
yapısının anlaşılması, Güneydoğu Anadolu bölgesi için arkeolojik veri kaynağı
niteliği taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Paleodemografi, Midyat Aktaş Mevkii, İnsan İskeleti

Kaynakça

• 1. ACAR, A. (2018)a. Mardin Midyat Aktaş Mevkii İnsan İskeletlerinde Diş ve Çene Patolojileri, Mukaddime, 9(1), 151-172.
• 2. ACAR, A. (2018)b. Midyat Aktaş Mevkii Bireylerine Ait Calceneus Kemiğinden Metrik ve Nonmetrik Değerlendirme, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 11, Sayı 1, Haziran, ss. 149-170.
• 3. AÇIKKOL YILDIRIM, A. (2013). Oylum Höyük Toplumunun (Orta Tunç Çağı, Kilis) Paleodemografik Yapısı, Journal of World of Turks, Vol. 5, No. 3:35-48.
• 4. ANGEL, J. Lawrence. (1969), “The Basis of Paleodemography”, American Journal of Physical Anthropology, 30:427-438.
• 5. BASS, W. M. (1995), Human Osteology: A Laboratory and Field Manual. Missouri Archaeological Society, Columbia.
• 6. BRICKLEY, M. and IVES, R. (2008). The Bioarchaeology of Metabolic Bone Disease, Academic Press. UK.
• 7. BROTHWELL, D. R. (1981), Digging up Bones, Cornell University Press, New York.
• 8. BUIKSTRA, J. E. and UBELAKER H. D. (1994), Standards for data collection from human skeletal remains. Fayetteville: Arkansas Archeological Survey Research Series No. 44.
• 9. ÇIRAK, M. T. (2017). Akgüney Geç Roma- Bizans Dönemi Toplumu Üzerine Paleodemografik Çalışma, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 1: 249-264.
• 10. ÇÖLOĞLU, A. S. ve İŞCAN, M. Y. (1998) Adli Osteoloji,İstanbul Üniversitesi Rektörlük Yayınları, İstanbul.
• 11. ERDAL, Y. S, ÖZBEK, M. (1992). İznik Geç Bizans Topluluğunun Demografik Analizi. 14. Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu, 25-29 Mayıs, Ankara.
• 12. ERDAL, Y. S. (1996). Eski İnsan Topluluklarında Beslenme Yapısının Belirlenmesinde Diş Çürüklerinin Önemi: İznik Geç Bizans Topluluğu Örneği. 1. Ulusal Biyolojik Antropoloji Sempozyumu. 30-31 Ekim, Ankara.
• 13. ERDAL, Y. S. (2002). Büyük Saray-Eski Cezaevi Çevresi Kazılarından Günışığına Çıkarılan İnsan İskelet Kalıntılarının Antropolojik Analizi. 24. Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu. 27 -31 Mayıs, Ankara.
• 14. ERDAL, Y. S. (2011). Tasmasor Geç Demir Çağı İskeletlerinin Antropolojik Analizi. In: Tasmasor. Şenyurt SY (ed.), Bilgin Yayınları, Ankara.
• 15. ERDOĞAN, N. ve DENİZ, M. (2014), “Aktaş Mevkii Nekropol Kazısı 2013”, 23. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, 04-07 Mayıs 2014, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara.
• 16. GÖRGÜLÜ, M. (2009). Bizanslıların Adli Paleodemografisi. İstanbul Üniversitesi, Adli Tıp Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora tezi, İstanbul.
• 17. GÖZLÜK KIRMIZIOĞLU, P., SEVİM, A., TAŞLIALAN, M. (2005). Symrna agorasi iskeletlerinin paleoantropolojik analizi. 21. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. KÜLTÜR BAKANLIĞI DÖSİMM BASIMEVİ, ANKARA. 18. GÜLEÇ, E. (1987), Topaklı popülasyonunun demografik ve paleoantropolojik analizi T.C. Kültür Bakanlığı V. Araştırma Sonuçları Toplantısı-II, sf. 347-357.
• 19. KROGMAN, W. M. ve İŞCAN, M. Y. (1986), The Human Skeleton in Forensic Medicine. Springfield, IL: Charles C. Thomas.
• 20. ÖZDEMİR, S. (2012). Anadolu Tunç Çağı insan iskeletlerinin paleodemografik ve morfometrik analizi: Kütahya Seyitömer örneği. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Antropoloji Anabilim Dalı. Doktora Tezi.
• 21. PERIZONIUS, W. R. K. (1984), Closing and Non-closing Sutures in 256 Crania of Known Age and Sex from Amsterdam (A.D. 1883--1909), Journal of Human Evolution, 13, 201-216.
• 22. SAĞIR, M., ÖZER, İ., SATAR, Z., GÜLEÇ, E. (2004). Börükçü İskeletlerinin Paleoantropolojik İncelenmesi. Arkeometri Sonuçları Toplantısı.19: 27-40.
• 23. SCHEUER, L. S. Ve BLACK, S. (2000), Developmental Juvenile Osteology, Academic Press.
• 24. SIDDAPUR, K. R. and SIDDAPUR, G. K. (2014). Pelvic bone indices as effective parameters of sex determination in skeletal remains: a cross-sectional study. International Journal of Medical Sciences, Vol 2:No 4: 1526-1529.
• 25. ÜNER, S., (1972), Nüfusbilim Sözlüğü, Hacettepe Üniversitesi Yayınları D17, Ankara.
• 26. ÜSTÜNDAĞ, H. DEMİREL, F. A. (2008). Alanya Kalesi Kazılarında Bulunan İskelet Kalıntılarının Osteolojik Analizi. Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, Sayı: 8 Sayfa : 79 – 90.
• 27. YILMAZ USTA, N. D. (2013). Iasos (Bizans Dönemi) Toplumunda Ağız ve Diş Sağlığı. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi, sayı: 25, 117-154.