The Words Whose Root Cannot Be Seen Obviously In Turkish

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 2, 107 - 133, 31.12.2019

Jale Öztürk

Öz

TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE KÖKÜ AÇIK OLARAK GÖRÜLMEYEN KELİMELER

Öz

Giderek gelişen insanlığın ihtiyaç
duyduğu yeni kavramları karşılamak için dillerin büyük çoğunluğunda bilinmeyen
karanlık dönemlerde oluşturulmuş köklerle,  
kelime türetme yoluna gidilir. Hint-Avrupa ve Hami-Sami dil ailelerinde
kelime kökünde bükülmelerle kökün açık olarak görülemediği gövdeler
türetilirken,  Türkçe gibi eklemeli
dillerde yeni gövdeler köke eklenen ekler yardımıyla yapılır. Sürekli devinim
içinde olan dilde çeşitli değişimler görülür; dilin sürekli devinim içerisinde
olması, zamanla bazı kelimelerde anlam daralmalarına, bazı kelimelerde anlam
genişlemelerine ve bunun sonucunda da kelimelerin bilinen anlamı dışında farklı
anlamlar kazanmasına, bazı kelime köklerinin canlılığını yitirmesine, hatta
bazı kelimelerin ölmesine,  bazı
kelimelerin ise ses değişimi geçirmelerine neden olur. Eklemeli bir dil olan
Türkçede türeme ve çekim sırasında kök değişikliği söz konusu olmadığı için,
Türkçe kökenli kelimelerin kökleri açık olarak görülmekle beraber, zaman içinde
geçirdikleri değişimler sonucu bazı kelimelerin köklerini açık olarak görmek
mümkün olmamaktadır.   Bu çalışmada ölçünlü
dilde kullanılan kelimeler içerisinde bu şekilde kökü açık olarak görülmeyen
kelimeler ve bu kelimelerin köklerinin açık olarak görülmeme sebepleri üzerinde
durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

gizli kelime kökü, gövde, ses değişimi

Kaynakça

• Akar, Ali ( 2019). Düşünen Türkçe. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Arat, Reşit Rahmeti (1979). Kutadgu Bilig III, İndeks, (Haz. ERASLAN Kemal, SERTKAYA Osman Fikri., YÜCE Nuri.). İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları: 47, Seri: IV-Sayı: A 12.
• Ata, Aysu (1998). Nehcü’l- Feradis-III dizin- Sözlük. , Ankara: TDK Yayınları.
• Banguoğlu, Tahsin (2015). Türkçenin Grameri. Ankara: TDK Yayınları.
• Başdaş, Cahit ( 2010) ”Türkiye Türkçesinde Aslî Uzunluk Belirtileri’, Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları, Volume 2/2, Spring 2007.
• Bayraktar, Sibel ( 2002). “Komşu” Sözcüğü Üzerine.” Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü C.12 S.2, 129-138.
• Caferoğlu, Ahmet ( 1968). Eski Uygurca Sözlük. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Clauson, Sir Gerard (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth- Century Turkish, Oxford.
• Demirel, Ezgi ( 2017).“Orta Türkçe Sözlüklerinde Zetasizm / Rotasizm”, Dil Araştırmaları, Güz 2017/21: 143-160.
• Ercilasun, A. Bican ( 2015). Türk Dili Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ercilasun, A. Bican –Akkoyunlu, Ziyat (2014) Kaşgarlı Mahmut Dîvânu Lugâi’t-Türk Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin. Ankara: TDK Yayınları
• Ercilasun, A. Bican (2002). Kars İli Ağızları-Ses Bilgisi-. Ankara: TDK Yayınları.
• Eren, Hasan ( 1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Bizim Büro Basımevi, Ankara.
• Ergin, M. (1991) Dede Korkut Hikâyeleri –Metin-inceleme-indeks, TDK Yayınları, Ankara, s.172
• Ergin, Muharrem (1972). Türk Dil Bilgisi. 18. Baskı. İstanbul: Bayrak Basım, Yayım, Tanıtım.
• Gabain, A .Mary ( 1988).Eski Türkçenin Grameri. Ankara: TDK Yayınları.
• Gülensoy, Tuncer ( 2007). Türkiye Türkçesindeki Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara:TDK Yayınları.
• Gülensoy, Tuncer (1988). Kütahya ve Yöresi Ağızlar., Ankara: TDK Yayınları.
• Karaağaç, Günay (2012). Türkçenin Dil Bilgisi, Ankara, Akçağ yayınları.
• Korkmaz, Zeynep ( 2005). “uçun-üçün-için Edatının yapısı Üzerine”, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, TDK Yayınları, Ankara.
• Korkmaz, Zeynep (2003). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Önler, Zafer (2003).”Türkçe Mevsim adları Üzerine”, I. Edirne Kültür Sempozyumu 23-25 Ekim 2003, s.71-80
• Özçelik, Sadettin (2016). Dede Korkut –Dresden Nüshası-C.II, TDK yayınları, Ankara.
• Öztürk, Jale ( 2009). Hatay Ağzı. Adana: Karahan Kitabevi.
• Sâmî, Ş. (2010). Kamus–i Türkî, Haz. Paşa Yavuzarslan. Ankara: TDK Yayınları.
• Şahin, Hatice ( 2003). Eski Anadolu Türkçesi: Ankara: Akçağ Yayınları.
• TDK (2005).Türkçe Sözlük (10. Baskı). Ankara: TDK Yayınları.
• TDK (2009). Türkiye'de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. C.IV . Ankara: TDK Yayınları.
• TDK (2009). XIII Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü C.IV.(3. Baskı). Ankara: TDK Yayınları. Tekin .Şinasi (1999). İştikakçının Köşesi . İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tietze, Andreas ( 2016). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügati. Ankara: TÜBA Yayınları,
• Timurtaş, Faruk K.( 1977). Eski Türkiye Türkçesi,XV.Yüzyıl:Gramer, Metin, Sözlük.İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Tulum, Mertol ( 2011). 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı. Ankara: TDK Yayınları.
• Yüce, Nuri (1993). Mukaddimetü’l Edeb. Ankara: TDK Yayınları.
• http://www.nisanyansozluk.com
• http://www.odek-koyu.com/odekce_sozluk.htm
• http://www.tdk.gov.tr