HEYKELTIRAŞ PRAKSİTELES’İN YAŞANTISI VE KNİDOS APHRODİTESİ’NE YANSIMALARI

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 120 - 136, 31.12.2021

Ahmet Cuneydi Has

https://doi.org/10.51469/kafdagi.1020387

Öz

Antik kaynaklarda adı geçen ve MÖ 4. yüzyılın en önemli heykeltıraşlarından biri olan Praxiteles, içselliğin dışavurumu ile güzelliği adeta yeniden tanımlamıştır. Yaşadığı dönemde heykeltıraş olan babasının da ününü aşmış ve sanata adeta yeni bir soluk getirmiştir. Praxiteles’in büyülü dokunuşları kendisinin heykeltıraşlık sanatında “Olymposlu tanrıları göklerden yere indiren sanatçı” unvanını kazanmasını sağlamış, tanrı ve tanrıçaları sıradan, genç nitelikleri ile sergileyerek eserlerinde mermere yeni bir soluk kazandırmıştır. Eserlerindeki bu üslubu ile gerek yaşadığı döneme gerekse de kendinden sonra gelen heykeltıraşlara ilham vermiş ve unutulmazlar arasına girmiştir.
Yunan ve Roma dünyasının en önemli eserleri arasında gösterilen ve Praxiteles’in ellerinde hayat bulan Knidos Aphrodite kült heykeli bu kapsamda bir dönüm noktasıdır. Antik dönemde yeni bir temanın yani çıplaklığın ilk örneği olan bu eser, yumuşaklığın ve zarafetin doruk noktasına eriştiği bir eser olarak tanımlanmıştır. Çıplak bir kadın figürünü gerçek boyutlarıyla ilk defa üç boyutlu heykele uygulamıştır. Gökyüzünü, denizi, yeryüzünü temsil eden tanrıça Aphrodite, bu eserle insanların ihtiyaçlarını, beklentilerini karşılayan renkli bir karaktere büründürülmüştü. Bu araştırmada Klasik Dönemin en ünlü heykeltıraşlarından biri olan Praxiteles’in Knidos Aphroditesi’ne yüklediği çıplaklık kavramının ötesinde toplumun sosyo-kültürel ve ekonomik yapısını nasıl etkilediğini ve mitolojik bir olgunun gerçekliğe dönüşümüne tanık olacağız.

Anahtar Kelimeler

Anadolu, Aphrodite, Cinsellik, Heykeltıraş, Tanrıça

Kaynakça

• Stojnovic, A. V. R. (1987). “The Chronology and Function of Ceramic Unguentaria”, AJA 91, 105-122.
• Akalın, A. G. (2003). “Eskiçağda Grek Kadınının Toplumsal Yaşantısı”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi XI (33), 17-47. Albenda, P. (2005). “The "Queen of the night" plaque - A revisit”, Journal of the American Oriental Society, 125 (2), 171-190.
• Aybek, S. (2009). Metropolis İonia I, Metropolis’de Hellenistik ve Roma Dönemi Heykeltıraşlığı, İstanbul: Homer Kitabevi.
• Barkan, L. (2009). “Praxiteles’ Aphrodite and the Love of Art”. Palgrave Macmillan, London. 15-45.
• Başaran, C., & Kasapoğlu, H. (2018). Kanon: Grek Klasik Heykeltıraşlığında Estetik Arayışı. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, (Özel Sayı), 2835-2853.
• Bazant, J. (2017). “The Legend of Knidia Today”. Eirene, 53, 77-110.
• Bieber, M. (1967). The Sculpture of the Hellenistic Age. New York: Hacker Art Books.
• Boardman, J. (1995). Yunan Heykeli Geç Klasik Dönem. Müjde Peker (Çeviren), İstanbul: Homer Kitabevi.
• Bottero, J., & Kramer, S.N. (2006). Mezopotamya Mitolojisi. Alp Tümertekin (Çeviren), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Bruns-Özgan, C. (2002). Knidos. Antik Kent Tarihi. İ. Hakan Mert (Çeviren), Konya: Knidos Araştırma ve Geliştirme Derneği.
• Bugaj, E. (2017). Starożytny akt kobiecy i jego późniejsze implikacje. Uwagi na marginesie Afrodyty Knidyjskiej. Poznan: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Büyüközer, A. (2020). Knidos Kent Surları: Kap Krio Savunma Sistemi ve 56 Numaralı Kule (?). Olba, Sayı XXVIII, 169-180.
• Cavallini, E. (2006). Phryne: Cnidian Venus to Movie Star. Conservation Science in Cultural Heritage, 6, 215-236.
• Closuit, L. (1978). L Aphrodite De Cnide: étude typologique des principales répliques antikalar de l'Aphrodite de Cnide de Praxitèle, Martigny: Martigny Imprimerie Pillet.
• Corso, A. (1998). Love as Sufferıng: The Eros of Thespiae of Praxiteles. Bulletin of the Institute of Classical Studies, 42, 1, 63-91.
• Doğer, E. (1990). Antik Çağda Amphoralar, Sergi Yayınevi, İzmir.
• Doksanaltı, E. (2020). Knidos Liman Caddesi Geç Antik Dönem Atölye/Dükkân ve Buluntuları, Olba, XXVIII, 377-420.
• Durna, G. E. (2009). Knidia Karakteri Üzerine Bir Analiz –Görünenden Görünmeyene-. Belleten, 266, 1-33.
• Durugönül, S. (2012). Türkiye’de Arkeometrinin Ulu Çınarları. Prof. Dr. Ay Melek Özer-Prof. Dr. Şahinde Demirci’ye Armağan, A. A. Akyol & K. Özdemir, (Ed) Nudity of Male Statues in Ancient Greek Art (ss. 155-162). İstanbul.
• Farnell, L. R. (1896). The Cults of the Greek States. Oxford: Clarendon Pres.
• Fuchs, W. (1969). Die Skuptur Der Griechen, Müchen: Hirmer Verlag.
• Gardner, E. A. (1911). Six Greek sculptors. London: Duckworth.
• Gardner, E. A. (1920). The Aphrodite from Cyrene. Journal History Studies, 40 (2), 203-205.
• Graves, R. (2010). Yunan Mitleri Tanrılar, Kahramanlar, Söylenceler, İstanbul: Say Yayınları.
• Havelock, C. M. (1995). The Aphrodite of Knidos and Her Successors. Michigan: The University of Michigan Press.
• Hesiodos, (2012). Theogonia, İşler ve Günler – Tanrıların Doğuşu, (Çev. Furkan Akderin), İstanbul: Say Yayınları.
• Jones, H. S. (1926). A Catalogue of the Ancient Sculptures. Rome: Oxford Clarendon Press.
• Karaaslan, D. (2014). Antik Yunanda Kadın Olmak, Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, 159-174.
• Kennedy, M. D. (1998). Encyclopedia of Greco-Roman Mythology. Oxford: Santa Barbara.
• Klein, W. (1898). Praxiteles. Leipzig: Verlag von Veit & Comp.
• Korkut, T. (2005). Pisidia’da Chthonik Aphrodite Kültü. Adalya 8, 151-166.
• László, H. (2018). Hypereidés beszéde phryné védelmében a töredékek új kritikai kiadása és értelmezése. Antik Tanulmányok, 62, (2), 237-251.
• Lerner, G. (1986). The Creation of Patriarchy. Women and history Vol. 1. New York: Oxford University Press.
• Love, I. C. (1970). A Preliminary Report of the Excavations at Knidos, 1969. American Journal of Archaeology, 74, 2, 149-155.
• Marcovich, M. (1996). From Ishtar to Aphrodite. The Journal of Aesthetic Education, 30 (2), 43-59.
• Michaelis, A. (1887). The Cnidian Aphrodite of Praxiteles. Cambridge: Cambridge University Press.
• Montel, S. (2010). Brill’s Companion to Aphrodite. Smith, A. C., & Pickup S (Ed) The Architectural Setting of the Knidian Aphrodite. (ss. 251-268). Boston: Leiden.
• Morford, M. P.O & Lenardon, R. J. (2003). Classical Mythology. New York: Oxford University Press.
• Özkan, E. B. (2017). Yasalar ve Gelenekler Işığında Arkaik ve Klasik Dönem Yunan ve Cumhuriyet Dönemi Romalı Kadınların Aile Hayatı. İstanbul Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi. 1-25.
• Picon, A. C., & Mertens J. R. (2007). Art of the Classical World in the Metropolitan Museum Art. London: Yale University Press.
• Ratté, C., & Smith, R. R. R. (2008). Archaeological Research at Aphrodisias in Caria, 2002-2005. American Journal of Archaeology, 112 (4), 713-751.
• Richter, G. M. A. (1959). A Handbook of Greek Art, Oxford: Phaidon Prees Ltd.
• Ridgway, B. S. (1997). Fourth-Century Styles in Greek Sculpture. London: University of Wisconsin Press.
• Schefold, K. (1964). Aphrodite von Knidos, Isis und Serapis, Antike Kunst 7 (1), 56-59.
• Schintlmeister, L. (2013). Aphrodite in Ephesos, Magistra der Philosophie, Universitat Wien.
• Smith, R. R. R. (2013). Hellenistik Heykel. (Çev. Ayşin Yoltar Yıldırım). İstanbul: Homer Kitabevi.
• Spivey, N. J. (1997). Understanding Greek Sculpture, Ancient Meanings, Modern Readings. London: Thames&Hudson.
• Stewart, A. F. (1998). Art, desire and the body in ancient Greece. Cambridge: Cambridge University Press.
• Stewart, A. (2008). Classical Greece and the birth of Western Art. New York: Cambridge University Press.
• Stewart, A. (2014). Art in The Hellenistic World. New York: Cambridge University Press.
• Tuna, N. (1993). Datça Yarımadasında Hellenistik Dönem Amphora Üretim Merkezleri, Türk Tarih Kongresi, 10 (1), 347-371.
• Uğurlu, E. (2002). Heykeltıraş Praxiteles. Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 3, 377-400. Yıldızbaşoğlu, F. (2016). Knidos Sikkeleri: Bölge Müzelerine (Bodrum ve Marmaris) İntikal Etmiş Olan ve Knidos Kazılarından Ele Geçen Sikkeler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
• Zoroğlu, C., & Doksanaltı, E. (2020). Yeni Bir Knidos Amphora Tipi: Küçük Knidos Amphoraları. Belleten 84, Sayı 300, 503-542.
• Waldstein, C. (1885). Essays of the art of Pheidias. Cambridge: Cambridge University Press.
• Wardle, M. E. (2010). Naked and Unashamed: Astudy of the Aphrodite Anadyomene in the Greco-Roman World. Durham: Department of Art, Art History and Visual Studies in the Graduate School of Duke University.
• Waywell, G, (1978). Freestanding Sculpture of The Mausoleum at Halikarnassos. London: British Museum Publications.