Some Social and Religious Structures in The Sanjak of Kars in The Middle of The 19th Century

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 8, 192 - 223, 01.07.2017

Oktay Kızılkaya

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.339135

Cited By: 1

Öz

Beginning from 1579, Kars was a government unit in the status of an Ottoman Eyalet (state) and maintained this status until the Russo-Turkish War of 1828-1829. It was occupied by Russians in that war. During the occupation, Kars was devastated in terms of both population and also finance. When the occupation ended in 1830, it had lost its qualifications as an Eyalet and therefore it was reduced to a sanjak and tied to the Eyalet of Erzurum. 

This study analyses the social and religious structures of the Sanjak of Kars including mosques, inns, educational institutions, fountains, transportation, communication, and its squares and markets in the middle of the 19th century. 

Anahtar Kelimeler

Sanjak of Kars, Social Structures, Religious Structures, Transportation and Communication, Fountains

XIX. Yüzyılın Ortalarında Kars Sancağı’nda Bazı Sosyal ve Dini Yapılar

Öz

Kars, 1579’dan itibaren Kars, eyalet statüsünde bir yönetim birimi olup bu durumu, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşına kadar devam etmiştir. Bu Osmanlı-Rus Savaşında Rus istilasına uğramıştır. Rus istilası esnasında Kars hem nüfus hem de ekonomik yönden büyük bir yıkıma uğramıştır. Rus istilası 1830’da sona erdiğinde, Kars artık bir eyaletin gerektirdiği özellikleri kaybettiğinden, sancak statüsüne dönüştürülerek Erzurum Eyaletine bağlanmıştır.

Bu çalışmada, XIX. yüzyılın ortalarında Kars Sancağı’nın sosyal ve dini yapıları olan camileri, hanları, eğitim kurumları, çeşmeleri, ulaşım-haberleşmesi ile meydan ve pazarları incelenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Kars Sancağı, Sosyal Yapılar, Dini Yapılar, Ulaşım ve Haberleşme, Çeşmeler

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• BOA, HAT, 290/17315/A,
• BOA. A. MKT. MHM. 431/32.
• BOA. A. MKT. NZD. 64/5; .
• BOA. A.MKT. MHM. 311/76.
• BOA. A.MKT. MHM. 320/1–2
• BOA. A.MKT. UM. 362/99.
• BOA. A.MKT. UM. 405/8–3
• BOA. C. EV. 10025.
• BOA. C. EV. 12268.
• BOA. C. EV. 13317.
• BOA. C. EV. 9997.
• BOA. C. EV. 16269.
• BOA. C. EV. 2127.
• BOA. C. EV. 31960.
• BOA. C. EV. 3357.
• BOA. C. EV. 13317.
• BOA. C. EV. 261/13317.
• BOA. C. EV. 27460.
• BOA. C. ML. 245/10181.
• BOA. C. NF. 66.
• BOA. C. ZB. 8/363.
• BOA. C.EV. 16269.
• BOA. C.EV. 934.
• BOA. C.MF. 166/8276.
• BOA. C.ML. 198.
• BOA. HAT, 727/34626.
• BOA. HR. MKT. 56/58.
• BOA. İ. MMS. 126–10.
• BOA. İ. MVL. 523/23518–5.
• BOA. İ. MVL. 544/24454-4.
• BOA. İ.DH. 359/23735
• BOA. İ.MMS. 16/645–1.
• BOA. İ.MVL. 465/21060–1; BOA. İ.MVL. 465/21060–3
• BOA. İ.MVL. 465/21060–4
• BOA. İ.MVL.535/24034–1.
• BOA. İ.MVL.535/24034–2.
• BOA. İ.MVL.535/24034–5.
• BOA. İ.MVL.535/24034–6.
• BOA. İ.MVL.535/24034–8.
• BOA. MF. MKT. 20/2.
• BOA. MF. MKT. 5/59.
• BOA. MF. MKT. 6/13.
• BOA. MF. MKT. 6/43.
• VGMA, d. no. 581–1/ 47/50.
• VGMA, d. no.582–1/ 204/ .
• VGMA. d. no. 580, s. 359.
• ES, 1288
• Kitap ve Makaleler
• Ahmet Lütfi Efendi, Vakanüvis Ahmet Lütfi Efendi Tarihi 2–3, Yapı Kredi Yay., İstanbul 1999.
• Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi (Başlangıcından 1993’e), İstanbul Kültür Koleji Yay., İstanbul 1994.
• Altunan, Sema, “XVII. Yüzyıl Sonlarında İstanbul-Edirne Arasındaki Menziller ve Menzilkeş Köyler”, Ankara Üniversitesi DTCF Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 25(39), 2006.
• Badem, Candan, Çarlık Rusya’sı Yönetiminde Kars Vilayeti, Birzamanlar Yayıncılık, İstanbul 2010.
• Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, (Haz.: Ahmet Kuyaş), Yapı Kredi Yay., İstanbul 2004.
• Çadırcı, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1991.
• Ersoy, Osman, “Bir İngiliz Konsolosunun 1846 Yılında Erzurum’dan Kars’a Seyahati”, Ankara Üniversitesi DTCF, Tarih Araştırmaları Dergisi II, (1964).
• Ayfer Yılmaz, H.1287/M.1870, H.1288/1871 ile H.1317/M.1899, H.1318/M1900 Tarihli Erzurum Vilayet Salnameleri’ne Göre Erzurum Vilayetinin Eğitim Durumu, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Genel Türk Tarihi Anabilim Dalı, Ankara 1993.
• Eyice, Semavi, “Bedesten”, DİA, Cilt: V, İstanbul 1992.
• Halaçoğlu, Yusuf, XIV. ve XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet ve Sosyal Yapı, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1996.
• Halaçoğlu, Yusuf, Osmanlılarda Ulaşım ve Haberleşme (Menziller), PTT Genel Müdürlüğü Yay., Ankara 2002.
• Karahanoğlu, Müştak Hatifi-Kırzıoğlu, Fahrettin, Karahanoğlu Aile Tarihçesi ve Karahanoğlu M. Muhtar’ın Şiirleri ve Kitaplığı, Atatürk üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Dairesi Başkanlığı Yay., Erzurum 1986.
• Kırzıoğlu, M. Fahrettin, “İran Hükümdarı Türkmen Afşarlı Nadir Şah’ın 1744 Kars Muhasarası ve Bunu Anlatan Emekli Kars Kadısı Osman Saf’ın Risalesi,” I. Askeri Tarih Semineri Bildirileri II, Genelkurmay Başkanlığı Yay., Ankara 1983.
• Kırzıoğlu, M. Fahrettin, Kars Tarihi I, Işıl Matbaası İstanbul 1953.
• Koch, Karl, Reise im Pontischen Gebirge und Türkischen Armenien, Veimar 1846.
• Mithad Sertoğlu, Osmanlı Tarih Lügâtı, (2. Baskı), Enderun Kitapevi, İstanbul 1986.
• Oktay, Hasan, Revan Hanlığı (1747–1828), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya 1997.
• Osmanlı Devleti ile Azerbaycan Türk Hanlıkları Arasındaki Münasebetlere Dair Arşiv Belgeleri, (Haz.: İsmet Demir ve diğerleri), TC Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yay., Ankara 1992.
• Özdemir, Yılmaz, Davud el-Karsi Hayatı, Eserleri ve “Şerhu’l Avâmili’l-Cedid” Adlı Eseri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, İstanbul 1998.
• Öztürk, Sait, Osmanlı Belgelerinde Siyakat Yazısı, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara 1994.
• Parlatır, İsmail, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı Yayınevi, Ankara 2006.
• Sak, İzzet – Çetin, Cemal, “XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde Menziller ve Fonksiyonları: Akşehir Menzilleri Örneği”, Selçuk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sayı: 16, (Güz 2004).
• Tayşi, M. Serhan, “Tarih Şuuru ve Çevre”, İnsan ve Çevre, İnsanlığa Hizmet Vakfı Yay., İstanbul 1992.
• Thevernot, Jean, 1665-1656’da Türkiye, (Çev.: Nuray Yıldız), Tercüman 1001 Temel Eser Yay., İstanbul 1985.
• Tozlu, Selahattin, “Kırım Harbi’nde Kars’ı Anlatan Kayıp Bir Eser: Muzaffer-Nâme”, Akademik Araştırmalar Dergisi, Sayı: 2, (1996).
• Ubicini, M.A., Osmanlı’da Modernleşme Sancısı, (Çev.:Cemal Aydın), Timaş Yay., İstanbul, 1998.