Alevî-Bektâşî Kültürde Nübüvvet İnancı

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 12, 129 - 151, 31.07.2019

Hüseyin Doğan

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.530641

Öz

Bugün
ülkemizde ortaya çıkmış olan inanç gruplarından birisi de,
Alevîlik-Bektâşîlik’tir. Kendilerini Alevî-Bektâşî olarak adlandıranlar da
dâhil olmak üzere hemen hemen her kesim, bu dinî grubu kendine has anlayış
biçimiyle ele almaya, yorumlamaya ve tanımlamaya çalışmaktadır. Ancak gelinen
noktada Alevîlik-Bektâşîlik konusunu indî ve dünyevî bütün kaygı ve ön
yargılardan uzak olarak olabildiğince objektif bir biçimde ele almak ve
incelemek gerekmektedir.

Bahsedilen ana temaya ışık tutma
gaye ve hedefiyle kaleme alınan bu çalışma, bugün ülkemizde yaşamakta olan
Alevî-Bektâşî kesimin temel inanç konularından birisini oluşturan “nübüvvet”
anlayışını ortaya koymaktadır. Bu nedenle de elde edilen verilerin doğru
saptanması ve kullanılmasını temin açısından, Alevî-Bektâşî klasikleri
referanslarımızın başvuru merkezi olarak kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Alevî-Bektâşî, Kur’ân, Nübüvvet, İnanç, İnsan

Faith of Prophecy in Culture of The Alavisim-Bektashism

Öz

One
of the belief groups that emerged in our country today is Alavism-Bektashism.
Almost all groups, including those who call themselves Alavi-Bektashi, try to
address, interpret and define this religious group in its own way. However, at
this point, the issue of Alavism- Bektashism has been taken down and it should
be taken as objectively as possible, as far as possible, to be dealt with as
far as possible from all worldly concerns and prejudices.

This
study, which was written with the aim and aim of giving light to the main theme
mentioned above, presents the understanding of an prophethood aye which
constitutes one of the basic belief subjects of the Alavi- Bektashi section
which is living in our country today. For this reason, Alavi-Bektashi classics
were used as reference centers for our references. 

Anahtar Kelimeler

Alavi-Bektashi, Quran, Prophecy, Faith, Human

Kaynakça

• ‘Abdülcebbâr, Ebu’l-Hasan el-Kâdî, Şerhu’l-Usûli’l-Hamse, tah. ‘Abdülkerîm ‘Osmân, Mektebetü’l-Vehbe, Kahire 1408/1988.
• Anonim, Kitâb-ı Dâr, (haz.) Osman Eğri, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2007. Anonim, Erkânnâme I, (haz.) Doğan Kaplan, Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları, Ankara 2007.
• Atay, Hüseyin, İslâm’ın İnanç Esasları, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1992.
• Bal, Hüseyin, Alevî-Bektâşî Kültürü –Sosyolojik Araştırmalar-, Fakülte Kitabevi, Isparta 2002.
• Bozkurt, Fuad, Buyruk & İmâm Cafer-i Sâdık Buyruğu, Kapı Yayınları, İstanbul 2004.
• el-Bağdâdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed ‘Abdülkâhir, Kitâbu Usûli’d-Dîn, İstanbul 1346/1928.
• Cabbâr Kulu, Kitâb-ı Cabbâr Kulu, (haz.) Osman Eğri, Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları, Ankara 2007.
• el-Cürcânî, es-Seyyîd eş-Şerif ‘Ali b. Muhammed, et-Ta‘rifât, Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut 1416/1995.
• Çelebi, İlyas, İslâm’ın İnanç Esasları, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi, İstanbul 2010.
• Dıerl, Anton Josef, Anadolu Alevîliği, (çev.) Fahrettin Yiğit, Ant Yayınları, İstanbul 1991.
• Doğan, Hüseyin, İlk Dönem İslâm Kelâmcılarında Dinsel Metinleri Anlama ve Te’vîl Problemi, Kardeşler Ofset-Matbaacılık, Samsun 2011.
• Doğan, Hüseyin, “Kur’ân’ın Kendine Özgü Yorumbilim Metodolojisi: Te’vîl”, Sakarya Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, cilt: XIII, sayı: XXIII, Sakarya (2011/1).
• Doğan, Hüseyin, “Muş-Varto Alevîlerinde Dinî İnanç ve Sosyal Hayat”, Geçmişten Günümüze Alevîlik I. Uluslararası Sempozyumu, 03-05 Ekim 2013, c. II, Bingöl Üniversitesi Yayınları, Bingöl 2014.
• Doğan, İsa, Türklük ve Alevîlik, Kardeşler Ofset-Matbaası, Samsun 1997.
• Dünya Ehl-i Beyt Kurultayı, Hidâyet Önderleri: İmâm Muhammed Bâkır, (çev.) Vahdettin İnce, Tashîh ve Tatbîk: Seyyîd Seccâd Karakuş, Kevser Yayınları, İstanbul 2007.
• Fığlalı, Ethem Rûhi, Türkiye’de Alevîlik ve Bektâşîlik, Selçuk Yayınları, Ankara 1990.
• Firdevs-i Rûmî, Hacı Bektâş-ı Velî Velâyetnâmesi, (haz.) Hamiye Duran, Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları, Ankara 2007.
• el-Gazzâlî, Ebû Hâmid b. Muhammed b. Muhammed, el-İktisâd fi’l-İ‘tikâd, nşr. Enes Muhammed ‘Adnân eş-Şerfâvî, Dâru’l-Minhâc, Beyrut 1429/2008. Gölpınarlı, Abdulbâkî, Alevî-Bektâşî Nefesleri, Remzi Kitabevi, İstanbul 1963.
• Hacı Bektâş-ı Velî, Makâlât, (haz.) Ali Yılmaz-Mehmet Akkuş-Ali Öztürk, Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları, Ankara 2007. Hacı Bektâş-ı Velî, Besmele Tefsîri, (haz.) Hamiye Duran, Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları, Ankara 2007.
• Hamedânî, Ahmed Sabri, Caferî Mezhebi ve İmâm Cafer Sâdık (a.s.) Buyrukları, Kevser Yayınları, İstanbul 2014.
• İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyin ‘Ahmed, Mu‘cemu Mekâyîsi’l-Luğa, nşr. ‘Abdüsselâm Muhammed Harûn, c. I, Beyrut 1991.
• İbn Müslim, Seyyîd Alizâde Hasan, Hızırnâme (Buyruk), (haz.) Bâki Yaşa Altınok, Ankara: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları 2007.
• el-İsfehânî, Ebû Kâsım Râgıp, el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân, nşr. Kahraman Yayınları, İstanbul 1989.
• el-‘İzz, ‘Ali b. ‘Ali b. Muhammed b. Ebî, Şerhu’t-Tahâviyyeti fî’l-‘Akîdeti’l-İslâmiyye, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1408/1988.
• Kaplan, Doğan, Yazılı Kaynaklara Göre Alevîlik, Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları, Ankara 2011.
• Karadaş, Cağfer, İslâm’ın İnanç Yapısı –Ana Esaslar-, Emin Yayınları, Bursa 2006.
• Korkmaz, Esat, Alevîlik ve Bektâşîlik Terimleri Sözlüğü, Anahtar Kitaplar, İstanbul 2005.
• Kutlu, Sönmez, Alevîlik-Bektâşîlik Yazıları –Alevîliğin Yazılı Kaynakları, Buyruk, Tezkire-i Şeyh Sâfî-, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2006.
• el-Kûfî, İmâm-ı A‘zâm Ebî Hanîfe Nu‘mân b. Sâbit, Kitâbu Fıkhı’l-Ekber, b.y.y. 1324. Nesîmî, İmâduddîn Seyyîd, Nesîmî Divânı, (haz.) Hüseyin Ayan, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2002.
• en-Nevevî, Ebû Zekeriyyâ, Tehzîbü’l-Esmâ ve’l-Lügât, Beyrut b.t.y.
• Özmen, Kul Himmet, Alevî-Bektâşî Şiirleri Antolojisi: XVI. Yüzyıl, Saypa Yayınları, c. II, Ankara 1995.
• Sarıçam, İbrahim, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, Diyânet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2011.
• Savory, Roger, Iran Under The Safavids, Cambridge University Press, Cambridge 1980.
• es-Sâbûnî, Nûreddîn, Mâtürîdiyye Akâidi, trc. Bekir Topaloğlu, Diyânet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 1998.
• Şener, Habib, Gazzâlî’de Varlık ve Bilgi, Sonçağ Akademi Yayınları, Ankara 2019.
• et-Taftâzânî, Sa‘duddîn Mes‘ûd b. ‘Ömer, Kelâm İlmi ve İslâm Akâidi (Şerhu’l-‘Akâid), (haz.) Süleyman Uludağ, Dergah Yayınları, İstanbul 1991.
• Yazıcı, Mehmet, Alevîlik –Alevî Deyişlerinin ve Gülbanglarının Sosyolojik Analizi-, Çıra Yayınları, İstanbul 2011.
• Yemînî, Derviş Muhammed, Hz. Ali’nin Fazîletnâmesi –Fazîletnâme: Giriş, İnceleme Metin-, (haz.) Yusuf Tepeli, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2002.
• Yeprem, M. Sâim, Mâtürîdî’nin Akîde Risâlesi ve Şerhi, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 2000.