Hz. Peygamber’in Fiillerinin Teşriî Değeri –Bedruddin el-Makdisî Örneği-

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 14, 215 - 229, 08.07.2020

Rıdvan Kalaç

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.733276

Cited By: 1

Öz

Allah’ın kitabında Hz. Peygamber’in (s.a.s.) insanlık için tabi olunması gereken bir şahsiyet olarak nitelendirilmesi durumu, sözlerinin yanında onun yapıp ettiği fiilleri de oldukça önemli kılmıştır. Sünnet tabiri, Allah Resûlü’nden söz, fiil ve takrir olarak nakledilen her şey için kullanılmıştır. Bu açıdan Hz. Peygamber’in fiilleri, İslâm dininin temel kaynaklarından ikincisi olarak kabul edilen sünnetin bir nevini teşkil etmektedir. Dolayısıyla sünnetin bir parçasını oluşturan Hz. Peygamber’in fiilleri, teşriîde asıllardan biridir. Ancak teşriî değerleri bakımından Hz. Peygamber’in fiillerinin tamamı aynı kategoride değerlendirilmemiştir. Nitekim fiiller, teşriî değerleri diğer bir ifadeyle bağlayıcı olup olmadıkları ya da hangilerinin bağlayıcı olduğu gibi durumlar açısından İslâm âlimleri arasında eskiden beri tartışılan bir konu olmuştur. Bu tür konulara hadisçilerin yanı sıra fıkıh usûlcüleri de ilgi duymuştur. Bu usûlcülerden birisi ise Bedruddîn el-Makdisî’dir (ö.773/1371). Tam adı Ebû Ali Bedruddîn Hasan b. Ahmed b. Hasan b. Abdullah b. Abdulğanî b. Abdilvahid olan Bedruddin, meşhur rical âlimi olan ve el-Cemmâlî nisbesiyle anılan Abdulğanî el-Makdisî’nin (ö.600/1203) torunudur. Döneminin önemli simalarından ilim tahsil eden Bedruddîn, ilmi mesaisini hadis ve fıkha yönlendirmiş ve bilhassa fıkıh usulüne dair eserler kaleme almıştır. Bu makalede âlimlerin Hz. Peygamber’in fiilleriyle ilgili yaklaşımları genel hatlarıyla ortaya konulduktan sonra bir Hanbeli usûlcüsü olan ve pek şöhret bulamayan Bedruddîn el-Makdisî’nin meseleyi ele alışı, onun günümüze ulaşan tek eseri olan et-Tezkire fi Usûli’l-Fıkh çerçevesinde incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Sünnet, Fiiller, Bedruddin el-Makdisî, Teşriî Değeri,

The Legislative Value of Excellency Prophet’s Actions -Bedruddin al-Maqdisī Example-

Öz

Both prophet’s (pbuh) words and actions have been quite important since he was described as the personality who should be dependant to by all human kind in the book of Allah. The term “Sunnah” has been used for everything related to the Prophet of Allah such as his words, actions and all the things narrated as verdicts. From this perspective, Prophet’s actions constitute a kind of sunnah accepted as the secondary basic source of Islam. Therefore, Prophet’s actions forming a part of sunnah are one of the fundamentals of legislation. However, in terms of legislative values, all of Prophet’s actions have not been evaluated in the same category. As a result of this, the legislative values of actions, in other words whether they are binding or not; or, which ones are binding, have always been the subject of controversy among the Islamic scholars. Not only hadith scholars but also fıqh scholars have been interested in this issue. One of the fıqh scholars is Bedruddîn al-Maqdisî (d. 773/1371). Bedruddîn, is the grandson of Abdulğanî al- Maqdisî (d. 600/1203), known as al-Cemmâlî, and who was a famous hadith scholar. Bedruddîn, who had the prominent names of his era as his teachers, directed his scholarly work to hadith and fiqh and wrote works especially on fiqh method. In this manuscript, after Prophet’s approaches related with his actions are presented, how Bedruddîn al-Maqdisî, a Hambeli sect scholar, and who is not much famous, tackled with the issue will be investigated within the context of his work, et-Tezkire fi Usûlî’l-Fıkh, which has reached today.

Anahtar Kelimeler

Hadith,, Sunnah,, Actions,, Bedruddîn al-Maqdisî,, Legislative Value,

Kaynakça

• Agitoğlu, Nurullah. “el-Mahsul Adlı Eseri Çerçevesinde Şafiî Usûlcü Fahreddin er-Râzî’nin Hz. Peygamber’in Fiillerine Yaklaşımı”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 8/17 (2017/2): 51-62.
• Ahmed b. Hanbel, Müsned. thk. Şuʻayb el-Arnaût v.dğr., Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1995-2001.
• Âl İbrahim, Abdullah İbrahim, “A’lamu’l-Hanâbile fî Usûli’l-Fıkh”, Mecelletü Camiati’l-İmam Muhammed b. Suûd el-İslamiyye, sy. 16, yıl: 1996.
• el-Arûsî, Muhammed Abdulkadir, Efalu’r-Resûl ve delaletuha ale’l-ahkam. Cidde: Dâru’l-Müctema’ li’n-Neşr ve’t-Tevzi, 1991.
• Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: MÜİFAV Yay., 2012.
• Aygün, Dursun. “Hz. Peygamber’in Fiil ve Takrirlerinin Delil Değeri”. Diyanet İlmi Dergi. 32/3 (1996): 107-128.
• Bağcı, H. Musa, Hadis Tarihi ve Metodolojisi. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2015. Bedir, Murteza. “Sünnet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38: 150-153. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Bedruddîn el-Makdisî, el-Hasan Bedruddîn İbn Abdulğanî, et-Tezkire fi usuli’l-fıkh. thk. Nâci es-Suveyd, Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2011.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, el-Camiu’s-Sahîh. thk. Mustafa Dîb el-Buğâ, Dımaşk-Beyrût: Dârü İbn Kesîr, 1993.
• el-Cürcânî, Şerîf Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed, et-Taʻrîfât. nşr. Muhammed Bâsil ʻUyûnüssûd, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Çakan, İsmail Lütfi, Hadis Usûlü. İstanbul: MÜİFAV Yay., 2015.
• Çelebi, İlyas, “Sünnet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38: 153-154. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Ebû Şâme el-Makdisî, el-Muhakkak min ilmi’l-usûl fîma yeteelleku bi efali’r-Resûl. thk. Mahmud Salih Cabir, Medine: el-Camiatu’l-İslâmiyye, 2011.
• el-Eşkâr, Muhammed Süleyman, Efalu’r-Resûl ve delaletuha ale’l-ahkami’ş-Şeriyye. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 2003.
• el-Ezherî, Muhammed b. Ahmed, Tehzîbu’l-luğa. thk. M. İvaz Mur‘ib, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2001.
• Güleç, Hasan. “Delil Olarak Hz. Peygamber’in Fiilleri”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. IX (1995): 67-78.
• Hacıoğlu, Nejla. “Cessâs’a Göre Hz. Peygamber’in Fiilleri”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2/2 (2014): 165-189.
• Haniye, Mazin İsmail. “Hz. Peygamber’e Cibilli Fiilerinde Tâbi Olma”. (trc. Erdoğan Sarıtepe), Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 15/1 (2010): 343-362.
• İbn Hacer el-Askalânî, Şihabuddin Ahmed, Nüzhetü’n-nazar fî tavdîhi nuhbeti’l-fiker fî mustalahi ehli’l-eser. thk. Abdullah b. Dayfullah er-Rehîlî, Riyad: Mektebetü’l-Melik Fahd el-Vataniyye, 2001.
• İbn Hacer, ed-Dürerü’l-kâmine fi a‘yani mieti’s-sâmine, thk. Muhammed Abdu’l-Muîd, Hindistan: Meclisü Dâirei’l-Maârifi’l-Usmaniyye, 1972.
• İbn Hacer, İnbâ’ü’l-ğumr bi-ebnâ’i’l-ʻumr, thk. Hasan Habeşî, Kahire: el-Meclisü’l-Aʻlâ li’ş-Şüûni’l-İslâmiyye, 1969-1998.
• İbn İmâd, Abdülhay b. Ahmed el-Hanbelî, Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. thk. Abdülkâdir el-Arnaût-Mahmûd el-Arnaût, Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1986-1993.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd, Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-‘Arabiyye, ts.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem, Lisânü’l-‘Arab. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İbn Müflih, İbrahim b. Muhammed, el-Maksadü’l-erşed fi zikri ashabi’l-imam Ahmed. thk. Abdurrahman b. Süleyman el-Üseymin, Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1990.
• İbn Râfîʻ, Ebu’l-Meʻâlî Muhammed b. Râfi‘, el-Vefeyât. nşr. Sâlih Mehdî Abbâs-Beşşâr Avvâd Ma‘rûf, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1982.
• İbnu’l-Irâkî, Veliyuddîn Ebu Zur’a Ahmed b. Abdirrahim, ez-Zeyl alâ’l-‘iber fi haberi men gaber. thk. Salih Mehdi Abbas, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1989.
• İbnü’l-Mibred, Cemaluddin Yusuf, el-Cevherü’l-münaddad fî tabakâti müteahhirî ashâbi Ahmed. thk. Abdurrahman Süleyman el-Useymîn, Riyâd: Mektebetü’l-Ubeykân, 2000.
• Kâsımî, Muhammed Cemâlüddîn, Kavâ'idu't-tahdîs min fünûni mustalahi'l-hadîs. nşr. Muhammed Behcet el-Baytâr, Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1961.
• Kıylık, Mustafa Harun. “Hz. Peygamberin Teşrî Nitelikli Olmayan Fiillerinin Bağlayıcılık Açısından Değeri”. Trabzon İlahiyat Dergisi 6/2 (2019): 154-194.
• Koca, Ferhat, “Sünnet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38: 154-155. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Koçyiğit, Talat, Hadis Usûlü, Ankara: TDV Yay., 2013.
• Kuzudişli, Bekir, Hadis Tarihi, İstanbul: Kayıhan Yay., 2017.
• Müslim, Ebü’l-Huseyn Müslim b. el-Haccâc, Sahîhu Müslim, nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1991.
• en-Necdî, Muhammed b. Abdullah b. Humeyd, es-Suhûbu’l-vâbile alâ derâihi’l-hanâbile. thk. Bekir b. Abdullah Ebu Zeyd, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1996.
• en-Nedvî, Seyyid Süleyman, Tahkiku ma’ne’s-sünne ve beyânü’l-haceti İleyh. trc. Abdulvehhab Dihlevî, Kahire: el-Matbaatü’s-Selefiyye, 1399.
• Özşenel, Mehmet, İlk Dönem Hadis-Rey Tartışmaları- Şeybani Örneği-, İstanbul: MÜİFAV Yay., 2015.
• eş-Şevkânî, Muhammed b. Ali, İrşâdü’l-fuhûl ilâ tahkiki’l-hak min ilmi’l-usûl. thk. Ebu Hafs Sami b. el-Arabi, Riyad: Darü’l-Fadile, 1421/2000.
• Şimşek, Murat, İslâm Hukukunda Bağlayıcılık Bakımından Hz. Peygamber’in Tasarrufları, (Selçuk Üniversitesi SBE Yayınlanmamış Doktora Tezi), Konya 2008.
• Tâhir el-Cezâ’irî, Tâhir b. Muhammed, Tevcîhü’n-nazar ilâ usûli’l-eser, nşr. Abdülfettâh Ebû Gudde, Beyrut: Mektebetü’l-Matbû‘âti’l-İslâmiyye, 1995.
• et-Tarîkî, Abdullah b. Muhammed, Mu’cemu musannafâti’l-hanâbile. Riyad: Mektebetü’l-Melik Fahd el-Vatanî, 2001.
• Tartı, Nevzat, Muhtasar Hadis İlimleri ve Usûlu, Ankara: Otto Yay., 2015.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, Sünenü’t-Tirmizî, thk. Ahmed Muhammed Şâkir v.dğr., Mısır: Şirketü Mektebeti ve Matba‘ati Mustafâ el-Bâbî, 1962-1977.
• Uğur, Mücteba, Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDV Yay., 2018.
• el-Uleymî, Mucîruddin Abdurrahman b. Muhammed, el-Menhecü’l-Ahmed fi terâcimi ashabi’l-imam Ahmed. thk., Abdulkadir el-Arnaûd, Beyrut: Dâru Sadr, 1997.
• Ünal, İsmail Hakkı. “Hanefî Usûlcülere Göre Hz. Peygamber’in Fiileri”. AÜİFD, XXXVII (1997): 191-199.
• Yücel, Ahmet, Hadis Usûlü, İstanbul: MÜİFAV Yay., 2015.
• Zekeriyyâ el-Ensârî, Ebû Yahyâ Zekeriyyâ b. Muhammed, Kitâbü gâyetü’l-vüsûl şerhu lübbi’l-usûl, Mısır: Dâru’l-Kütübi’l-Arabiyyeti’l-Kübrâ, ts.