Kur'ân Müfredâtındaki Gariplik Sebepleri

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 15, 255 - 276, 15.01.2021

Yakup Eroğlu

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.811055

Öz

Kur’ân müfredatı içerisinde yer alan ve manası herkes tarafından bilinmediği için garib olarak isimlendirilen kelimelerin anlamına vakıf olmak Kur’ân’ın doğru anlaşılması açısından büyük önem arz etmektedir. Genel anlamda Kureyş lehçesiyle Arapça olarak indirilmiş olan Kur’ân’da farklı lehçelere ait lafızların yer alması ve az da olsa diğer bazı dillerden Arapçaya girerek muarreb olan birtakım kelimelerin bulunması bu kelimelere âşina olmayan insanlar tarafından garîb olarak görülmüştür. Ayrıca Arapların daha önce hiç kullanmadığı ya da farklı anlamlarda kullandığı birçok yeni kelimenin zamanla birer dinî ıstılâh, kavram olması ve Arapça’da müterâdif (iki ya da daha fazla kelimenin aynı anlama gelmesi), ezdâd (bir lafzın iki zıt manaya gelmesi), müşterek (bir lafzın iki ya da daha fazla manaya gelmesi) vb. birçok açıdan lafız çeşitliliği bulunması bu tür kelimelerin garip olarak algılanmasına sebep olmuştur. Yine İslâm fetihleri neticesinde Arapların yavaş yavaş fesâhatten uzaklaşmış olmaları ilk döneme göre Kur’ân’ı anlamayı zorlaştırmış bu da daha fazla kelimenin garîb sayılmasının en önemli sebeplerinden biri olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, dil, garîb, lehçe, mu‘arreb, müşterek, müterâdif, ezdâd

Kaynakça

• Alî el-Muttakî, Hüsâmeddîn b. Abdilmelik. Kenzü'l-Ummâl fî Süneni'l-Akvâl ve'l-Ef'âl. 5. Baskı. Thk. Bekrî Hayyânî - Safvet Sakkâ. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle. 1401/1981.
• Arslan, Şükrü. İbnü’l-Yezîdî ve Garîbu’l-Kur’ân’ı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Doktora Tezi, 1982.
• Câhız, Ebû Osman ‘Amr b. Bahr b. Mahbûb Kinânî. el-Beyân ve’t-Tebyîn. Beyrut: Dâr ve Mektebetü Hilâl. 1423.
• Çelik, Ahmet. Kur’ân Semantiği Üzerine. Erzurum: EKEV Yayınları. 2002.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Terimleri Sözlüğü. İstanbul: MÜİFV Yayınları. 2. Basım 2011.
• Ebû Muğlî, Semih. Kur’ân’ın Dilleri (Kur’ân’da Arapça Olmayan Kelimeler), Çev. Muammer Erbaş. İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
• Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellâm, Fezâilu’l-Kur’ân. Thk. Mervân ‘Atiyye. Muhsin Harrâbe - Vefâ Takıyyuddîn. Dımaşk-Beyrut: Dâr-u İbn Kesîr. 1415/1995.
• Ebû Ubeyde, Ma‘mer b. Müsennâ, Mecâzu’l-Kur’ân, Thk. Fuâd Sezgin. Kahire: Mektebetü’l-Hancî. 1381.
• Elmalı, Hüseyin – Arslan, Şükrü. “Garib” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 13/374-375. İstanbul: TDV Yayınları. 1996.
• el-Askalânî, Ahmed b. ‘Alî b. Hacer. Fethu’l-Bârî Şerh-ü Sahîhi’l-Buhârî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife. 1379.
• el-Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-Sahîh. 9 Cilt. Thk. Muhammed Züheyr b. Nasr. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr. 1423/2002.
• el-Ceremî, Muhammed İbrâhîm. Mu‘cemu Ulûmi’l-Kur’ân. Dımaşk: Dâru’l-Kalem. 1422/2001.
• el-Cevâlikî, Ebû Mansûr. el-Muarreb mine’l-Kelâmi’l-A‘cemî ‘ale’l-Mu‘cem. Beyrut: Dâru’l-Kalem. 1410/1990.
• el-Endelüsî, Ebû Hayyân. Tuhfetü’l Erîb bimâ fi’l-Kur’ân mine’l-Garîb. Thk. Semîr el-Meczûb. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî. 1983/1403.
• el-Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzîbu’l-Luğa. 8. Cilt. Thk. Muhammed ‘Avz Mur‘ib, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî. 2001.
• el-İsfahânî, Râgıb. el-Müfredât fî Elfâzi Garîbi’l-Kurân. Thk. Safvân Adnân Dâvûdî. Dımaşk - Beyrut: Dâru’l-Kalem – Dâru’ş-Şâmiye. 2012.
• ¬¬¬_________, Müfredât Kur’ân Kavramları Sözlüğü. Çev. Abdulbaki Güneş - Mehmet Yolcu. İstanbul: Çıra Yayınları. 2001.
• Endelüsî, Ebû Hayyân. Bahru’l-Muhît. Thk. Sıdkî Muhammed Cemîl. Beyrut: Dâru’l-Fikr. 1420.
• Ergüven, Şehabettin. “Arap Dilinde Lahn’ın Ortaya Çıkışı ve İlk Görüntüleri”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/11 (2007), 155-183.
• er-Râfiî, Mustafa Sâdık. İ‘câzu’l-Kur’ân ve Belâgatu’n-Nebeviyye. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî. 8. Basım. 1425/2005.
• _________, Târîhu Âdâbi’l-‘Arab. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî. 1974/1394.
• er-Râzî, Muhammed b. Ebû Bekr, Tefsîru Garîbi’l-Kur’ân’i’l-Azîm. Thk. Hüseyin Elmalı. Ankara: TDV Yayınları. 2018.
• es-Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebû Bekr. el-Muzhir fî Ulûmi’l-Luga ve Envâihâ, Thk. Fuâd ‘Alî Mansûr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye. 1418/1998.
• _________, el-Câmiu’s-Sağîr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye. 2004/1425.
• _________, el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân (Kur’ân İlimleri Ansiklopedisi) Çev. Sakıp Yıldız - Hüseyin Avni Çelik. İstanbul: Madve Yayınları. ts.
• eş-Şâfiî, Ebû Abdullâh Muhammed b. İdrîs, er-Risâle. Çev. Abdulkadir Şener, İbrahim Çalışkan, Ankara: TDV Yayınları. 2012.
• et-Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân. 24 Cilt. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Dımaşk: Müessesetü’r-Risâle. 1420/2000.
• et-Tayyâr, Musâid b. Süleyman. et-Tefsîru’l-Luğavî li’l-Kur’âni’l-Kerîm. 3. Baskı. Riyad: Dâru İbni’l-Cevzî. 1432.
• ez-Zebîdî, Ebu’l-Feyz Murtazâ. Tâcu’l-‘Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, 40 Cilt. Thk. Mecmû‘at mine’l-Muhakkikîn. Kahire: Dâru’l-Hidâye, ts.
• ez-Zehebî, Muhammed Hüseyn. et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn. 2 Cilt, Mektebetü Kahire: Vehbe. 2000.
• ez-Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Abdullâh. el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Ebû’l-Fadl ed-Dimyâtî. Kâhire: Dâru’l-Hadîs. 1428/2006.
• ez-Zürkânî, Muhammed Abdulaziz. Kur’ân İlimleri (Menâhilu’l-İrfân Tercümesi). 2 Cilt. Çev. Halil Aldemir - Ramazan Şahan. İstanbul: Beka Yayıncılık. 2015.
• Gökkır, Bilal. “Kur’ân’da Yabancı Kelimeler Meselesine Oryantalist Bir Yaklaşım”. Marife Dergisi 2/3 (2002), 135-142.
• Güler, İsmail - Alan, Sevde. “Kureyş Lehçesinin Klasik Arapçaya Etkisi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/2 (2007), 327-341.
• Gümüş, Sadrettin. “Garîbu’l-Kur’ân Tefsirinin Doğuşu”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5-6. (1993), 9-26.
• Gündüzöz, Soner. Kur’ân’ın Eşsiz Dili. Samsun: Etüt Yayınları. 2011.
• İbn ‘Atiyye, Ebû Muhammed. el-Muharreru’l-Vecîz fi Tefsîri’l-Kitâbi’l-‘Azîz. Thk. Abdusselâm Abde’ş-Şâfî Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye. 1422.
• İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ. es-Sâhibî fî Fıkhi’l-Luğa ve Sünenü’l-‘Arabî fî Kelâmiha. Nşr. Muhammed Alî Beydûn. Beyrut: Dâru’l-Kutubil-İlmiyye. 1418/1997.
• _________, Mu‘cemu Mekâyîsi’l-Luğa. Thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. Beyrut: Dâru’l-Fikr. 1399/1979.
• İbn Haldûn. Mukaddime. 2 Cilt. Yay. Haz. Tekin Arslan. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayınları. 4. Basım. 2018.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mukerrem Lisânu’l-‘Arab. 15 Cilt, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye. 2013.
• İbnü’l-Enbârî, Kâsım b. Muhammed. Kitâbu’l-Ezdâd. Thk. Muhammed Ebu'l-Fazl İbrâhim. Beyrut: el-Mektebetü'l-Asriyye. 1987.
• İbnü’l-Esîr, Ebû’s-Seâdât Mecdüddîn Mübârek b. Muhammed. en-Nihâye fî Garîbi'l-Hadîs ve’l-Eser. Thk. Tâhir Ahmed ez-Zâvî - Mahmûd Muhammed et-Tanâhî. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye. 1399/1979.
• Jeffery, Artur. The Foreign Vocabulary of The Qur’ân. Baroda: Oriental Institue. 1938.
• Karaarslan, Nasuhi Ünal. Câmi’ at-Ta‘rîb ve Arapça’da abancı Kelimeler Meselesi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Doçentlik Tezi, 1982.
• Karaçam, İsmail. Kur’ân-ı Kerîm’in Nüzûlü ve Kırâatı. İstanbul: MÜİFV Yayınları. 5. Basım. 2006.
• Mecma‘u’l-Luğati’l-‘Arabiyye. el-Mu‘cemu’l-Vasît. Mısır: Dâru’l-Me‘ârif. 1972.
• Mekrem, ‘Abdu’l-‘Âl Sâlim. el-Müşterekü’l-Lafzî fi Dav‘i Garîbi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kahire: Âlemü’l-Kutub. 2009.
• _________. Zevâhiru’l-Luğaviyye. Beyrut: Müessetü’r-Risâle. 1409/1988.
• Mukâtil b. Süleyman, el-Eşbâh ve’n-Nezâir fi’l-Kur’âni’l-Kerîm (Kur’ân Terimleri Sözlüğü). Thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. Çev. M. Beşir Eryarsoy. İstanbul: İşaret Yayınları. 2016.
• Müneccid, Muhammed Nureddîn. et-Tezâd fî’l-Kur’âni’l-Kerîm. Dımaşk: Dâru’l-Fikr. 1999.
• Özbalıkçı, Mehmet Raşit. Kur’ân ve Hadisin Arap Gramerindeki Rolü. İzmir: Akademi Yayınları. 2006.
• Sâlih, Subhî. Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn. 10. Basım. 1977.
• Tüccar, Zülfikar. “Dahîl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/412-413. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Türkmen, Sabri. “Kur’ân-ı Kerim’de Ezdâd”. Marife: Dini Araştırmalar Dergisi 10/2 (2010), 97-108.
• Ûde, Halîl Ebu Ûde. et-Tatavvuru’d-Delâlî. Ürdün: Mektebetü’l-Menâr. 1405/1985.
• Uveys, Abdülhalîm. Mustalahâtu Ulûmi’l-Kur’ân. Kahire: Dârü’l-Vefâ. 2007/1428.