The Evaluation of The Concepts of Competence and Distinctive in Islamic, Mar’i Laws and The behaviours of the Distinctive Child in Terms of Criminal Law

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 18, 486 - 517, 28.07.2022

Yusuf Çınar

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.1115036

Öz

Human beings are subject and object of law with their rights, actions or inactions throughout his life. For this reason, the law has evaluated human beings from the time they fall into the mother's womb and has established provisions in accordance with their dispositions. Since Roman Law, legal systems have accepted "minority" as a period that needs to be evaluated differently. This situation has shown its effect especially on the validity of the judgment and legal acts.
In the study, the concepts of distinctive and disqualification, their nature and whether the impotent minor is liable or not, the validity of his legal dispositions, the situation of the impotent minor in the face of practices such as hadd, qisas, ta‘zîr, compensation, ta’dib in terms of punishment, legal capacity, oath, testimony, confession, etc. ıssues such as whether there will be or not.
As a result of this study, it is aimed to have more information about childhood and especially about the period of grace, to know its rights and responsibilities and to reveal some issues in accordance with the situation.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Competence, Distinctive, Punishment, Qisas, Diyah, Hadd, Tazir, Witness

İslam Hukuku ve Merî Hukukta Ehliyet ve Mümeyyiz Kavramları ile Ceza Hukuku Açısından Mümeyyiz Çocuğun Tasarruflarının Değerlendirilmesi

Öz

İnsanoğlu yaşamı boyunca haklarıyla, eylem ya da eylemsizlikleriyle hukukun öznesi ve nesnesi durumundadır. Bu yüzden hukuk, insanı anne karnına düşmesinden itibaren değerlendirmiş tasarruflarına uygun hükümler ihdas etmiştir. Roma Hukukundan bu yana hukuk sistemleri “küçüklüğü” farklı değerlendirilmesi gerekli olan bir dönem olarak kabul etmiştir. Bu durum etkisini özellikle yargılanma ve hukuki tasarruflarının geçerliliği konusunda göstermiştir.
Çalışmada ehliyet ve mümeyyiz kavramları, mahiyetleri ve mümeyyiz küçüğün mükellef olup-olmadığı, hukuki tasarruflarının geçerliliği, cezâi açıdan had, kısas, tazîr, tazmin, te’dip gibi uygulamalar karşısında mümeyyiz küçüğün durumu, dava ehliyeti, yemin, şahitlik, ikrar gibi durumlarla muhatap olup olmayacağı gibi konular imkân nisbetinde mukayeseli olarak ele alınmıştır.
Bu çalışmanıın sonucunda, çocukluk ve özelde mümeyyizlik dönemi hakkında daha fazla bilgi sahibi olunması, onun hak ve sorumluluklarının bilinmesiyle durumuna uygun olarak bazı meselelerin ortaya konulması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Ehliyet, mümeyyiz, ceza, kısas, diyet, had, Tâzir, Şâhit

Kaynakça

• Akıntürk, Turgut. Medeni Hukuk. İstanbul: Beta Yayınevi, On İkinci Bası., 2006.
• Apaydın, H. Yunus. “Hacir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/513-517. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Aybay, Aydın. Borçlar Hukuku Dersleri. İstanbul: Filiz Kitabevi, Onüçüncü Bası., 2011.
• Aydın, Mehmet Âkif. “Çocuk (Fıkıh)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/361-363. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Bardakoğlu, Ali. “Bulûğ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/413-414. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Bardakoğlu, Ali. “Ehliyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/533-539. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Berki, Ali Himmet. Açıklamalı Mecelle (Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye). Istanbul: Hikmet Yayınları, 1982.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Alî. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. I-X Cilt.
• Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 2003.
• Bilge, Necip. Hukuk Başlangıcı Hukukun Temel Kavram ve Kurumları. Ankara: Turhan Kitabevi, 2012.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahât-ı fıkhiyye Kâmûsu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, ts.
• Canan, İbrahim. Çocuk Hakları Beyannamesi Işığında İslam’da Çocuk Hakları, ts.
• Cin, Halil - Akgündüz, Ahmet. Türk Hukuk Tarihi. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 1996.
• Cubûrî, Hüseyin Halef. Avâridu’l-Ehliyye ‘ınde Ulemâ-i Usûlü’l Fıkh. Mekke: Câmiatu Ümmû’l-Kurâ, 2007.
• Curcânî, Seyyid Şerif Ali b. Muhammed (v. 816/1413). Kitâbu’t-Ta‘rîfât. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
• Çalık, Bünyamin. Kadızade Muhammed Arif Efendi’nin “Bahru’l Fetâvâ” Adlı Eserinin Fetvâ Açısından Değerlendirilmesi”. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012.
• Çeker, Orhan. İslam Hukukunda Çocuk. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 1990.
• Dağcı, Şamil. İslâm Cezâ Hukukunda Şahıslara Karşı Müessir Filler. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1999.
• Debûsî, Ebû Zeyd ʿAbdillâh b. Muhammed b. ʿÖmer b. İsâ. Takvîmuʾl-edille. thk. Halîl Muhyiddîn el-Meys. Beyrût: Dâruʾl-Kütübiʾl-ʿİlmiyye, 2001.
• Doğan, Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: Vadi Yayınları, 2003.
• Döndüren, Hamdi. Delilleriyle İslam Hukuku Şahıs, Aile ve Çözümlü Miras,. Konya: İslam Hukuku Külliyatı Yayınları, 1977.
• Dönmez, İbrahim Kâfi. “Temyiz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/437-439. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Dubyâni, Ebû Amr Dubyâni b. Muhammed. el-Muâmelâtü’l-Mâliyyetü Âsâleten ve Muâsaraten. thk. Komisyon. Riyad: Mektebet’ül-Mülk Fahd el-Vataniyye, İkinci Baskı., 2011.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî (ö. 275/889). Sünen-i Ebu Dâvûd. thk.
• Muhammed Muhyiddîn Abddülhamîd. I-IV Cilt. Beyrût: Mektebetü’l-’Asriyye, ts.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş’as b. İshak el-Ezdi es-Sicistani. Sünenu Ebî Dâvud. thk. Şuayb el-Arnavut, Muhammed Kâmil Karabelli. I-VII Cilt. Şam: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemîyye, 1. Basım, 2009.
• Ebû Zehra, Muhammed. İslam Hukukunda Suç ve Ceza. çev. İbrahim Tüfekçi. İstanbul: el-Hak Kitabevi, 1994.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü İstanbul: Ensar, 6. Basım., 2016.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb b. Muhammed (ö. 817/1415). el-Kāmûsü’l-muhît. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2005.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed el-. el-Mustesfâ min İlmi’l-Usûl. thk. Dr. Hamza b. Zübeyir Hâfız. Medine, ts.
• Hallâf, Abdülvahhab. ‘İlm-u Usûli’l-Fıkh ve Hulâsat-u Târihi’t-Teşrî‘i’l-İslâmî. Kâhire: Câmi‘atu’l-Fuâd, 1947.
• Haraşî, Muḥammed b. ʿAbdullah el-. Şerhu muhtasarı halîl li’l-haraşî. I-VIII Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, t.y.
• Haydar Efendi. Usûl-i Fıkıh Dersleri. Ankara: Üç Dal Neşriyat, ts.
• Helvacı, İlhan. “Temyiz Kudretinden Yoksun Şahısların Hukukî Sorumluluğu Üzerine”. İstanbul Üniversitesi
• Hukuk Fakültesi Mecmuası LV/4 (1997), 145-171.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer. Reddü’l-Muhtâr ’ale’d-dürri’l-muhtâr şerhu tenvîri’l-ebsâr. I-VI Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1992.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffaküddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed. el-Muğnî li İbn Kudâme. I-X Cilt. Mektebetü’l-Kâhire, 1968.
• İbn Kudâme, el-Makdisî. el-Kâfî Fî Fıkhi’l-İmâm Ahmed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1994.
• İbn Mâce, Ebû ʿAbdillâh Muhammed b. Yezîd. Sünen. thk. Muhammed Fuʾâd ʿAbdulbâkî. I-II Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi Kütübi’l-ʿArabiyye, t.y.
• İbn Manzûr, Ebû Fadl Cemâlüddîn. Lisânu’l-Arab. I-XV Cilt. Beyrût: Dâru Sâdır, ts.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Behîm el-Mısrî (v. 970/1562). el-Eşbâh ve’n-Nezâir ‘alâ Mezheb-i Ebî Hanîfeti’n-Nu‘mân. Beyrût: Dâru’l- Kutubi’l-İlmiyye, 1999.
• İbn Rüşd, Ebû’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Ahmed Kurtûbî Endelusî. Bidâyetu’l-Muctehid ve Nihayetu’l-Muktesid. I-IV Cilt. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2004.
• İbn-i Bedrân, Abdulkâdir b. Ahmed b. Mustafâ b. Abdirrahîm b. Muhammed ed-Dımeşkî İbn-i Bedrân (v. 1346/1927). Nüzhetü’l-Hâtıri’l-‘Âtır Şerh-u Kitâb-i Ravzati’n-Nâzır ve Cenneti’l-Menâzir lib’n-i Kudâme el-Makdısî. Beyrût: el-Mektebetu’l-Asrıyye, 2007.
• İmre, Zahit. Medeni Kanuna Giriş. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Fakülteler Matbaası, 1980.
• Karâfî, Ebû ʿAbbâs Şehâbeddîn Ahmed b. İdrîs. Nefâisu’l-usûl fî şerhi’l-mahsûl. I-IX Cilt. Riyad: Mektebetü nizâr Muṣtafâ, 1995.
• Karâfî, Şihabeddin. ez-Zehîra. thk. Muhammed Hacî vd. I-XIV Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ġarbi’l-İslâmî, 1994.
• Kâsânî, Ebû Bekir b. Mesʿûd. Bedâʾiʿu’s-sanâʾiʿ fî tertibi’ş-şerâʾiʿ. I-VII Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1986.
• Kılıç, Mikail. İdari Yargıda Dava Açma Ehliyeti ve İptal Davalarında Menfaat İhlali Koşulu. Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Komisyon. Türk Hukuk Lügati. Ankara: Başbakanlık Basımevi, 3. Baskı., 1991.
• Köprülü, Bülent. Medeni Hukuk (Genel Prensipler – Kişinin Hukuku). İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1979.
• Mergînânî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl el-Fergânî (ö. 593/1197). el-Hidâye fî Şerhi Bidâyeti’l-Mübtedî. thk. Tallal Yusuf. I-IV Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-’Arabî, ts.
• Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddîn Abdullāh b. Mahmûd b. Mevdûd (ö. 683/1284). el-İhtiyâr li-taʿlîli’l-Muhtâr. I-V Cilt. Kâhire: Matbaatü’l-Halebî, 1937.
• Molla Hüsrev, Muhammed b. Ferâmuz b. Ali (v. 885/1480). Mir’âtu’l-Usûl Şerh-u Mirkâti’l-Vusûl. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1865.
• Necdî, ʿAbdurrahmân b. Muhammed b. İbn Kâsım el-ʿÂsımî. Hâşiyetu’r-Ravdi’l-Murbi‘ Şerh-u Zâdi’l- Mustakni‘. I-VII Cilt. b.y.: y.y., 1977.
• Nemle, Abdülkerîm b. Ali b. Muahmmed. el-Muhezzeb İlm-u Usûli’l-Fıkhi’l-Mukârin. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1999.
• Nesefî, Necmu’d-Dîn Ebû Hafs Ömer b. Muhammed (v. 537/1142). Tılbetü’t-Talebe fî’l-Istılâhâti’l-Fıkhiyye ‘alâ Elfâz-i Kutubi’l- Hanefiyye. İstanbul: Dâru’t-Tıbâati’l-Âmire, 1893.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref (v. 676/1277). Minhâcu’t-Tâlibîn ve Umdetü’l-Müftiîn fi’l-Fıkh. thk. Kasım Ahmed Ivaz. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 2005.
• Öztan, Bilge. Medeni Hukukun Temel Kavramları. Ankara: Turhan Kitabevi, 2007.
• Özuğur, Ali İhsan. Velayet, Vesayet, Soybağı, Evlat Edinme Hukuku, Diğer Eşin Rıza ve Onamına Bağlı İşlemler. Ankara: Turhan Kitabevi, 2007.
• Sahnûn, Ebû Saîd Abdüsselam b. Saîd b. Habîb et-Tenûhî (v. 240/854). el-Mûdevvene. I-IV Cilt. Dâru’l-Kutub’îl-İlmiyye, Birinci Baskı., 1994.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eʾimme Muhammed b. Ebî Sehl Aḥmed. el-Mebsut. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, 1993.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eʾimme Muhammed b. Ebî Sehl Aḥmed. Temhîdu’l-Fusûl fî ‘İlmi’l-Usûl, (Usûl’üs-Serahsî). I-II Cilt. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1984.
• Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahman. el-Eşbâh ve’n-Nezâir fî kavâid ve furû’i fıkhi’ş-Şâfiiyye. Beyrût: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, İkinci., 1990.
• Şâfiʿî, Ebû ʿAbdullah Muḥammed b. İdrîs. el-Umm. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1990.
• Şensoy, Naci. “Eski Devirlerde ve İslam’da Yaş’ın Cezâ, Mesûliyet Üzerindeki Tesiri”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 2. Sayıdan Ayrı Bası (1947), 513-528.
• Şimşek, Murat. “İslam Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti”. İnsan ve Topum Dergisi 2/III (2012), 139-164.
• Şîrâzî, Cemâluddîn İbrâhim b. ʿAlî b. Yûsuf Ebû İshâk. el-Muhezzeb fî Fıkhi’l-İmâm eş-Şâfiʿî. I-III Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, ts.
• Teftâzânî, Sa‘dü’d-Dîn Mes‘ûd b. Ömer et-Teftâzânî (v. 389). Şerhu’t-Telvîh ‘alâ’t-Tavdîh li Metni’t-Tenkîh fî
• Usûli’l-Fıkh,. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Birinci Baskı., ts.
• Tirmiẕî, Ebû ʿÎsâ Muḥammed b. ʿÎsâ et-. Sunen. thk. Beşşar ʿAvvad Maʿrûf. Beyrut: Dâru’l-Ġarbi’l-İslâmî, 1998.
• Usrûşenî, Muhammed İbn-ü Mahmud. Ahkâmu’s-Sığâr (İslam Hukukunda Çocuklar İle İlgili Hükümler). çev.
• İbrahim Canan. İstanbul: Cihan Yayınları, 1984.
• Uzunpostalcı, Mustafa. “İslam Hukuku Açısından Ehliyet”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 8 (2006), 149-182.
• Ümit, Eylem. Kentte Suça Karısmıs Çocuklarda Toplumsal Ortam ve Ceza Ehliyeti Arastırmaları. Ankara:
• Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), 2006.
• Yaman, Ahmet - Çalış, Halit. İslam Hukukuna Giriş. İstanbul: İFAV Yayınları, 2012.
• Yetik, Nurten. Ehliyet, Velayet, Nüfus, Vesayet, Nafaka. Ankara, 2003.
• Zebîdî, Ebu’l-Feyz Muhammed b. Murtazâ el-Hüseynî. Tâcü’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs. thk. Komisyon. 40 Cilt. Dâru’l-Hidâye, ts.
• Zerkâ, Mustafa Ahmet. el-Medhalu’l-Fıkhiyyü’l-‘Âmm. I-II Cilt. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1998.
• Zevkliler, Aydın - Havutçu, Ayşe. Medeni Hukuk Temel Bilgiler. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2005.
• Zeydân, Abdülkerim. el-Medhal li-Dirâseti’ş-Şerî‘ati’l-İslâmiyye. Kahire: Dâr-u Ömer b. el-Hattâb, 2001.
• Zuhaylî, Muhammed Vehbe. el-Fıkhü’l-İslâmî ve edilletuh. I-X Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, İkinci., ts.
• ʿAbdulʿazîz el-Buhârî, ʿAlâuddîn ʿAbdulazîz b. Ahmed. Keşfu’l-esrâr Şerhu Usûli’l-Pezdevî. I-IV Cilt. b.y.: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmiyye, ts.