Hz. Âişe’ye Yöneltilen Eleştiriler

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 18, 629 - 659, 28.07.2022

İlhan Altaş , Abdulvahap Özsoy

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.1130770

Cited By: 2

Öz

İslamiyet’in ilk yıllarından itibaren dünya ve ahirette saadetin Kur’an ve Rasûlullah’a (s.a.s) tam ittiba ile mümkün olduğunu iyice kavrayan sahabe, Rasûlullah’tan (s.a.s) öğrenmiş oldukları hadisleri sağlam bir şekilde muhafaza etmeye gayret etmişlerdir. Bu gayrete matuf olarak sahabe arasında nakledilen rivayetlerde ortaya çıkan problemleri düzeltmeyi görev edinen isimler olmuştur. Bu isimlerden biri olan Hz. Âişe, özellikle sünneti sonraki nesillere ulaştırmak için aktarılan rivayetlerde gördüğü yanlışları büyük bir titizlikle düzeltmeye çalışmıştır. Bu bağlamda İslam tenkid zihniyetinin ortaya çıkmasında Hz. Âişe’nin bu faaliyetlerinin bir kilit taşı görevi üstlendiği söylenebilir. Hz. Âişe’yi konu edinen çalışmalara bakıldığında, genel olarak Hz. Âişe’nin sadece sahâbeye yönelttiği tenkidlerinin ele alındığı görülmektedir. Ancak bir konu veya şahıs hakkında yapılan okumalarda sağlıklı bilgi edinmek için bütünlük ilkesi gereğince ilgili konuyu veya şahsı bütün yönleriyle ele almak gerekmektedir. Hz. Âişe profilinin daha iyi okunması ve tahlil edilebilmesi için, Hz. Âişe’nin kendisine yöneltilen uyarıların, eleştirilerin ve iddiaların tespiti de son derece mühimdir. Bu makale, Hz. Âişe’ye yöneltilen bu eleştirileri konu edinmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Sahâbe, Hz. Âişe, Tenkid, Eleştiri.

Kaynakça

• Abdulkâhir el-Bağdâdî, Ebû Mansûr et-Temîmî. el-Fark beyne’l-fırak. nşr. Dâru’l-Afâki’l-Cedîde. Beyrut, 1977.
• Abdurrazzâk es-San‘ânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ el-Himyerî. el-Müsannef. thk. Habîbu’r-Rahmân el-Âzâmî. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1983.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh eş-Şeybânî. Müsnedu’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. thk. Şu‘ayb el-Arnaûd vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Akbulut, Ahmet. Sahâbe Dönemi İktidar Kavgası. Ankara: Otto Yayınları, 2015.
• Âlûsî, Ebü’l Berekât Nu’mân b. Muhammed. el-Âyâtü’l beyyinât fi ‘ademi simâ’i’l- emvât alâ mezhebi’l-hanefiyyeti’s-sâdât. thk. Muhammed Nasiruddîn el-Elbânî. Beyrut: Mektebetu’l-İslamiyye, ts.
• Aşık, Nevzat. Sahâbe ve Hadis Rivayeti. İzmir: Akyol Neşriyat ve Matbaacılık, 1981.
• Bakan, Tevhit. Ashabın Adaleti. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 1993.
• Belâzûrî, Ahmed b. Yahyâ. Ensâbu’l-eşrâf. thk. Suheyl Zekkâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1996.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin. es-Sünenu’l-Kübrâ. thk. Muhammed Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdilhâlik. Müsnedü’l-Bezzâr. thk. Sabri Abdulhâlik eş-Şafiî vd. Medine: Mektebetü’l ’Ulûm ve’l Hikem, 2009.
• Birmâvî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Abdiddâim. el-Lâmi‘u’s-sabîh bi şerhi’l-Câmii’s-Sahîh. thk. Komisyon. Suriye: Dâru’n-Nevâdir, 2012.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi’u’s-Sahîh. thk. Muhammed Zuheyr b. Nâsırunâsır. Beyrut: Dâru Tavki’n-Necât, 2001.
• Bulut, Yücel. “Oryantalizm”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. 43/428-437. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Caetani, Leone. İslam Tarihi. çev. Hüseyin Cahit Yalçın. İstanbul: Tanin Matbaası, 1926.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah. Müsnedu’d-Dârimî (el-Ma’rûf bi Süneni’d-Dârimî). thk. Hüseyin Selîm Esed ed-Dârânî. Riyâd: Dâru’l-Muğnî, 2000.
• Demircan, Adnan. Hz. Ali Dönemi Ehl-i Beyt. İstanbul: Beyan Yayınları, 2014.
• Demirel, Harun Reşit. “Hz. Âişe ve Siyaset (Hadis-Haber ve Tarihi Bilgiler Işığında)”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/3 (2020), 123-148.
• Demîrî, Ebu’l-Bekâ Kemâluddîn Muhammed b. Mûsâ. en-Necmü’l-vehhâc fî şerhi’l-Minhâc. thk. Komisyon. Cidde: Dâru’l-Minhâc, 2004.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî. Sünenu Ebî Dâvûd. thk. Şuayb el-Arnaûd - Muhammed Kâmil Karabellî. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-‘Âlemiyye, 2009.
• Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk. Tarîhu Esbehân. thk. Seyyid Kesrevî Hasan. Beyrut: Dâru’l Kütübi’l İlmiyye, 1990.
• Ebû Ya’lâ el-Mevsılî, Ahmed b. Ali b. El-Müsenna. Müsnedü Ebî Ya’lâ el-Mevsılî,. thk. Huseyin Selîm Esed. Beyrut: Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs, 1984.
• Efendioğlu, Mehmet. Sahabeye Yöneltilen Tenkitler. İstanbul: İFAV Yayınları, 2014.
• Erkocaaslan, Recep. Hz. Âişe’nin Hayatı, Şahsiyeti ve Peygamber Sonrası İslâm Tarihindeki Rolü. İstanbul: Beyan Yayınları, 2016.
• Fahrüddîn er-Râzî, Ebû Abdillah Muhammed b. Amr. el-Mahsûl. thk. Tahâ Câbir Feyyâd el-‘Alevânî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1997.
• Fayda, Mustafa. “Âişe”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. 2/201-205. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Günal, Mustafa. Hz. Ali Dönemi ve İç Siyaset. İstanbul: İnsan Yayınları, 2014.
• Güner, Osman. Ebû Hureyre’ye Yönelik Eleştiriler. İstanbul: İnsan Yayınları, 2008.
• Hâkim en-Neysâbûrî, Ebû Abdillah Muhammed. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. thk. Mustafa Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• Herevî, Ebû Ubeyd Ahmed b. Muhammed. el-Garîbeyn fi’l-Kur’ân ve’l-Hadîs. thk. Ahmed Ferîd el-Mezîdî. Riyâd: Mektebetü Nizâr Mustafâ el-Bâz, ts.
• İbn Abdirabbih, Ebû Ömer Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed el-Endelûsî. el-‘İkdü’l-ferîd. nşr. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye. Beyrut, 1984.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullâh b. Muhammed el-Absî. el-Kitâbü’l-Musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr. thk. Kemâl Yûsuf el-Hût. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 1989.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî el-Askalânî. el-Metâlibu’l-‘âliye bi Zevâidi’l-Mesânîdi’s-Semâ‘niyye. thk. Komisyon. yrs: Dâru’l-Âsıme, 2000.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî el-Askalânî. Fethü’l-bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. thk. Abdulazîz b. Abdillâh b. Bâz. Beyrut: Dâru’l-Meârife, 1959.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed el-Bustî. Sahîhu İbn Hibbân. thk. Şuayb el-Arnâûd. Beyrut: Müesseetü’r-Risâle, 1993.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk b. Huzeyme es-Sülemî en-Nîsâbûrî. Kitâbü’t-tevhîd. thk. Abdulazîz b. İbahim eş-Şehvân. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 1994.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk b. Huzeyme es-Sülemî en-Nîsâbûrî. Sahîhu İbni Huzeyme. thk. Muhammed Mustafa el-A‘zamî. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmî, 1980.
• İbn İshâk, Ebû Abdillâh Muhammed b. İshâk b. Yesâr. Sîretu İbn İshâk. thk. Muhammed Hamidullah. Mağrib: Ma‘hadü’d-Dirâsat, 1976.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ebî Bekr. er-Rûh fi’l-kelam alâ ervâhi’l-emvât ve’l-ahyâ’ bi’d-delaili mine’l-Kitab ve’s-Sünne. nşr. Daru’l Kütübi’l-İlmiyye. Beyrut, 1975.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. el-İmâme ve’s-siyâse. thk. Alî Şîrî. Beyrut: Dâru’l- Edvâ’, 1990.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaûd vd. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
• İbn Receb el-Hanbelî, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed el-Bağdâdî. Ahvâlü’l-kubûr. thk. Âtıf Sabır Şahin. Mısır: Daru’l-Ğaddu’l-Cedîd, 2005.
• İbn Receb el-Hanbelî, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed el-Bağdâdî. Fethü’l-bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. thk. Mahmûd b. Şa’bân b. Abdi’l-Maksûd vd. Medine: Mektebetu’l-Ğurebâi’l-Eseriyye, 1996.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillah Muhammed el-Basrî. et-Tabakâtü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm el-Harrânî. Mecmû‘u’l-fetâvâ. thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kasım. Medine: Mecme‘u’l-Melik Fahd li’t-Tıbâ‘ati’l-Mushafi’ş-Şerif, 1995.
• İbnü’l-Arabî, Ebûbekir b. el-Arâbî el-Mâlikî. el-Avâsım mine’l-Kavâsım. thk. Muhibbuddîn el-Hâtib. Kâhire: Mektebetu’s-Sünne, 1991.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzeddin Alî b. Muhammed el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-târîh. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmurî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arâbî, 1997.
• İbnü’l-Esîr, Mecdüddîn el-Mübârek b. Esîrüddîn eş-Şeybânî el-Cezerî. en-Nihâye fi garîbi’l-hadîs. thk. Tâhir Ahmed ez-Zâvî. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, 1979.
• İshâk b. Râhuye. el-Müsned. thk. Abdulğafûr el-Belûşî. Medine: Mektebetu’l-Eymâna, 1991.
• Kutluay, İbrahim. İmâmiyye Şiâsı’na Göre Cerh ve Ta‘dil. İstanbul: Rağbet Yayıncılık, 2012.
• Mâlik b. Enes. el-Muvattâ. thk. M. Mustafa el-A’zâmî. İmârât: Müessesetü Zâyed b. Sultân, 2004.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Muhammed b. Ali. el-Hâvi’l-kebîr. thk. Ali Muhammed Muavvaz, ‘Âdil Ahmed Abdulmevcûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-’Arâbî, trs.
• Nedvî, Süleyman. Büyük İslam Tarihi Asr-ı Saadet. çev. Ömer Rıza Doğrul. İstanbul: Eser Neşriyat, 1978.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. Kitâbu’l-Müctebâ el-ma‘rufu bi’s-Süneni’s-Suğrâ. nşr. Dâru’t-Te’sîl. thk. Merkezü’l-Bühûs ve Takniyeti’l-Ma’lûmât. Kâhire, 2012.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Minhâc Şerhu Sahîhi Müslim b. el-Haccâc. nşr. Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabiyye. Beyrut, 1973.
• Özsoy, Abdulvahap. “Ebû Hureyre’ye Yönelik İksâru’l-Hadis Eleştirisine Farklı Bir Bakış”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 41 (2014), 239-255.
• Özsoy, Abdulvahap. Hadis Tenkidi Sahâbe ve Tâbiûn Dönemi. İstanbul: Beka Yayıncılık, 2016.
• Râmhürmüzî, Hasen b. Abdurrahmân. el-Muhaddisü’l-fâsıl beyne’r-râvî ve’l-vâ‘î. thk. Muhammed ‘Accâc el-Hatîb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1984.
• Sa‘d b. Abdullah b. Sa‘d el-Macid. Mavkifü’l-müsteşrikîn mine’s-sahâbe. Riyâd: Dâru’l-Fadîle li’n-Neşri ve’t-Tevzî‘, 2010.
• Seligshon, M. “Âişa bnt. Abî Bekr”. İslam Ansiklopedisi. 1/229. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1965.
• Süheylî, Ebu’l-Kâsım Abdurrahman b. Abdillah. er-Ravzü’l-ünüf. thk. Mecdî b. Mansûr b. Seyyid eş-Şurî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Şâdî Fevzî Muhammed Beşkâr. Hayâtü’l-berzâh fî dav’i’l-kitâb ve’s-sünne. Filistin: Câmi‘âtu’n-Necâhi’l-Vatânî, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Şerîf er-Radî. Nehcü’l-Belâğâ. thk. Muhammed Abduh. Beyrut: Müessesetü’l-Ma‘ârif, 1990.
• Taberânî, Süleyman b. Ahmed. el-Mu’cemu’l-evsat. thk. Abdulmuhsin b. İbrahim el-Huseynî Târık b. Avdillah. Kâhire: Dâru’l-Haremeyn, 1995.
• et-Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Târîhü’t-Taberî. nşr. Dâru’t-Türâs. Beyrut, 1967.
• et-Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Tehzîbü’l-âsâr. thk. Mahmut Ahmed Şakir. Kâhire: Matbaatü’l Medenî, ts.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selame el-Ezdî. Şerhu me’âni’l-âsâr. thk. Muhammed Zührî en-Neccâr, Muhammed Seyyid Cadu’l-Hakk. yrs: Alemü’l- Kütüb, 1994.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selame el-Ezdî. Şerhu müşkili’l-âsar. thk. Şuayb el-Arnaût. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1994.
• Tayâlisî, Süleyman b. Dâvûd. Müsnedü Ebî Dâvûd et-Tayâlisî. thk. Muhammed Abdulmuhsin et-Turkî. Kâhire: Dâru Hicr, 1999.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslamî, 1998.
• Ya‘kûbî, Ahmed b. Ebî Ya‘kûb b. Ca‘fer. Târîhü’l-Ya‘kûbî. thk. Martijn Theodoor Houtsma. Leiden (Hollanda): Matba‘atu Brill, 1883.
• Yusuf el-Karadâvî. Sünneti Anlamada Yöntem. çev. Bünyamin Erul. İstanbul: Nida Yayıncılık, 2014.