Türk Dünya Görüşünde Kadın Ve Aile (Sözlü Kültür Bağlamında Felsefi Bir İnceleme)

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 120 - 141, 31.12.2024

Ayşegül Doğrucan

Öz

Kadın ve aile konusu, kültür bağlantılı bir konu olarak ortaya çıkmaktadır. Modernist ve post-modernist yaklaşımlardan etkilenen kadın ve aile konuları, tarihi bağlamda yeniden ele alınmalıdır. Bu nedenle, köklerin incelenmesi ve bu köklerden “yeni”ye uyum sağlayabilecek olan kültürel formların mazi ve haldeki benzerlik ve farklılıklarının tespit edilmesi gereklidir. Genel olarak, somut kültürel öğelerden daha net değerlendirmeler yapılabilirken, özellikle sözlü kültür içeriklerinden yorumlamalar işin içine girmektedir. Ancak bir dünya görüşünü ortaya çıkaran ilk unsur, gündelik hayatı şekillendiren soyut öğeler olmakla birlikte, somut öğeler bunların neticesinde var olagelmiştir. Bu nedenle son dönem çalışmalar, kültür ve kültürlerarası çalışmalar açısından kültürün bütün öğeleri yanında sözlü kültür öğelerini de dikkate almakta ve hatta bu öğelerden cereyan eden dünya görüşlerini anlamaya çalışmaktadır. Yine Türk kültür havzası içinde yer alan sözlü kültür örneklerinden yola çıkılarak, fikri arka planın ve kadın ve aile konusundaki dünya görüşünün anlaşılması önemlidir. Bu bağlamda, sözlü kültür öğeleri içinde kadın ve aileye ilişkin olan ve Türk dünya görüşünü yansıtan örnekler ele alınarak, felsefi bir yöntemle anlaşılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Sözlü kültür, Türk düşüncesi, Kadın, Aile

WOMEN AND FAMILY IN THE TURKISH WORLDVIEW (A PHILOSOPHICAL STUDY IN THE CONTEXT OF ORAL CULTURE)

Öz

The issue of women and family emerges as a culture-related issue. Women and family issues, influenced by modernist and post-modernist approaches, should be reconsidered in a historical context. For this reason, it is necessary to examine the roots and determine the similarities and differences in the past and present of the cultural forms that can adapt to the "new" from these roots. While in general, clearer evaluations can be made from concrete cultural elements, interpretations from oral cultural contents are especially involved. However, although the first element that reveals a worldview is the abstract elements that shape daily life, concrete elements have existed as a result of these. For this reason, recent studies, in terms of cultural and intercultural studies, take into account oral culture elements as well as all elements of culture, and even try to understand the worldviews that arise from these elements. Again, it is important to understand the intellectual background and world view on women and family, based on the examples of oral culture within the Turkish cultural basin. In this context, examples of oral culture elements related to women and family that reflect the Turkish world view will be discussed and tried to be understood with a philosophical method.

Anahtar Kelimeler

Culture, Oral culture, Turkish thought, Woman, Family

Kaynakça

• Akar. A. (2019). Düşünen Türkçe. Ötüken Yayınları.
• Akbalık. E. (2013). Türk atasözlerinde cinsiyet algısı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (36), 81-90.
• Aktaş. Ş. T. (2004). Seçme atasözleri ve eleştirmeli açıklamaları. Akçağ Yayınları.
• Avcı, S. (2020). Kadına yönelik aile içi şiddetine genel bakış. Hiperyayın.
• Bacigalupo. A. M. (2021). Düşünsel bir söylem olarak Şamanizm: Mapuche dinsel deneyiminde toplumsal cinsiyet, cinsellik ve iktidar. Marcos, S. (Ed.), Bedenler, dinler ve toplumsal cinsiyet (1. Baskı, s. 273-295). Ütopya Yayınları.
• Buluç, A. (2022) Azerbaycan atasözlerinde kadın tasviri. Türk Dünyasında Alp Kadın Uluslararası Sempozyumu (8-10 Mart 2022) Kitabı, 192-211.
• Can. B. (2016). Arap atasözlerinde toplumsal cinsiyet. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Özel sayı, 92-103.
• Cassirer. E. (1980). İnsan üstüne bir deneme. Remzi Kitabevi.
• Çer. E. & Şahin. E. (2016). Türkçenin sözvarlığını yansıtan atasözleri ve deyimlerde toplumsal cinsiyet. Turkish Studies, 11(9), 175-192.
• Doğrucan, M. F. (2020). Medeniyet dili olarak Türkçe-dilci felsefe ile başlangıç ve yöntem arayışı. Altınordu Yayınları.
• Erdoğan. E. (2023). Toplumsal cinsiyet bağlamında Rusça söz varlığında kadın. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 155-164.
• Erol. A. Y. (2019). Farsça atasözlerinde cinsiyet algısı. Nüsha, (48), 81-106.
• Eruygur. A. (2023). Çin atasözlerinde kadına yönelik cinsiyet ayrımcılığı ve şiddet. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, (21), 1-21.
• Genç, H. N. (2018). Atasözlerinde toplumsal cinsiyet algısı olarak kadın. Folklor Edebiyat, 24(94), 13-34. Giddens. A. (2000). Sosyoloji. Ayraç Yayınları.
• Gulusoy. İ. (2024). Azerbaycan atasözlerinde aile ve toplumsal cinsiyet rolleri. Folklor, 30(2), 487-508.
• Günindi Ersöz. A. (2010). Türk atasözleri ve deyimlerinde kadına yönelik toplumsal cinsiyet rolleri. Gazi Türkiyat, 1(6), 167-182.
• Gümüş, C. (2021). Çin Dilinde Cinsiyet Ayrımı. Şarkiyat Mecmuası, (38), 25-36.
• Kurtoğlu Zorlu. Ö. (2018). Türkçe ve İngiliz atasözlerinde “ötekilik”. International Journal of Social and Education Research, 4(3), 483-499.
• Küçük. S. (2003). Cinsiyet ayrımlı atasözlerinde kadın ve erkek kimliği. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2): 213-224.
• Mengüşoğlu, T. (1971). Felsefî Antropoloji. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Notz. G. (2011). Feminizm. Phoenix Yayınları.
• Nuriyeva F. & Hucina E. (2015). Tatar dilindeki deyim ve atasözlerinde cinsiyet stereotiplerin yansıması. Avrasya Uluslarası Araştırma Dergisi, 3(6), 63-79.
• Özlem, D. (2000). Kültür bilimleri ve kültür felsefesi. İnkılâp Yayınları.
• Pelizzon, S. M. (2009). Kadının Konumu Nasıl Değişti? Feodalizmden Kapitalizme. İmge Yayınları.
• Ritzer. G. & Stepnisky. J. (2014). Sosyoloji kuramları. De Ki Yayınları.
• Ronan. C. A. (2003). Bilim tarihi- dünya kültürlerinde bilimin tarihi ve gelişmesi. TÜBİTAK Yayınları.
• Sağlam. M. Y. (2001). Atasözleri ve deyimlerde imgelem. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 18 (1), 45-51.
• Sarı. Ö. (2019). Feminist metodolojinin imkânı üzerine: bir olabilirlik tartışması ve kadın cinayetleri. Öztürk, M. & Bulut, B. B. S. (Ed.), Tüm yönleriyle kadın cinayetleri (1. Baskı, s. 107-124). Nobel Yayınları.
• Schipper, M. (2010). Erkek acı çeker kadının ruhu duymaz (Dünya dillerinden atasözleriyle kadınlar). NTV.
• Şen. G. & Erol. A. (2023). Modernleşme sürecinde dijital medyanın aile üzerindeki etkileri. Kaide, 2(1), 1-30.
• Tekin. F. (2023). Kazan Tatar atasözlerinde aile ve kadın temalı metaforlar. Folklor Akademi Dergisi. 3(6). 1147-1166.
• Tekin. F. (2023). Türk dünyası atasözlerinde toplumsal cinsiyet: “kadın”, “erkek”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 23(2), 543-572.
• Tezcan. M. (1997). Kültürel antropoloji. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Topcan. Ö. (2018). Yahudilik, Hristiyanlık ve Hinduizm’de kadın. Berikan Yayınevi.
• Uygur, N. (2018). Dilin gücü. Yapı Kredi Yayınları.
• Yaprak, A. (2021). Türkçe ve Almanca atasözlerinde aile ve akrabalık ilişkilerinin kültürdilbilim açısından incelenmesi. Kamu Yönetimi Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, (1), 165-191.
• Yuzvyak. I. (2014). Türk ve Ukrayna’daki halk atasözlerinde kadın görüntüsü (dil karşılaştırmalı özellikleri). KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (16), 122-127.