A TREATY ON THE KARBELA EVENT: EDHEM'S VAK'A-I KERBELA

Yıl 2021, Sayı: 12, 34 - 66, 24.12.2021

Ekrem Bektaş , Salih Çetin

Öz

ABSTRACT
There are some sad events that have been tried to be remembered and kept alive for centuries in parallel with the thoughts and beliefs of the society they came from. When these events are associated with a divine force, it finds its expression with some rituals and social, cultural and artistic activities that are traditionalized by the society. One of these sad events was Hussein and more than 70 people with him were martyred by Yazid's forces on October 10, 680.
This event, which is shared on a certain level with the values belonging to the society around the understanding and beliefs coming from the common belief, has been shaped around an Islamic and literary pleasure with the social structure it is nourished by. It has become a subject on which dozens of works have been written in Turkish literature after Arabic and Persian literature by being processed with literary genres such as elegy, death of Hussein, sacrednesses. One of the works dealing with this event is Edhem's treatise called Vak'a-i Karbala. This work, which constitutes the content of our study, presents a historical document feature. In this study, which was written in prose, the treatise was analyzed in terms of style and content, and the translation of the work was given.

Anahtar Kelimeler

Edhem, Vak, Hussein, Style, Content.

Kerbelâ Hadisesine Dair Bir Risale: Edhem’in Vak‘a-i Kerbelâ’sı

Öz

İçinden çıktığı toplumun düşünce ve inançlarına paralel olarak asırlar boyu hatırlanmaya ve yaşatılmaya gayret edilen kimi hazin olaylar vardır. Bu olaylar ilahî bir kuvvetle bağdaştırıldığında toplum tarafından gelenekselleşen birtakım ritüellerle sosyal, kültürel ve sanatsal faaliyetlerde ifadesini bulur. Bu hazin olaylardan biri Hz. Hüseyin ve beraberinde yer alan 70’i aşkın kişinin 10 Ekim 680 tarihinde Yezid’in kuvvetleri tarafından şehit edilmeleri hadisesidir.
Ortak inanıştan gelen anlayış ve inanışlar etrafında topluma ait olan değerlerle belirli bir düzlemde paylaşılan bu hadise, beslendiği sosyal yapı ile İslamî ve edebî bir zevk etrafında şekillenmiştir. Kerbelâ hadisesi mersiye, maktel-i Hüseyin, Muharremiyeler gibi edebî türlerle işlenerek Arap ve Fars edebiyatının ardından Türk edebiyatında da üzerine onlarca eser tertip edilen bir konu hâline dönüşmüştür. Bu hadisenin ele alındığı eserlerden biri de Edhem’in Vak‘a-i Kerbelâ adlı risalesidir. Çalışmamızın esasını oluşturan bu eser, tarihî bir vesika özelliği arz etmektedir. Mensur olarak kaleme alınan bu çalışmada risalenin üslup ve muhteva yönünden incelemesi gerçekleştirilmiş ve eserin çevriyazısı verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hz. Hüseyin, Kerbelâ, Edhem

Kaynakça

• Alp, Gökhan. “Türk Edebiyatında Kerbelâ Hadisesi: Konuyu Kendi Realitesine Uygun Konumlandırma Çabası -Eksiklikler, Tespitler, Literatür-”. International Journal of Filologia 3(4) (Kış 2020): 56-90.
• Alp, Gökhan, “Kerbelâ Vak‘ası’nda Farklı Bir Üslup ve Muhteva: Mehmed Nâzım Paşa’nın “Kerbelâ” Risalesi”, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, Agustos 2021: s.858-880
• Bektaş, Ekrem. “Diyarbakırlı Kâmî’nin Hadîka-i Ma’neviyye’si”. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi 12(1) (2014): 167-207.
• Çağlayan, Bünyamin. Kerbelâ Mersiyeleri. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, 1997.
• Edhem, Vak‘a-i Kerbelâ, Dersaadet, Dikran Karabetyan Matbaası, İstanbul 1291.
• Ertekin, Ertuğrul. “Arapça, Farsça ve Türkçe Maktel-i Hüseyn”ler”. Âşinâ Dergisi. 7(23-24) (2006): 79-107.
• Güngör, Şeyma. “Maktel-i Hüseyin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27: 456-457. Ankara: TDV Yayınları, 2003. Kurtuluş, Rıza. “Arap Edebiyatında Kerbelâ” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25: 272-273. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Kurtuluş, Rıza. “Fars Edebiyatında Kerbelâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25: 273. Ankara: TDV Yayınları, 2002. Özçelik, Kenan. “Türk Edebiyatında Yazılmış İlk Maktel-i Hüseyin Kimin Eseridir?”. Çeşitli Yönleriyle Kerbela (Edebiyat), Uluslararası Kerbela Sempozyumu. Ed. Alim Yıldız. 2: 7-15. Sivas: Asitan Yayıncılık, 2010.
• Özçelik, Kenan. Yûsuf-ı Meddâh ve Maktel-i Hüseyn (İnceleme-Metin-Sözlük). Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2008.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. “Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı”. Erişim: 2 Ağustos 2021. http://www.yazmalar.gov.tr/eser/vaka-i-kerbela/112482. Uzun, Mustafa İsmet. “Türk Edebiyatında Kerbelâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 25: 274-275. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Yılmaz, Müslüm. Klasik Türk Edebiyatında Kerbelâ Hadisesi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2016.