Eşler Arası Problemlerde Hz. Peygamber’in Sahâbeye Rehberliği

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 13, 106 - 124, 26.06.2022

Nejla Hacıoğlu , Bedirhan Demirci

Öz

Hz. Peygamber birçok konuda olduğu gibi eşler arası yaşanan problemlerde de müminlere rehber, hakem ve arabulucu olmuştur. Sahâbe döneminde eşler arasında yaşanan bazı problemler farklı yollar ve sebeplerle Hz. Peygamber’e ulaşmıştır. Bu dönemde eşler arasında yaşanan problemler, başta boşanma ile ilgili hususlar, bazı Câhiliye alışkanlıklarından (zıhâr, ilâ) kaynaklanan meseleler ve şiddetle ilgili olanlar olmak üzere, cimrilik, eşe vakit ayırmama, eşi yetersiz görme, huyların beğenilmemesi gibi çeşitli hususlar olmuştur. Allah Rasûlü’nün bu konudaki rehberliğine ait örnekler hadis kaynaklarında genişçe yer bulmuştur. Hz. Peygamber’in eşler arasında yaşanan çeşitli problemlerin çözümüne dair sergilediği tutum ve davranışlar her dönem ve toplumda yaşayan insanlar için son derece önemli bir örneklik teşkil etmektedir. Peygamberimizin bu husustaki rehberliğinden yola çıkarak nitelikli ilkeleri tespit etmek araştırmanın temel hedefleri arasındadır. Bu ilkelerin bilinmesi ve hayata geçirilmesi boşanma ve aile içi şiddetin yaygınlaştığı günümüz toplumlarında ailenin korunması ve huzur ortamının temini noktasında mühim bir rol oynayacaktır.
Çalışmada eşler arası problemleri konu edinen rivayetler ele alınmış, çözüm sağlayıcı ilkelerin tespitine yönelik değerlendirmelere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

hadis, Hz. Peygamber, eş, sahâbe, rehberlik, problem, problem, problem, problem

PROPHET MUHAMMAD’S GUIDANCE TO THE COMPANIONS IN PROBLEM BETWEEN SPOUSES

Öz

Along with different and challenging issues Prophet Muhammad was also a guide, arbitrator and mediator for the believers in the problems experienced between spouses. Some problems between spouses among the Companions had been reaching the Prophet through different ways and for different reasons. In this period, the problems between spouses were mostly based on divorce matters, matters originating from Jahiliyyah habits or practices (e.g. zıhar, ilâ) and matters related to violence. After these issues there came problems like stinginess, not spending time with the spouse, seeing the spouse as inadequate and disliking the temperament of the spouse. The examples of the guidance of the Messenger of Allah on this issue have found wide coverage in hadith sources. The attitudes and behaviors of the Prophet regarding the solution of various problems experienced between spouses constitute an extremely important example for people living in every period and society. Identifying principles from the guidance of our Prophet in this regard is among the main objectives of this research. Knowing and implementing these principles will play an important role in protecting the family and providing a peaceful environment in today's societies where divorce and domestic violence are widespread.
In this study, the narrations about the problems between spouses are discussed, and evaluations for the determination of solution-providing principles are introduced.

Anahtar Kelimeler

Prophet Muhammad, spouse, companions, problem, problem, problem, problem, guidance

Kaynakça

• Abdürrezzâk es-San‘ânî, Ebû Bekr b. Hemmâm b. Nâfi‘el-Himyerî (ö. 211/826-27). el-Musannef. 1/26. (thk. Habîburrahman el-A‘zamî), Beyrut-Hindistan: el-Meclisü’l-İlmi, 1403/1982.
• Acar, H. İbrahim. “Talâk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/496-500. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Acarlıoğlu, Ahmet. “Bir Eş Olarak Hz. Peygamber’in (s.a.s.) Karşılaştığı Problemler ve Çözüm Yolları”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi-Cumhuriyet Theology Journal, 25/2 (December 2021): 759-771.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Muhammed eş-Şeybânî el-Mervezî (ö. 241/855). el-Müsned. 2/252- 3/80. Lübnan: Beytü’l-Efkâri’d-Düveliyye, 1426/2005.
• Akpınar, Ali. “Aile İçi Sorunların Çözümünde Kur’ânî Yöntem (Nisâ Suresi 34. Ayeti Bağlamında)”, İlahiyat Akademi, 11 (Temmuz 2020), 13-14.
• Apaydın, H. Yunus, “Velâyet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 43/15-19. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Âşıkkutlu, Emin, “Berîre”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 5/503-504. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Aydın, Mehmet Âkif. "Liân", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/172-173.Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî (ö. 458/1066). es-Sünenü’l-Kübrâ. 15/393. (thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî), yy. Dâru Hicr, 1432/2011.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî (ö. 458/1066). es-Sünenü’l-Kübrâ. 4/499, 7/644. (thk. Muhammed Abdülkadir Atâ). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî (ö. 256/870). Sahîhu Buhârî. Arabistan: Dâru’s-Selâm, 2000.
• Candan, Abdurrahman. “Aile İçi Problemlerin Giderilmesinde Hz. Peygamber’in Önerdiği Arabuluculuk Yöntemi”, Uluslararası Mevlid-i Nebi Sempozyumu Peygamberimiz ve Aile, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2021, 806.
• Celal Erbay. “Nafaka”. 32/282-283.Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed (ö. 385/995). es-Sünen, 5/67. (thk. Şuayb Arnâût v.dğr.), Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1424/2004.
• Dülber, Hatice. “Şiddetin Karşısında Hz. Peygamber”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5/6 (Haziran 2018), 273-274.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî (ö. 275/889). Sünenü Ebî Dâvûd. Arabistan: Dâru’s-Selâm, 2000. Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî (ö. 275/889). Sünenü Ebî Dâvûd. 3/529-530. (thk. Şuayb el-Arnâût-Muhammed Kâmil Karabelli). yy. Dâru’l-Risâleti’l-Âlemiyye, ts.
• Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî (ö. 275/889). el-Merâsîl. (thk. Şuayb el-Arnâût), Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1408/1987, 221.
• Ebû Ya‘lâ el-Mevsılî, Ahmed b. Alî b. el-Müsennâ et-Temîmî (ö. 307/919). Müsnedü Ebî Ya‘lâ el-Mevsılî. 2/398. (thk. Hüseyin Selîm). Dımaşk-Beyrut: Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs, 1404/1984.
• Güler, Nurdane. “Hz. Meryem ve Kadının Gücü”, Kırıkkale Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi Dergisi (KİİFAD) [Kalemname], 2016, Cilt: I, Sayı: 1/25-34.
• Gültekin, Ayşe. “Hz. Peygamber’in Çözüme Kavuşturduğu Boşanma Olayları”, Uluslararası Mevlid-i Nebi Sempozyumu Peygamberimiz ve Aile, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2021. 863.
• Hâkim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed en-Nîsâbûrî (ö. 405/1014). el-Müstedrek ‘ale’s-Sahîhayn. 3 Cilt. (thk. Mustafâ Abdülkâdir Atâ). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1990.
• İbn Balabân, Ebü’l-Hasen Emîr Alâüddîn b. Balabân (ö. 739/1339). el-İhsân fî Takrîbi Sahîh-i İbn Hibbân. 4/354-355. (thk. Şuayb el-Arnâût), Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1408/1988.
• İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekr Abdullâh b. Muhammed İbrâhîm el-Absî el-Kûfî (ö. 235/849). el-Musannef fi’l-Ehâdîs ve’l-Âsâr. 4/180. (thk. Kemâl Yûsuf el-Hût), Beyrut: Mektebetü’r-Rüşd, 1409/1989.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî (ö. 852/1449). el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe. 3/357. (thk. Alî Muhammed Muavvız-Âdil Ahmed Abdülmevcûd). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî (ö. 852/1449). Fethu’l-Bârî bi-Şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 1/536. (thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, MuhibbüddÎn el-Hatîb), Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1379/1959.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkî eş-Şâfiî (ö. 774/1373). Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. 1/141-144. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid er-Rebei el-Kazvinî. Sünenü İbn Mâce. Arabistan: Dâru’s-Selâm. 2000.
• İbnü’l-Cevzî, İbü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî (ö. 597/1201). Zâdü’l-Mesîr fî İlmi’t-Tefsîr. 1/403. (thk. Abdurrezzak el-Mehdi), Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1422/2001.
• İbnü’t-Türkmânî, Ebü’l-Hasen Alâüddîn Alî b. Osmân b. İbrâhîm el-Mardînî (ö. 750/1349), el-Cevherü’n-Nakî fi’r-Reddi ale’l-Beyhakî. 8/40. yy. Dâru’l-Fikir, ts.
• Kandemir, M. Yaşar. “Havle bint Sa‘lebe”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.16/539. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Kandemir, M. Yaşar. “Hind bint Utbe”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/64-65. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Kazan, Tahsin. “Ailede Geçimsizlik Problemi ve Hadislerle Çözüm Önerileri”, İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi- İhya International of Islamic Studies, 7/1 (Ocak/January 2021), 186.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh (ö. 671/1273). el-Câmi‘li-Ahkâmi’l-Kur’ân (Tefsîru Kurtubî). 5/168. (thk. Ahmed Abdülalîm el-Berdûnî v.dğr.), Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1384/1964.
• Mevlânâ Şiblî Numânî, Son Peygamber Hz. Muhammed (Sîretü’n-Nebî 1-2), (çev. Yusuf Karaca), İstanbul: İz Yayıncılık, 2019, (6. Baskı).
• Mukâtil b. Süleyman, Ebü’l-Hasen b. Beşîr el-Ezdî el-Belhî (ö. 150/767). Tefsîru Mukâtil b. Süleymân (et-Tefsîrü’l-Kebîr). 1/55. (thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte). Beyrut: Müessesetü Târihi’l-Arabi, 1423/2002.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî Müslim b. el-Haccâc. Sahihu Müslim, Arabistan: Dâru’s-Selâm, 2000.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb (ö. 303/915). Sünenü Nesâî. Arabistan: Dâru’s-Selâm, 2000. Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn et-Taberistânî (ö. 606/1210). Mefâtîhu’l-Gayb.10/127. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1420/1999, (3. Baskı).
• Sehârenfûrî, Halîl Ahmed (ö. 1346/1927-28). Bezlü’l-Mechûd fî Halli Ebî Dâvûd, 8/685-688. Hindistan: Merkezü’l-Şeyh Ebi’l-Hasan en-Nedvî li’l-Buhûsi ve’d-Dirasati’l-İslamiyye. 1427/2006.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb (ö. 360/971). el-Mu‘cemü’l-Kebîr. 11/300. (thk. Hamdî Abdülmecîd es-Selefî), Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, ts.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî el-Hacrî el-Mısrî (ö. 321/933). Şerhu Müşkili’l-Âsâr. 5/286. (thk. Şuayb el-Arnâût). Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1415/1994.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd) (ö. 279/892). el-Câmi‘u’t-Tirmizî. Arabistan: Dâru’s-Selâm, 2000.
• Uçar, İlyas. “Sevgi Dilinin Üretimi: Hz. Peygamber Zamanında Medine’de Kadın ve Aile”, Uluslararası Mevlid-i Nebi Sempozyumu Peygamberimiz ve Aile. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2021, 99.
• Ünal, İsmail Hakkı. 40 Hadis 40 Yorum, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2018, (5. Baskı).
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî (ö. 468/1076). Esbâbü’n-Nüzûl el-Kur’ân. 155. (thk. Kemâl Besyûnî Zağlûl), Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1991.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî (ö. 538/1144). el-Keşşâf. 1/506. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabiyye, 1407/1986.
• Zeylaî, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdullâh b. Yûsuf b. Muhammed (ö. 762/1360). Tahrîcü’l-Ehâdîs ve’l-Âsâri’l-Vâkı‘a fî Tefsîri’l-Keşşâf li’z-Zemahşerî.1/312. (thk. Abdullah b. Abdurrahman es-Sa‘d), Riyad: Dâru İbn Huzeyme, 1414/1993.