Nābî’nin “Hazret-i Muhyi'd-Dîn'ün” Redifli Kasidesinde İbnü’l-Arabî ve Eserlerine Bakış Açısı

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 14, 281 - 314, 31.12.2022

Ali Cançelik , Ali İhsan Kılıç

Öz

Çalışmanın konusu Nâbî’nin duygu ve düşünce dünyasında Muhyiddin İbnü’l-Arabî’nin konumunu ve değerini tespit etmektir. Bu tespit çalışması, sadece Nâbî Dîvânı’nda İbnü’l-Arabî hakkında yazılmış kaside ile sınırlı tutulmuştur. Makalenin kapsamı kaside ile sınırlı olmakla birlikte kasidenin haricinde Nâbi’ye ait bazı kaynaklara da müracaat edilmiştir. Yöntem olarak klasik metin şerhi geleneğinde yer alan, müellif, dönemin dil ve ima özellikleri, konu edilen kişinin kendi düşünce ve duygu dünyası, ima ve işaretlerin bağlamı dikkate alınmıştır. Okur merkezli denebilecek yorumdan kaçınılmış, mezkûr iki kişinin de düşünce bütünlüğü gözden kaçırılmamaya çalışılmıştır. Aynı kaside üzerine yapılan çalışmalar incelenmiş; tespit edilen çalışmaların kapsam, yöntem ve inceleme konusundaki eksikleri dikkate alarak özgün bir inceleme yapılmaya çalışılmıştır. Kasidenin dil içi çevirisi yapılmış ve her bir beyit kendi içinde şerh edilmiştir. Çalışma sonucunda Osmanlı duygu ve düşünce dünyasının önemli bir figürü olan Nâbî’nin nezdinde İbnü’l-Arabî’nin yeri tespit edilmiş ve Nâbî’deki yansımaları ortaya konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Osmanlı Şiiri, Tasavvuf, Nâbî, İbünü'l-Arabî

Nābî’s Perspective on Ibnu’l-Arabi and Its Works in Qaside with Repeated Voice of “Hazret-i Muhyi’d-Din’s”

Öz

The subject of the study is to determine the position and value of Muhyiddin Ibnu'l-Arabî in Nâbî's world of emotion and thought. This determination study is limited only to the eulogy written about Ibn al-Arabi in Nâbî's Dîvân. Although the scope of the article is limited to the eulogy, some sources belonging to Nabi were also consulted, apart from the eulogy. As a method, the author, the language and implication characteristics of the period, the person's own world of thought and emotion, and the context of allusions and signs, which are included in the tradition of classical text commentary, were taken into consideration. The reader-centered interpretation has been avoided, and the integrity of thought of the two aforementioned people has been tried not to be overlooked. Studies on the same eulogy were examined; An original review was tried to be made by taking into account the deficiencies in the scope, method and examination of the identified studies. The eulogy has been translated into language and each couplet has been annotated within itself. As a result of the study, the place of Ibnu'l-Arabî in the eyes of Nâbî, who was an important figure of the Ottoman emotional and thought world, was determined and his reflections in Nâbî were tried to be revealed.

Anahtar Kelimeler

Classical Ottoman Poetry, Sufism, Nâbî, Ibnu'l Arabi

Kaynakça

• Abdülbâkî Miftâh. “Mukaddime”. Ankâu Muğrib fî Hatmi’l-evliyâ ve Şemsi’l-Mağrib. thk. Abdülbâkî Miftâh. 12-13. Dımeşk: Daru Ninova, 2016.
• Addas, Claude. Muhyiddin İbn Arabi Kibrit-i Ahmer’in Peşinde. çev. Atila Ataman. İstanbul: Sufi Kitap Yayınları, 2020.
• Afifi, Ebu’l-Ala. “İbnü’l-Arabî’nin el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye İsimli Eseri”. çev. Ekrem Demirli. İslam Düşüncesi Üzerine Makaleler. İstanbul: İz Yayıncılık, 2011.
• Afifi, Ebu’l-Ala. Muhyiddin İbnü’l-Arabi’de Tasavvuf Felsefesi. çev. Mehmet Dağ. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 1975.
• Al-Arabi, Muhyi Din Ibn. The Tarjuman Al-Ashwaq: A Collection of Mystical Odes. ed. Reynold Alleyne Nicholson. Londan: Royal Asiatic Society, 1911.
• Alkan, Ercan. “Osmanlı Dönemi Fususü’l-hikem Şerh Literatürü”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 15/30 (2017), 211-240.
• Altunya, Hülya. Klasik Mantık Açısından Hakikat ve Şiir. İstanbul: Büyüyenay, 2. Basım, 2017.
• Ayverdi, İlhan. Kubbealtı Lugatı Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 2010.
• Böwering, Gerhard. The Mystical Vision of Existence in Classical Islam: The Qur’anic Hermeneutics of the Sufi Sahl At-Tustari (d.283/896). The Mystical Vision of Existence in Classical Islam. Berlin:New York: De Gruyter, 1980. https://doi.org/10.1515/9783110837056
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları, 5. Basım, 2009.
• Clark, Jane. “‘Mystical Perception and Beauty: Ibn ʿArabī’s Preface to Tarjumān al-ashwāq’”. Journal Of The Muhyiddin Ibn ‘Arabi Society 55 (2014), 34-44.
• Corbin, Henry. Bir’le Bir Olmak İbn Arabî Tasavvufunda Yaratıcı Muhayyile. çev. Zeynep Oktay. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2015.
• Çağbayır, Yaşar. Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı Ötüken Türkçe Sözlük. 2 Cilt. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1. Basım, 2007.
• Çağbayır, Yaşar. Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı Ötüken Türkçe Sözlük. 3 Cilt. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1. Basım, 2007.
• Çağbayır, Yaşar. Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı Ötüken Türkçe Sözlük. 5 Cilt. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1. Basım, 2007.
• Çeçen, Mehmet Korkut. “Nâbî’nin Muhyiddin İbnü’l-Arabî Kasidesi Hakkında”. Ölümünün 300. Yılında Nâbî’ye Armağan. haz. İ. Çetin Derdiyok; H. Dilek Batislam. Ankara: Türk Dil Kurumu, 2016.
• Demirli, Ekrem. “Bir Tasavvuf Klasiği Olarak Fusûsü’l-hikem: İbnü’l-Arabî’nin Fusûsü’l-hikem’i ve Ekberi Geleneğinin Teşekkülü’ndeki Rolü”. İslam ve Klasik. haz. Sami Erdem, Cüneyt Kaya. 319-328. İstanbul: Klasik Yayınları, 2008.
• Dölen, Emre. “Kimya”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 26/26-30. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2002. https://islamansiklopedisi.org.tr/kimya
• Elmore, Gerald. Islamic Sainthood in the Fullness of Time: Ibn al-‘Arabī’s Book of the Fabulous Gryphon. Leiden: Brill, 1999. https://brill.com/view/title/373
• Gürer, Dilaver. “Klasiklerimiz/XII: Fusûsü’l-hikem (Muhyiddin İbn Arabi, 560-638/1165-1240)”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 5/13 (2004), 395-442.
• İbn Arabî, Muhyiddin. Fütûhât-ı Mekkiyye-1. çev. Ekrem Demirli. 18 Cilt. İstanbul: Litera Yayınclık, 2007.
• İbn Arabî, Muhyiddin. Fütûhât-ı Mekkiyye-8. çev. Ekrem Demirli. 18 Cilt. İstanbul: Litera Yayınclık, 2008.
• İbn Fûrek. el-İbâne an Turuki’l-Kâsıdîn Tasavvuf Istılahları. Ankara: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2014. http://ekitap.yek.gov.tr/urun/el-ibane-an-turuki-l-kasidin_560.aspx?CatId=270
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Mevâkiu’n-Nücûm Yıldızların Mevki. çev. Abdullah Taha Feraizoğlu. İstanbul: Kitsan Basım Yayın, 1999.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin İbn. Fusûsu’l-Hikem. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Alfa Yayınları, 2017.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin İbn. Fütûhât-ı Mekkiyye-2. çev. Ekrem Demirli. 18 Cilt. İstanbul: Litera Yayınclık, 2007.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin İbn. Fütûhât-ı Mekkiyye-13. çev. Ekrem Demirli. 18 Cilt. İstanbul: Litera Yayınclık, 2010.
• İsmail Hakkı Bursevî. Kâbe ve İnsan Tuhfe-i Atâiyye. haz. Veysel Akkaya. İstanbul: İnsan Yayınları, 4. Basım, 2020.
• Jung, Carl Gustav. Doğu Metinlerine Psikolojik Yaklaşım. İstanbul: İnsan Yayınları, 2001.
• Kahramanoğlu, Kemal. Şairane Barınmak (Klasik Şiirimizin Kökleri ve İzleri). Konya: Çizgi Kitabevi, 2020.
• Kurân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli. çev. Hayrettin Karaman vd. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 26. Basım, 2012.
• Kemikli, Bilal. Dost İlinden Gelen Ses. İstanbul: Kitabevi, 2017.
• Kılıç, Mahmut Erol. “Fusûsu’l-Hikem”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 13/230-237. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1996. https://islamansiklopedisi.org.tr/fususul-hikem
• Kolcu, Ali İhsan. Edebiyat Kuramları Tanım-Tenkit-Tahlil. Ankara: SalkımSöğüt Yayınları, 2008.
• Kurt, Hüseyin. “Nâbî’de Varlık Düşüncesi”. Şâir Nâbî Sempzoyumu. ed. Ali Bakkal. 232-247. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi, 2009.
• Nâbî. Hayriyye. haz. İskender Pala. İstanbul: Bedir Yayınları, 1989.
• Nâbî. Nabi Divanı. haz. Ali Fuat Bilkan. 2 Cilt. Ankara: Akçağ Yayınları, 2. Basım, 2011.
• Ökten, Sadettin. İçimde AVM Var. İstanbul: TutiKitap, 7. Basım, 2021.
• Şimşek, Selami. “Türk Edebiyatında İbnü’l-Arabî Methiyeleri Üzerine Bir İnceleme”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 21 (2008), 398-401.
• Tarlan, Ali Nihad. Edebiyat Meseleleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1981.
• Tatçı, Mustafa. “Nâbî’nin Tasavvuf Büyüklerine Medhiyeleri”. Şâir Nâbî Sempozyumu. ed. Ali Bakkal. 268-275. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi, 2009.
• Tatçı, Mustafa. “Şâir Nâbî’nin Muhyiddin-i Arabî’ye Bir Medhiyesi”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 23 (2009), 413-423.
• Tek, Abdurrezzak. “Hakikat-i Muhammediyye Teorisi”. Metafizik-Varlık Düşüncesi ve Sıfatlar. haz. Ömer Türker. 2/846-861. İstanbul: Ketebe Yayınevi, 2021.
• Tirmizi, Hakîm. Hatmu’l Evliya Veliliğin Sonu / Velayet - Nübüvvet Tartışması. ed. Salih Çift. İstanbul: İnsan Yayınları, 2018.
• Uludağ, Süleyman. “Akıl”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 2/246-247. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1989. https://islamansiklopedisi.org.tr/akil
• Vanlı, Murat. 17. Yüzyıl Türk Şiirinde Tasavvuf Telakkisi. Ankara: Gece Akademi, 2019.
• Yorulmaz, Hüseyin. Urfalı Nabi. İstanbul: Şule Yayınları, 1998.
• Yurdagür, Metin. “Hatm-i Nübüvvet”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 16/477-479. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1997. https://islamansiklopedisi.org.tr/hatm-i-nubuvvet.