The Irongate of Danube During the XVIIIth Century and Administration of Her Eddies

Yıl 2010, Cilt: 25 Sayı: 25, 59 - 76, 01.05.2010

M. Emre Kılıçaslan

Öz

Demirkapi (Irongate) is a defile that devides the lower section and the middle section of Danube River just like a knot. Once the Ottoman Empire conquered the area and take Demirkapi district in her hands, she establish an organization called “Girdab Ağalığı”. With this organization the Ottoman Empire’s aim was to make ships pass the defile easier. The organization has been lost most of her efficieny during XVIII. century.

Anahtar Kelimeler

the Ottoman Empire, Danube River, Demirkapi (Irongate), Girdab Agaligi.

XVIII. Yüzyılda Tuna Demirkapısı Ve Girdaplar İdaresi

Öz

Demirkapı Avrupa’nın en önemli suyollarından Tuna Nehri’ni düğümleyen üç adet girdabı bünyesinde bulunduran dar bir boğazdır. Osmanlı Devleti Demirkapı yöresini ele geçirdikten sonra gemilerin boğazdan geçişlerini kolaylaştırmak için “Girdab Ağalığı” adı verilen bir kurum kurmuştur. Bu kurum XVIII. yüzyıl itibariyle işlevselliğini yitirmeye başlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Tuna Nehri, Demirkapı, Girdap Ağalığı.

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi). YA. HUS. 358/55, 23 Rebiyülevvel 1314 [1 Eylül 1896].
• BOA C. AS. Nr. 38206, 25 Rebiyü'l-Ahir 1178 [22 Ekim 1764].
• BOA C. BH. Nr. 20 Safer 1768 [6 Temmuz 1768].
• BOA C. BH. NR. 382, 19 Ramazan 1178 [19 Temmuz 1764].
• BOA C. BH. Nr. 394, 29 Muharrem 1281 [24 Haziran 1767].
• BOA C. BH. Nr. 4033, 20 Safer 1182 [6 Temmuz 1768].
• BOA C. BH. Nr. 5122, 20 Safer 1186 [23 Mayıs 1772].
• BOA C. BH. Nr. 8878, 11 Ramazan 1128 [29 Ağustos 1716].
• BOA C. BH. Nr. 98/4737, 21 Muharrem 1155 [28 Mart 1742]
• BOA C. NAFİA, Nr. 77, 3 Muharrem 1206 [2 Eylül 1791]
• BOA. C. AS., Nr. 447/9.
• BOA. C. BH. Nr. 382 19 Safer 1178 [19 Temmuz 1764].
• BOA. C. BH. Nr. 394, 26 Muharrem 1181 [24 Haziran 1767].
• BOA. C. BH. Nr. 5122 20 Safer 1186 [23 Mayıs 1772].
• BOA. C. BH. Nr. 710/29794 15 Receb 1102 [14 Nisan 1691].
• BOA. C. BH. Nr. 8878, 11 Ramazan 1128 [29 Ağustos 1716],
• BOA. C. BH. Nr. 9112, 21 Rebiyü'l-Evvel 1176 [10 Ekim 1762].
• BOA. C. BH. Nr.4033, 20 Safer 1182 [6 Temmuz 1768]. Tetkik eserler
• “Demir Kapı” Türk Ansiklopedisi, C. 13, MEB Yay., Ankara 1966, C.13.
• AGOSTON Gabor, Barut, Top ve Tüfek: Osmanlı İmparatorluğu’nun Askeri Gücü ve Silah Sanayisi, Çev. Tanju Akad, Kitap Yay., İstanbul 2006.
• AYDIN Erhan, “Tonyukuk Yazıtında Geçen Ek Tag Üzerine”, Belleten, LXX/257 (Nisan 2006).
• BABİNGER Franz, Fatih Sultan Mehmed ve Zamanı, Çev. Dost Körpe, Oğlak Yay., İstanbul-2003.
• BASKİ İmre; “Demirkapılar (Temır Qapïγ, Vaskapu, Dömörkapu)”, I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı, İzmir 2006.
• BAYSUN Cavid, “Belgrad”, İslam Ansiklopedisi, C. 2, MEB Yay., İstanbul 1993.
• BOSTAN İdris, Osmanlılar ve Deniz: Deniz Politikaları Teşkilat Gemiler, Küre Yay., İstanbul 2007.
• ÇAVAŞ Raşit; “TBMM Gizli Oturum Tutanaklarına ve Lozan Konferansı Tutanaklarına Göre Adakale’nin Romanya’ya Verilmesi Tartışması”, Toplumsal Tarih, Sayı 78 (Haziran-2000), s. 4-12.
• DANİŞMEND İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C. 1, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1971.
• DECEI Aurel, “Demir-Kapı”, İslam Ansiklopedisi, C. 3, MEB Yay., İstanbul 1993.
• EAST W. G.; “The Danube Route-Way in History”, Economica, No: 37 (1932), s.321-345.
• EKİNCİ İlhan; Tuna Komisyonu ve Tuna’da Ticaret (1856-1883), Samsun 1998 (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Evliya Çelebi Seyahatnamesi, C. 7 (haz. Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, Robert Dankoff), Yapı Kredi Yay., İstanbul 2003.
• IMBER Colin, “The Navy of Süleyman the Magnificient” Archivum Ottomanicum, VI (1980), s.211-282.
• İHSANOĞLU Ekmeleddin (ed), Osmanlı Devleti Tarihi, C. 1, Zaman Yay., İstanbul 1999.
• İNALCIK Halil, Donald Quotoert (Ed); Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C. 2, Eren Yay., İstanbul 2004.
• MARY Felicia, F. Skene, Wayfaring Sketches Among the Greeks and Turks, and on the Shores of the Danube, Londra 1847.
• ORHONLU Cengiz, Osmanlı İmparatorluğu’nda Derbend Teşkilatı, Eren Yay., İstanbul 1990.
• PAKALIN Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. 1, MEB Yay., İstanbul 1993.
• PANAITE Viorel, “Osmanlı Hâkimiyetinin Tuna Nehrinin Kuzeyinde Yayılışı: XIV ve XVI. Yüzyıllarda Eflak ve Boğdan” (çev. Numan Elibol), Türkler, C. 9, Yeni Türkiye Yay., Ankara.
• POPESCU-JUDETZ Eugenia, Tuna Boyunca Anılarla Ezgiler, Çev. Figen Birgül, Pan Yay., İstanbul 2007.
• QUIN Michael J., A steam voyage down the Danube with sketches of Hungary, Wallachia, Servia, Turkey, etc: With Sketches of Hungary, Wallachia, Servia, Turkey, Etc, Paris 1836.
• SCHWEIGGER Salomon, Sultanlar Kentine Yolculuk: 1578-1581 (çev. S. Türkis Noyan), Kitap Yay., İstanbul 2004.
• SKENE James Henry, The Frontier Lands of the Christian and the Turk, Londra 1853.
• ŞEMSEDDİN SAMİ, Kamus-ı Türki, Çağrı Yay., İstanbul 1987.
• UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, TTK. Yay., Ankara 1988.
• UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C. 4/1, TTK Yay., Ankara 1995, C. 4/1.
• UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C. 1, TTK Yay., Ankara 1998.
• UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C. 2, TTK Yay., Ankara 1998.