EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ BAĞLAMINDA NAHÇIVAN BÖLGESİ KÜLTÜREL YAŞAMINA BİR BAKIŞ

Yıl 2018, Cilt: 15 Sayı: 57, 55 - 64, 15.03.2018

Erdem Akın

Öz

Seyahatnameler; İbn-i Batuta, Marko Polo gibi ilk örneklerinden bu yana, kültür araştırmaları için her zaman temel kaynak niteliğinde olmuşlardır. Öncü isimlerde olduğu gibi Türk seyyahlık geleneğinin zirvesindeki isim Evliya Çelebi de eserinde birçok konuya değinmiş, değindiği konularda zengin bilgiler aktarmıştır. Gezdiği yörelerin gün- lük hayatını, kültürel yaşamını coğrafi ve siyasi özelliklerini bazen abartılı bazen efsanevi, kendine has üslubuyla okuyucuya sunmuştur. Evliya Çelebi on ciltten oluşan eserinin ikinci cildinde Nahçıvan yöresi kültürel yaşamı ile ilgili oldukça ayrıntılı bir tablo çizmiştir. Seyyahın oluşturduğu eser, yöre insanıyla ilgili derin gözlemleri barındırdığı için bir sözlü tarih veya sosyal tarih çalışması kapsamına alınabilir. Eser; yörenin dil ve lehçe özellikleri, söz varlığı, hoşlama ve uğurlama gibi kalıp sözleri barındırması açısından sözlü unsurlar; halkın ruhsal- fiziksel özellikleri, mutfak kültürü, ekonomik faaliyetleri barındırması açısından maddi unsurlar aracılığıyla kültür okumaları yapmaya ol- dukça uygundur. Tüm bu nitelikler sebebiyle, Evliya Çelebi’nin seya- hatmesi Nahçıvan tarihi açısından büyük önem arz etmektedir. Bu se- beple çalışmada, Evliya Çelebi’nin seyahatnamesinden hareketle “Eğ- lence Kültürü”, “Misafirlik ve Hediyeleşme Kültürü”, “Mutfak Kültürü”, “Halkın Ruhsal-Fiziksel Özellikleri” ve Giyim Kuşamı”, “Ekonomik Faa- liyetler”, “Bölge Dili ve Söz Varlığı” ve “Halk İnançları” konuları açı- sından Nahçıvan bölgesinin kültürel yaşamı üzerine tespit ve değer- lendirmeler yapılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Evliya Çelebi, Seyahatname, Nahçıvan, Kültür, Folklor

Kaynakça

• AKIN Erdem (2017). “‘Ahıska Sürgünü Menemşe’ Adlı Romanda Halkbilimi Unsurları”, Uluslararası Ahıska Türkleri Sempozyumu (11-13 Mayıs/May 2017), Cilt: I, Erzincan, s.49-60.
• BORATAV Pertev N. (1994). 100 Soruda Türk Folkloru. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• BRUİNESSEN van Martin – Hendrik Boeschoten (2015). Evliya Çelebi Diyar- bekir’de. İstanbul: İletişim Yayınları.
• CEBECİ Dilaver (2017). Evliya Çelebi ve 17. Yüzyıl Osmanlı Toplumu. Ankara: Panama Yayıncılık.
• DANKOFF Robert (2004). Evliya Çelebi Seyahatnamesi Okuma Sözlüğü. (Çev.Semih TEZCAN), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Evliya Çelebi (2011). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, II. (Çev. Mümin ÇEVİK), : İstanbul: Üçdal Neşriyat.