KUTADGU BİLİG’DE SEMBOLLER ÜZERİNDEN BUDİST ETKİ

Yıl 2020, Cilt: 17 Sayı: 65, 203 - 216, 15.03.2020

Hacer Tokyürek

Öz

İlk İslami dönem eserlerinden olan Kutadgu Bilig sembolik ifadelerle oluşturulmuş alegorik bir eserdir. Eserdeki en önemli semboller de dört ana kahraman olan Küntogdı, Aytoldı, Ögdilmiş ve Odgurmış’tır. Bu kahramanlar göz önünde bulundurulduğunda görülecektir ki pek çok kültür, dil ve din etkileşimi onlar ya da kullandıkları eşyalar üzerinden verilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda Kutadgu Bilig ilk Türk-İslami dönem eseri olmakla birlikte, eserdeki satır altları tam olarak incelendiğinde başka milletlerin ve dinlerin kalıntılarıyla karşılaşmak mümkündür. Bu din kalıntılardan biri de Budizm’dir. Budizm’in Türkler arasında ne zaman yayılmaya başladığı tam olarak bilinmemekle birlikte Budist etki 9. yüzyılda daha yoğun bir şekilde kendini göstermeye başlamış ve Uygurların tamamının Müslümanlığa dâhil olduğu 13-14. yüzyıla kadar devam etmiştir. Kutadgu Bilig’in yazıldığı coğrafya incelendiğinde görülür ki bu coğrafyada farklı dinler bir arada yaşamış ve pek çok eser de burada paralel olarak yani hem Budist hem de İslami olarak yazılmıştır. Kutadgu Bilig’de de Budist etkiyi görmek mümkündür. Bu çalışmada, Kutadgu Bilig’de yer alan Budist semboller üzerine bir inceleme yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kutadgu Bilig, Sembolizm, Budizm.

Kaynakça

• İNALCIK, H. (1966). ‘Kutadgu Bilig’de Türk ve İran Siyaset Nazariye ve Gelenekleri’. Reşid Rahmeti Arat İçin. Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü. s. 259-271.
• IRONS, E. A. (2008 ). Encyclopedia of Buddhism. New York: Infobase Publishing.
• GULCALI, Z. (2015). Eski Uygurca Altun Yaruk Sudur’dan “Aç Bars” Öyküsü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KAÇALİN, M. S. (2019). Kutadğu Bilig Metin. İstanbul.
• KAFESOĞLU, İ. (1970). “Kutadgu Bilig ve Kültür Tarihimizdeki Yeri”. İ.Ü.E.F. Tarih Enstitüsü Dergisi, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası. s. 1-38.
• KAYA, C. (1994). Uygurca Altun Yaruk, Giriş-Metin ve Dizin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ODA, J. (2010). A Study of the Buddhist Sūtra Called Säkiz Yükmäk Yaruk or Säkiz Törlügin Yarumış Yaltrımış in Old Turkic. Text Volume I. Kyoto: Hōzōkan.