TARİHSEL TÜRK DİLİ METİNLERİNDE BİR GRAMERLEŞME ÖRNEĞİ: OKSUZ VE BAZI İKİLEME ŞEKİLLERİ ÜZERİNE

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 72, 1001 - 1010, 15.12.2021

Kenan Azılı

Öz

İlk yazılı metinlerinden itibaren çok çeşitli kültür çevrelerine ait metinlere sahip olan Türkçe, bu çevrelerde ürettiği metinlerinde oldukça zengin bir söz varlığına sahiptir. Türkçenin söz varlığı, kimi arkaik biçimlerle birlikte, modern yazı dillerine kadar ulaşabilmiş ve geniş bir coğrafyaya yayılmış birçok dil verisini bünyesinde saklamaya devam etmiştir. Ne var ki, on iki asırdır devam eden yazılı dilin örnekleri, söz varlığı açısından bazı kelime formlarının izahı için problemleri de beraberinde getirmiştir. Tarihsel metinlerde, sahip olduğu kavramsal alanların anlaşılması için karşılaştırmalı yöntem ile ele alınan formlar, kimi yaklaşımlarla anlaşılma imkanı bulurken, bazıları hâlâ belirsizliğini korumaktadır. Bu açıdan, bazı formların farklı açılardan, diğer yaklaşımlarla yeniden değerlendirilmesine gerek duyulmaktadır. Türklük Bilimi çalışmalarında bugüne kadar çok defa ele alınan oksuz formu, bütün açıklamalara rağmen yine problemli vaziyetini korumaktadır. Genellikle yazıtlardaki örnekler üzerinden açıklanmaya çalışılan formun, özellikle Budist Uygur çevrelerinde yazılan metinlerdeki durumu, daha önceki yaklaşımları kavramsal açıdan şüpheli kılmaktadır. Bu makalede, tarihsel metinlerde tanıklanan oksuz formunun ilk örneklerinden ikileme şekillerine kadar bütün tanıkları kavramsal açıdan değerlendirilerek formun gramerleşme aşamaları ışığında kavramsal gelişimi incelenecek ve yeni bir anlamlandırma teklifi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Eski Türkçe, Gramerleşme, İkilemeler, Oksuz

Kaynakça

• AĞCA, F. (2010). Budist Türk Çevresi Metinlerinde Olumsuzluk ve Yokluk Şekilleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• AĞCA, F. (2015). “Eski Uygurcada İştikaklı İkilemeler”. Alkış Bitiği Kemal Eraslan Armağanı. (ed. Bülent GÜL). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları: 17-30.
• AĞCA, F. (2019). “Kutadgu Biligde ara … ara(la) Bağlacı Üzerine”. Uluslararası Kutadgu Bilig Kurultayı (26-28 Eylül 2019). Uluslararası Kutadgu Bilig Kurultayı Bildiriler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 2020: 59-70.
• ARAT, R. R. (2007). Eski Türk Şiiri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. ARAT, R. R. (2008). Kutadgu Bilig. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• ATA, A. (2012). “Türkolojide Berlin-Varşova Hattı”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi. XIX/2: 33-43.
• ATA, A. (2013). Türkçe İlk Kur’an Tercümesi (Rylands Nüshası). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• AYDIN, E. (2012). Orhon Yazıtları. Konya: Kömen Yayınları.