SİLİFKE-TAŞUCU MEZARLIĞINDAKİ OSMANLI DÖNEMİ MEZAR TAŞLARI

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 83, 995 - 1029, 30.09.2024

Mehmet Mutlu

https://doi.org/10.56694/karadearas.1477757

Öz

Mezar taşları, geçmişin tarihsel anlamını kavrama ve önceki nesillerle kurulan bağları anlama çabalarında en önemli araçlardan birisi olarak değerlendirilmektedir. Silifke ve civarı, yaklaşık 1400 yıldır İslam kültürü etkisi altında bulunan bir yerleşim bölgesidir. Bu çalışma, ilçenin en eski yerleşim alanlarından birisi olan Taşucu mahallesinin mezarlığında bulunan Osmanlı dönemine ait mezar taşı örneklerini incelemeyi amaçlamaktadır. Daha önce hiçbir çalışmaya konu olmamış bu örnekler çalışma kapsamında ilk kez değerlendirilecektir. Bu amaçla mezarlık alanında bulunan mezar taşlarının tamamı taranmış ve çalışma kapsamına giren örnekler yerinde incelenmiş, ölçüleri alınarak detaylı fotoğrafları çekilmiş ve çizimleri yapılmıştır. Ayrıca kitabe çözümlemeleri yapılarak çalışma içinde hem orijinal metni ve hem de Türkçe okunuşu verilmiştir. Tespit edilen yaklaşık 30 mezar taşından özellik arz eden 18 örnek çalışmaya dahil edilmiştir. Son bölümde ise detaylı bir değerlendirme yapılarak incelenen örneklerin Türk sanatındaki yeri belirlenmeye çalışılmış ve Anadolu’daki farklı bölgelerde bulunan mezar taşı örnekleriyle karşılaştırmaları yapılmıştır. Çalışma sonucunda mezarlık alanında bulunan Osmanlı dönemi mezar taşı örneklerinde genel tipolojiye dahil 2 farklı mezar tipinin kullanıldığı görülmüş, bunlar içinde yaygın kullanılan biçimlerle beraber yöresel özellikleriyle ön plana çıkan, sadece bu alana özgün mezar taşı tiplerinin de bulunduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Silifke, Taşucu, mezar taşı

Teşekkür

Arazi çalışmalarında yardımlarından dolayı Uzman Sanat Tarihçisi Nuri Gündoğdu'ya ve kitabe transkripsiyonlarına katkıları için Prof. Dr. Abdülhamit Tüfekçioğlu'na ve Doç. Dr. Kemal Özkurt'a teşekkürlerimi sunarım.

Kaynakça

• AÇIKGÖZ, Y. (2007). Anadoluhisarı Osmanlı Dönemi Mezar Taşları Kitabelerinin Dil İncelemesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ARSEVEN C. E. - H. ŞEHSUVAROĞLU (1952). “Eski Erkek Baş Giyimleri”. Resimli Tarih Mecmuası. III/30: 1528-1531.
• ARSLAN, A. (2007). Edirne Üç Şerefeli Camii Haziresi Mezar Taşları. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• BAŞBAY, B. (2021). Akşehir Nasreddin Hoca Mezarlığı’nda bulunan Beylikler Dönemi Mezar Taşları. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• BİÇİCİ, H. K. (2008). “Safranbolu Yörük Köyü Mezarlığında Bulunan Süslemeli Mezar Taşları”, Sosyal Bilimler Dergisi. 20: 297-324.
• BODAKÇİ, A. (2017). Mardin Merkezde Bulunan Osmanlı Dönemi Mezar Taşları. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• BOZKURT, N. (2010). “Şemse”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXXVIII, 518.
• BULUT, F. (2010). İzmir-Urla Merkezdeki Cami Hazirelerinde Bulunan Osmanlı Dönemi Mezar Taşları. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ÇAL, H - G. İLTAR (2011). Giresun İli Osmanlı Mezar Taşları. Ankara: Giresun Valiliği Yayını.
• ÇAL, H. (2007). “Göynük (Bolu) Şehri Mezar Taşları, Vakıflar Dergisi”. 30: 307-395.
• ÇAL, H. (2008). “Ah Mine'l-Mevt/Kastamonu Şehrindeki 14.-20. Yüzyıl Mezar ve Mezar Taşları”. Kastamonu: “Üsküdar’a Kadar”. (Haz. Lütfü Seymen). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 353-373.
• ÇAL, H. (2015). “Türklerde Mezar-Mezar Taşları”. Aile Yazıları, 8: 295-332.
• DİREKLİ, F. (2019). “Türk Motiflerinde Hayat Ağacı”, Folklor Halkbilim Dergisi, 82: 19-25.
• DURAN, G. (2009). Serlevha, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXXVI, 567-569.
• ELİTEZ, N. G. (1996). Türk Mezar Taşlarında Bitki Motifleri. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ELMAS, E. (2023). Balıkesir Kitabeleri ve Mezar Taşları. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ERBEK, G. (1987). Anatolian Motifs From Çatalhöyük To the Present, Ankara: Yayınlayan belirtilmemiş.
• GÖK, N. N. (2019). Isparta Merkezde Bulunan Mezar Taşları. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• HANOĞLU C. - A. A. BAYHAN (2017). “Rize Şehir Merkezinde Bulunan Osmanlı Dönemi Bezemeli Kadın Mezar Taşları”. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, XII/3: 235-308.
• HANOĞLU, C. (2006). Erzurum Merkezde Cami Hazirelerinde Bulunan XVIII.-XIX. YY. Mezar Taşları. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• HANOĞLU, C. (2020). “Tokat Mahmutpaşa Camii Haziresinde Bulunan Mezar Taşları”. EKEV Akademi Dergisi, 84: 161-194.
• HASEKİ, M. (1977). Plastik Açıdan Türk Mezar Taşları. İstanbul: İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Yayınları.
• İŞLİ, H. N. - M. KÖKREK (2017). Yeniçeriler Remizleri ve Mezar Taşları. İstanbul: Dergah Yayınları.
• KANKAL, R. (2016). “Türk Kültüründe Servi Ağacı”, TR Dergisi, 11: 50-57.
• KARADAĞ, E. (2023). Ayancık ve Çevresindeki Mezar Taşları. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• KARAMAĞARALI, B. (1998). “Kültür Tarihimiz Bakımından Mezar Taşlarının Önemi ve İkonografisi”. Geçmişten Günümüze Mezarlık Kültürü ve İnsan Hayatına Etkileri Sempozyumu (18-20 Aralık 1998), İstanbul: Mezarlıklar Vakfı Yayınları: 33-43.
• LAQUEUR, H. P. (1997). Hüve’l-Baki İstanbul’da Osmanlı Mezarlıkları ve Mezar Taşları, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• MERMUTLU, B. - H. B. ÖCALAN (2011). Tarihi Bursa Mezar Taşları-1, Bursa Hazireleri, Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.
• MUTLU, M. (2006). Siirt Mezar Taşları. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• NEFES, E. (2002). Samsun Yöresinde Bulunan Mezar Taşları. Samsun: Ondokuzmayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ÖLÇAY, H. (2004). Trabzon Sülüklü Şehir Mezarlığı 19. Yüzyıl Kadın Mezar Taşları. Ankara: Gazi Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• SAĞIROĞLU ARSLAN, A. (2017). “Taşlar Konuşur: Türk Mezar Taşlarının Biçim Dili”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, VI/3: 1923-1937.
• SOYSAL, M. (1997). Mezar, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, II, 1212-1217.
• SÖZEN, M. – U. TANYELİ (2017). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• ŞAHİN, N. (2023). Gesi Güney Mezarlığı Bezemeli Mezar Taşları. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• TEZCAN, H. (1995). Fes. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XII, 415-416.
• TOP, M. (2002). “Hakkari’deki Osmanlı Devri Mezar Taşları”. XIII. Türk Tarih Kongresi (4-8 Ekim 1999). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları: 1291-1308.
• TÜFEKÇİOĞLU, A. (2001). Erken Dönem Osmanlı Mimarisinde Yazı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• URL 1: https://www.tuik.gov.tr/indir/duyuru/favori_raporlar.xlsx (Erişim tarihi: 05.01.2024).
• ÜNLERŞEN, H. (2023). Karaman Cami Hazirelerinde ve Karaman Müzesi’nde Bulunan Mezar Taşları. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ÜSTÜN, K. (2003). Ordu Yöresi Osmanlı Dönemi Mezar Taşları: Perşembe Örneği. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• YAMAN, B. (2007). “Isparta Gülcü Mezarlığı Mezar Taşları”, Erdem, XVI/48: 169-202.
• YARİŞ, S. (2018). “Üsküdar Ayazma Camii Haziresindeki Mezar Taşları”. Sanat Tarihi Dergisi, XXVII/1: 197-249.