Türkiye Elektrik Enerjisi Piyasası Gelişim Süreci: Gün Öncesi ve Dengeleme Güç Piyasası Özellikleri

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 2, 432 - 438, 01.06.2016

Yunus Biçen

Öz

Gelişmiş ülkelerin önderliğinde birçok ülkenin enerji piyasalarında 90’lı yılların sonundan itibaren hızlı bir değişim gözlemlenmektedir. Bu değişim özelleşme süreçlerine paralel olarak serbest piyasa yapısına geçiş aşamalarından oluşmaktadır. Yasal düzenleme ve mevzuatlarını hızla tamamlayan ülkeler bu konuda çok büyük kazanımlar elde etmişlerdir. Türkiye 2000’li yılların başlarından itibaren enerji alanında birçok yapısal reforma imza atmıştır. Özel sektör yatırımları bu süreç içerisinde artan bir ivmeyle devam etmiştir. 2015 yılı itibariyle enerji borsasının devreye girmesiyle, özel sektörün katılımının daha sağlam temeller üzerine oturtulması sağlanmıştır. Özellikle elektrik enerji piyasası özel sektör yatırımlarına daha açık, rekabetçi, şeffaf, arz-talep dengesinin sağlandığı, tüm paydaşların yararını esas alan bir yapıya kavuşturulmuştur. Bu çalışmada genel olarak Dünya ve Türkiye’deki enerji piyasa yapılarının gelişimine değinilmiş, Türkiye özelinde elektrik enerjisi piyasa yapısı detaylandırılmıştır. Bu kapsamda ikili anlaşma/türev piyasalar, gün öncesi piyasası, gün içi piyasası ve dengeleme güç piyasası kavramları üzerinden piyasanın şu anki işlevselliği aktarılmaya çalışılmıştır. Piyasa fiyatlarının belirlenmesi ve tahmininde doğrudan veya dolaylı etkili olan faktörlere değinilerek, piyasada ve akademik literatürde öne çıkan tahmin yöntemleri sınıflandırılmıştır

Anahtar Kelimeler

Elektrik piyasası, Enerji borsası, Serbest piyasa, Tahmin

Turkey Electricity Market Development Process: Day-Ahead and Balancing Power Market Features

Öz

The energy market has witnessed a rapid change in many countries since the late 90s under the leadership of developed countries. This change consists of the transition to the free market structure in parallel with the privatization process. Countries rapidly completed the legislation and regulations have achieved great achievements in this regard. Turkey has undertaken many structural reforms in the energy sector since the early 2000s. Private sector investment has continued with increasing momentum in this process. The participation of the private sector is seated on more strong foundations with the establishment of the energy exchange in 2015. Especially the electric energy market has become a structure which is more open to private investment, competitive and transparent, providing the supply-demand balance, the benefit of stakeholders. This study is generally mentioned the development of the energy market structure in the world and in Turkey, the structure of the electricity market is detailed for Turkey in particular. In this context, bilateral agreements / derivative markets, day-ahead market, intra-day market and balancing power market definitions and their current functionalities have tried to be explained. In the current academic literature and market, prominent estimation methods are classified by mentioning direct or indirect influential factors in the determination and estimation of the market prices.

Anahtar Kelimeler

Electricity market, Energy exchange, Free market, Estimation

Kaynakça

• Anbazhagan, S., Narayanan, K. 2013. Day-ahead deregulated electricity market price forecasting using recurrent neural network. IEEE Syst. J., 7.4: 866-872.
• biçen, Y., Gürel, AE. 2016. Sürdürülebilir Enerji Bağlamında Dünya ve Türkiye’deki Genel Durum: Fırsatlar ve Gelecek Perspektifleri. International Conference on Engineering Technology and Applied Sciences, Afyon Kocatepe University, Turkey 21-22 April 2016.
• Çetintaş, H., bicil, İM. 2015. Elektrik Piyasalarında Yeniden Yapılanma ve Türkiye Elektrik Piyasasında Yapısal Dönüşüm. OJEMS, 2:1-15.
• Deloitte Türkiye 2014. Serbestleşme yolunda perakende elektrik ticareti. Şubat 2014 tarihli rapor, www.deloitte.com.tr (01.04.2016 tarihli erişim)
• DPT. 2004. Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Strateji Belgesi, 2004/3 Sayılı YPK Kararı, http://3 mevzuat. dpt.gov.tr/ypk/2004/03.pdf, (01.04.2016 tarihli erişim)
• Keles, D., Scelle, J., Paraschiv, F., Fichtner, W. 2016. Extended forecast methods for day-ahead electricity spot prices applying artificial neural networks. Appl. Energy, 162: 218-230.
• Kölmek, MA., Navruz, I. 2015. Forecasting the day-ahead price in electricity balancing and settlement market of Turkey by using artificial neural networks. Turk. J. Elec. Eng. & Comp. Sci., 23.3: 841-852.
• Özel, Ç., Büyüktanır, BGÖ., Özel, F. 2013. Elektrik Piyasalarında Elektrik Sağlama Amaçlı Sözleşmeler. JoY, 8.Özel (2013): 2075-2126.
• Raviv, E., Bouwman, KE., Van-Dijk, D. 2015. Forecasting day-ahead electricity prices: Utilizing hourly prices. Energ. Econ., 50:227-239.
• Soysal, C., Pektaş, M., Şahin, S., Tokgöz, E., Erek, H. 2015. Elektrik Toptan Satış ve Perakende Satış Sektör Araştırması. Rekabet Kurumu, Ankara, Ocak 2015.
• Tanas EK, Mıhçıokur, Üİ. 2013. Türkiye’de Enerji Borsası. Seta Analiz, Sayı:68, Temmuz 2013.
• TETAŞ. 2015. Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. Genel Müdürlüğü, 2014 Yılı Sektör Raporu. Mayıs 2015.
• Weron, R. 2014. Electricity price forecasting: A review of the stateof-the-art with a look into the future. Int. J. Forecasting, 30.4: 1030-1081.
• Yazıtaş, F. 2015. RES’lerde Üretim Tahminleri ve Elektrik Satışı. Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. (EPİAŞ), 2015.
• Yörük, U. 2012. Türkiye Elektrik Sektörü: Serbestleşen bir piyasa için gelecek senaryoları. Deloitte Türkiye, Mayıs 2012 tarihli rapor, www.deloitte.com.tr (01.04.2016 tarihli erişim)
• Ziel, F., Steinert, R., Husmann, S. 2015. Forecasting day ahead electricity spot prices: The impact of the EXAA to other European electricity markets. Energ. Econ., 51:430-444.